S’ka më kohë për t’u humbur me premtimet e Parisit për klimën

COVID-19 ka përmbysur gjithë botën më 2020. Por edhe na ka treguar se kur ekziston një konsensus politik për veprim, zgjuarsia dhe inovacioni njerëzor mund të bashkëdyzohen në shkallën dhe shpejtësinë e duhur për të përkuar me sfidat globale.

Me një shpejtësi të pashembullt, ne kemi zhvilluar, kemi testuar dhe kemi filluar që të japim vaksina të shumëfishta efikase ndaj COVID-19. Tani duhet që ta kemi të njëjtën vendosmëri për ta luftuar edhe tjetrën sfidë të madhe ekzistenciale ndaj njerëzimit: ndryshimin klimatik.

Siç ka thënë vetë sekretari i përgjithshëm i Kombeve të Bashkuara, Antonio Guterres, muajin e kaluar, “siguria dhe prosperiteti ynë i ardhshëm varen nga veprimi i vendosur për klimën”.

Dhe megjithëkëtë, edhe në Samitin më të fundit të veprimit klimatik më 12 dhjetor, përkushtimet e shumë liderëve nuk dolën të ishin në të njëjtën gjatësi me atë që duhet përmbushur për ta luftuar këtë sfidë kolektive.

Sa për dijeni, Bashkimi Evropian, Mbretëria e Bashkuar dhe madje edhe disa vende më të vogla që janë më të cenuarat nga ndryshimet klimatike kanë fuqizuar thelbësisht përmbushjen e caqeve të tyre për reduktimin e emetimeve deri më 2030. Mirëpo Shtetet e Bashkuara të Amerikës, Japonia, Kina dhe emetuesit e tjerë të mëdhenj të gazeve serrë ende duhet që ta ndjekin këtë shteg, parapëlqyeshëm bukur përpara Konferencës së OKB-së për Klimën (COP26) në Glasgow, nëntorin vijues.

Duke e pasur parasysh krizën me të cilën përballemi, nuk ka më arsyetime për shtyrje apo dredhime.

Pesë vjet më parë, pas negociatave të gjata dhe të dhembshme, bota u përbashkua në arritjen e marrëveshjes së klimës në Paris. Ky ishte njëri prej triumfeve më të mëdha të diplomacisë multilaterale në vitet e fundit, por nuk duhet të merret si i mirëqenë. Pa një përkushtim edhe më të madh për veprim, trashëgimia e Parisit rrezikon që të shkapërderdhet tërësisht.

Ngjarjet në hyrje të gjysmëdekadës së fundit kanë krijuar një mjedis gjeopolitik krejtësisht të panjohshëm për ata që ishin mbledhur në Paris. Asokohe fjalët si “koronavirusi” apo “Brexiti” do të kishin prodhuar diç pak më shumë sesa strukje supesh; tani ato e tërheqin ethshëm vëmendjen e politikëbërësve dhe shefave të shteteve e qeverive kudo nëpër botë.

Por ne nuk duhet të lejojmë që këto zhvillime ta pengojnë nevojën e vazhdueshme dhe përherë më të madhe për veprim klimatik, sidomos në rrafshin e financave. Rreth një dekadë më parë vendet më të kamura të botës ishin zotuar të mobilizonin 100 miliardë dollarë në vit deri më 2020 për të ndihmuar vendet më të varfra në përpjekjet e përshtatjes dhe zbutjes. Ky afat kohor veçse është kaluar dhe këto vende ende nuk i kanë përmbushur premtimet.

Megjithëkëtë, ka shpresë. Jam i kënaqur që presidenti i zgjedhur amerikan, Joe Biden, ka ripërsëritur përkushtimin e tij për t’iu ribashkuar marrëveshjes së Parisit, menjëherë pas ardhjes në pushtet. Udhëheqja amerikane është më se e nevojshme, pas katër vjetëve të çuar panevojshëm dëm nën drejtimin e Donald Trumpit. Një pagesë 2 miliardë dollarësh për Fondin e Gjelbër Klimatik nga SHBA-ja si ndihmë për përmbushjen e hisesë së saj të përkushtimit për 100 miliardë dollarëshin do të ishte një kompensim konkret për rikthim në ujdinë e Parisit. Këto para veçse ishin premtuar gjatë presidencës së Barack Obamas, andaj nuk ka arsyetime për t’i mbajtur ato të deponuara në arkat e Thesarit amerikan.

Në të njëjtën mënyrë, vendet e tjera të pasura nuk duhet që ta përdorin ripërqendrimin e SHBA-së në këtë çështje si një alibi për prapapedalim në vetë përkushtimet e tyre.

Njoftimi i paradokohshëm i kancelares gjermane, Angela Merkel, se do ta iniciojë një proces të ri ndërkombëtar për financa klimatike vitin e ardhshëm është një deklarim i mirëseardhur i synimit. Por përvojat e mëhershme tregojnë se ne nuk duhet të llogarisim në retorika boshe.

Për më tepër, të gjitha vendet më 2021 duhet të ofrojnë dëshmi të prekshme se janë duke i rishikuar dhe duke i çuar përpara kontributet e tyre, nëpërmjet një instrumenti vullnetar me të cilin nënshkruesit do t’iu përmbaheshin zotimeve të tyre nën Marrëveshjen e Parisit.

Solidariteti dhe drejtësia janë në epiqendër si të Marrëveshjes së Parisit ashtu edhe të Synimeve të OKB-së për Zhvillim të Qëndrueshëm, të cilat gjithashtu janë miratuar më 2015-n. Tri parimet, dhe përgjegjësitë që ato i ngërthejnë, janë tani më të rëndësishme se kurrë teksa jemi duke kërkuar mënyra drejt rimëkëmbjes së qëndrueshme nga dridhjet e COVID-19.

E vërteta e prerë është se kemi humbur tepër shumë kohë në pesë vjetët e pas Parisit. Politikat që na nevojiten për reduktimin e emetimeve – përfshirë atë për përfundimin e subvencionimeve për karburantet fosile, vendosjen e një çmimi domethënës për karbonin dhe investimin në energjinë e ripërtëritur – janë të papërshtatshme, jokonsistente dhe të pakoordinuara. Por kriza klimatike, sikurse COVID-19, nuk njeh kufij dhe është indiferent karshi sovranitetit kombëtar.

Derisa vëmendja është përqendruar me të drejtë kah virusi, bota është bërë gjithashtu dëshmitare e fenomeneve përherë më ekstreme të motit, duke nisur nga zjarret në malet e Australisë dhe Kalifornisë e deri te stuhitë e fuqishme të regjistruara në Luginën e Bengalit, e cila ka shtrënguar evakuimin e dy milionë njerëzve nga shtëpitë e tyre.

Që të gjithë jemi bërë theksueshëm dhe drejtpërsëdrejti të vetëdijshëm rreth brishtësisë së ekzistencës njerëzore dhe për shtrirjen e ndërlidhjes së fateve tona, përtej kufijve dhe gjeneratave.

Teksa po kalojmë nga Parisi drejt 2030-s, liderët globalë, bizneset dhe qytetarët gjithashtu duhet të presin se do të gjykohen nesër sipas veprimeve që po i marrin (apo nuk po i marrin) sot. As pasardhësit dhe as planeti ynë nuk do të tolerojnë më afatshkurtësi vetjake.

(Mary Robinson, ish-presidente e Irlandës dhe komisare e Lartë e OKB-së për të drejtat e njeriut, është kryesuese e “The Elders”. Ky vështrim është shkruar ekskluzivisht për rrjetin e gazetarisë ndërkombëtare “Project Syndicate”, pjesë e të cilit është edhe “Koha Ditore”).