E drejta në pension bazik për kategoritë e dala nga lufta
Në emisionin “Tempus” në KTV, u transmetua storia, me të cilën tregohet se pjesëtarët e kategorive të familjeve të dëshmorëve, invalidëve të luftës, viktimave civile dhe viktimave të dhunës seksuale, në bazë të legjislacionit vendor kanë qenë dhe janë përfitues të të drejtave dhe beneficioneve të caktuara. Por, shumë prej tyre, përkundër punës disavjeçare dhe arritjes së moshës së pensionimit, nuk e kanë gëzuar të drejtën e pensionit kontributpagues, me arsyetimin se nuk iu takon të marrin më shumë sesa një pension.
Në anën tjetër, tashmë kemi praktikë gjyqësore, të vërtetuar deri në Gjykatë Supreme, se e drejta për pension bazë nuk mund t’i mohohet askujt.
Kjo nënkupton se edhe përfituesit e të drejtave dhe beneficioneve të përcaktuara me Ligjin për statusin dhe të drejtat e Dëshmorëve, Invalidëve, Veteranëve, Pjesëtarëve të UÇK-së, Viktimave të dhunës seksuale gjatë luftës, Viktimave civile dhe Familjarëve të tyre, kanë të drejtën në pension bazik.
Pra, duke u njohur kështu të drejtën në dy skema pensionale – atë kontributpagues të moshës, si dhe atë që rrjedh nga ligji për kategoritë e dala nga lufta.
Aktgjykimet e gjykatave të Kosovës, të vërtetuara deri në Gjykatën Supreme, Ligjin për statusin dhe të drejtat e Dëshmorëve, Invalidëve, Veteranëve, Pjesëtarëve të UÇK-së, Viktimave të dhunës seksuale gjatë luftës, Viktimave civile dhe Familjarëve të tyre, e njeh si ligj të veçantë në raport me Ligjin për Skemat Pensionale të Financuara nga Shteti.
Ky ligj i veçantë, në nenin 23, par. 2, përcakton se “shfrytëzuesit e pensionit bazë, mund të realizojnë të gjitha të drejtat dhe beneficionet e përcaktuara me këtë ligj, nëse i përmbushin kushtet dhe kriteret sipas dispozitave të këtij ligji.”
Ajo që ndër të tjera thuhet në aktgjykim të Gjykatës Supreme, është që e drejta e fituar me punë duhet të konsiderohet prioritet, më e favorshme dhe si e drejtë themelore e njeriut, andaj dhe askush nuk duhet të privohet nga kjo e drejtë, apo në raste të tjera personi i cili e arrin moshën e pensionimit si kontributpagues në bazë të punësimit.
E njëkohësisht, përderisa me asnjë dispozitë të Ligjit për Skemat Pensionale të Financuara nga Shteti, i cili është ligj i mëvonshëm, por as me ndonjë akt apo ligj tjetër, nuk është shfuqizuar neni 23 i ligjit për statusin dhe të drejtat e Dëshmorëve, Invalidëve, Veteranëve, Pjesëtarëve të UÇK-së, Viktimave të dhunës seksuale gjatë luftës, Viktimave civile dhe Familjarëve të tyre, kjo nënkupton se çdo shfrytëzues i pensionit bazik, ka të drejtën edhe të pensionit nga Ligji për statusin dhe të drejtat e kategorive të dala nga lufta.
Rezniqi tregon pse kishin problem ta gëzojnë pensionin kontributpagues përfituesit që bëjnë pjesë në kategori të dala nga lufta
Arrita Rezniqi, koordinatore në Qendrën për Ndihmë Juridike të Institutit të Kosovës për Drejtësi (QNJ-IKD), në emisionin “Tempus” në KTV, tha se ka qenë problematikë çështja e përfituesve të skemës pensionale për kontributpaguesit, e të cilët ishin edhe kategori e dalë nga lufta, kjo për shkak se i janë referuar një dispozite të një ligji të përgjithshëm.
“Domethënë deri më tash ka qenë një problematikë e përgjithshme që personat të cilët kanë përfitu prej asaj lloj skeme pensionale që ka dalë prej Ligjit për statusin dhe të drejtat e kategorive të dala nga lufta, nuk kanë arritë domethënë që të gëzojnë edhe të drejtat e tjera që i kanë taku, për shkak se i është referu domethënë një dispozite të një ligji të përgjithshëm, konkretisht Ligjit për skemat pensionale të financuara nga shteti dhe shumë prej këtyre personave fatkeqësisht nuk e kanë gëzu këtë të drejtë, qoftë sepse verbalisht i është thënë që nuk ju takon si e drejtë, dhe nuk kanë arritë as të shkojnë të aplikojnë, qoftë edhe i është mohu përmes vendimeve në formë të shkruara, të cilat janë marrë prej ministrisë”, tha Rezniqi.
Ajo tha se tashmë kemi një praktikë gjyqësore ndryshe në këtë aspekt dhe situata është trajtuar deri në Gjykatë Supreme.
“Domethënë kemi pasur raste specifike të individëve të cilët e kanë arritur moshën e pensionimit dhe kanë kërku të drejtën e tyre për njohjen e të drejtave, pra të pensionit bazik të moshës apo pensionit kontributpagues në bazë të punë punësimit dhe kemi vendimin të gjykatave që ia kanë njoftë këtë të drejtë. Pra, tashmë thjesht është vendimi i cili parasheh se ligji për kategoritë e dala nga lufta, domethënë më saktësisht me iu referu në mënyrë të plotë ligji për statusin dhe të drejtat e dëshmorëve, invalidëve, veteranëve, pjesëtarëve të UÇK-së, viktimave të dhunës seksuale gjatë luftës, viktimave civile dhe familjarëve të tyre përmbajnë një dispozitë të veçantë, e cila thjesht e përcakton atë që thotë se shfrytëzuesit e pensionit bazë mund të realizojnë të gjitha të drejtat dhe benificionet që përcaktohen me këtë ligj”, shtoi Reznqi.
Andaj, sipas saj ka raste tashmë të vërtetuara, të cilat e kanë njohur kategorinë që të përfitohen të dy pensionet.
“Pra, edhe pensioni i kontributdhënës që vjen si rrjedhojë e punës së individit, por në të njëjtën kohë edhe pensioni që i takon si rrjedhojë e domethënë kushteve që plotësohen në bazë të ligjit të kategorive të dala nga lufta”, tha ajo.
Ajo tha se si Qendër për Ndihmë Juridike Falas e IKD-së do të mund të ofrojnë ndihmë juridike, por që fillimisht duuhet të identifikojnë të gjitha rastet, në mënyrë që t’iu ofrohet ndihmë për trajtimin e këtyre rasteve.
“Qoftë nëse do të mbërrijmë të gjejmë diçka në aspekt të përgjithshëm, por qoftë edhe në mënyrë individuale për secilin rast, sepse ajo që kemi pa në praktikë deri tash prej disa rasteve që na janë ofru, ka qenë që ka raste të cilat ende as nuk kanë parashtru kërkesën për t’ju njoftë kjo e drejtë. Në anën tjetër, ka raste sikurse këto që i kemi marrë dhe i kemi analizu që kjo e drejtë është njoftë deri në shkallën e fundit, pra deri në Gjykatë Supreme, por ka edhe raste të cilat është një paradoks ndoshta që prej anës së Ministrisë së Financave i njihet e drejta në pension bazik të moshës ose kontributpagues, por pensioni nuk i ekzekutohet, sepse i thuhet verbalisht që kjo e drejtë nuk ju takon, pra përkundër që në formë të shkruar i ekziston një e drejtë e tij dhe i njihet me vendim po ashtu të vetë ministrisë, nuk po arrijnë që t’i realizojnë si të drejta në praktikë”, tha Rezniqi.
Mavriq: E pamundur të jetosh me 100 euro në këtë kohë
Negovan Mavriq, nga Qendra Burimore për Persona të Zhdukur, në emisionin “Tempus” në KTV, derisa komentoi vendimet gjyqësore lidhur me të drejtat e pensioneve, tha se është e pamundur që sot të jetohet me 100 euro.
“Unë duke e ditë se 100 euro janë shumë pak ndihmë sociale dhe e dimë që familjet të cilët kanë mbetur, domethënë vetë prindër domethënë ku i kanë vdekë fëmijët, domethënë me jetu me 100 euro është e pamundshme në këtë kohë. Kështu që tani për çfarë ne flasim nëse bëhet kjo reparacioni dhe gjykata e bie vendimin, kjo do të jetë me të vërtetë një ndjenjë e madhe për këto familje dhe Qeveria dhe të gjithë do të kenë më pak probleme me këto familje, së paku bile financiarisht do të jenë të mbuluara, sepse familjet të cilat deri tani i kemi dhe të cilat i përfaqësojmë dhe jetojnë me 100 euro ka qenë shumë shumë pak dhe kanë humbur një dy apo më shumë anëtarë të familjes, kështu që çfarë presim që të përfundohet apo të bëhet kjo është me të vërtetë për një lavdatë sepse 25 vite jemi duke vrapuar poshtë e lartë për këtë”, tha ai.
Qerkinaj: Jurisprudenca e Republikës së Kosovës e pranon që ka gabuar
Bajram Qerkinaj, nga Qendra Burimore për Persona të Zhdukur, në emisionin “Tempus” në KTV, tha se Jurisprudenca e Republikës së Kosovës e ka pranuar se ka gabuar lidhur me çështjen e skemave pensionale kontributpaguese, të cilat nuk kanë mundur t’i gëzojnë personat që kanë qenë pjesë e kategorive të dala nga lufta.
“Mjerisht, po duket se nuk kemi pas derë ku, po iu kemi drejtu Gjykatës. Po duket shumë, sa po punojnë institucionet për këto kategori të dala nga lufta, me një shkelje të të drejtave normale të ligjit diskriminues, kur në fillim kemi thanë unë, prej fillimit është diskriminues, e deri sot kush është dashtë me u marrë, është dashtë me u marrë, është dashtë me u marrë hallexhia që nuk ka bukë me hongër, është dashtë hallexhia me shku që i kanë shku fmija përjashtë u met vetëm, edhe gjysa kanë vdekë. Jurisprudenca e Republikës së Kosovës e pranon që ka gabu, Gjykata e jep se kanë gabu. Kush duhet tash prapë, na duhet me shku me nga nëpër Gjykata edhe individualisht, edhe ai që s’di, edhe ai që sheh, edhe ai që s’nin si Bajrami edhe duhet me shku m’u anku, se ma kanë ba të padrejtë e amani hajde te rregullojmë”, tha Qerkinaj.
Bogujevci për çështjen e pensioneve: Vendim shumë i rëndësishëm
Saranda Bogujevci, nënkryetare e Kuvendit të Kosovës, në emisionin “Tempus” në KTV, tha se është vendim shumë i rëndësishëm vendimi i gjykatave lidhur me të drejtat e pensioneve.
“Mendoj që është vendim shumë i rëndësishëm edhe është shumë mirë në fakt që është trajtu edhe është adresu në formën e drejtë, po është fatkeqësi që prej fillimit ligji është bë në formën të cilën është punu dhe është të njëjtën kohë fatkeqësi që ka marrë kaq kohë që të merret edhe në një vendim gjyqësor që ua njeh të drejtën, të drejtat në fakt të cilat i kanë në vendin tonë”, tha Bogujevci.
Ajo tha se e cilëson hap pozitiv që përfituesit e pensioneve kontributpaguese (të cilët marrin pjesë edhe në kategoritë e dala nga lufta), mund ta dëzojnë të drejtën e tyre dhe shtoi se skemat pensionale do të rregullohen me ligj.
“Mendoj që është hap shumë pozitiv dhe është mirë domethënë që kemi mbërri në këtë pikë, përveç asaj që përmenda domethënë veçse skemat pensionale janë në proces të rregullimit, kështu që ajo është veçse e paraparë domethënë të rregullohet edhe në formë të ligjit, domethënë mos me qenë ky ligj diskriminues siç ka qenë më herët”, tha Bogujevci.
