Emrat vetjakë dhe nacionaliteti në Serbinë mesjetare
Faksimile e artikullit “Emrat vetjakë dhe nacionaliteti në Serbinë mesjetare” të Stanoje Stanojeviqit botuar në “Južnoslovenski Filolog”, VIII, Beograd, 1928-1929, ff. 151-154
Duke u mbështetur në lëndën e shpalosur, një gjë është e qartë dhe e sigurt: emrat vetjakë në përmendoret tona mesjetare në asnjë rast nuk mund të merren si dëshmi prej të cilave mund të nxirret besueshëm nacionaliteti i dikujt
Stanoje Stanojeviq
Zakonisht pandehet sikur emrat vetjakë në krisobulat tona mesjetare tregojnë nacionalitetin e personit për të cilin bëhet fjalë. Së këndejmi, çdo njeri me emër vllah në dokumentet tona merret si i nacionalitetit vllah, ashtu sikurse edhe çdo njeri me emër shqiptar merret për shqiptar. Në shqyrtesa të ndryshme janë zhdrivilluar në këso mënyre emrat vetjakë në përmendoret tona – mes të tjerësh edhe St. Novakoviqi dhe prof.. K. Jireçeku. Sidoqoftë, kjo pikëpamje është e pasaktë dhe e gabuar. Nga krisobulla e parë e Deçanit, e cila përgjithësisht ka më së shumti emra vetjakë të ruajtur, unë kam mbledhur e radhitur të dhëna te të cilat vihet re se ka pasur raste kur babai mbante emër të huaj (vllah, shqiptar apo bullgar), kurse i biri i tij emër serb (1), apo, në të kundërtën, babai mbante emër serb, kurse i biri emër të huaj (II). Tutje ka pasur raste kur gjyshi mbante emër të huaj, por nipi apo nipërit kishin emra serbë (III); ndonjëherë gjyshi mbante emër serb, kurse ka nipi emër të huaj (IV). Ka raste kur gjyshi mban emër serb, djali emër të huaj, kurse nipërit sërish mbajnë emra serbë (V). Ndonjëherë babai e djali kanë emra serbë, kurse nipërit emra të huaj (VI). Herë-herë ka raste kur një njeri ka emër të huaj, kurse djali dhe nipi kanë emra serbë (VII). Në fund, ndodh goxha shpesh që vëllezërit mbajnë emra të ndryshëm: njëri serb, kurse tjetri të huaj (VIII).
*
* *
Mund të bëhen gjithfarë ndërthurjesh, prej nga vjen kjo e çfarë nënkupton. Mbase kjo përzierje ishte krijuar prej martesash, ose, mbase, së paku deri diku, edhe prej modës, e cila, siç dihet, mbizotëronte në këtë drejtim gjatë mesjetës. Por kjo është dytësore, e prandaj mund të jepen gjithfarësoj pikëpamjesh e të vihen gjithfarësoj teorish e hipotezash. Megjithatë, duke u mbështetur në lëndën e shpalosur, një gjë është e qartë dhe e sigurt: emrat vetjakë në përmendoret tona mesjetare në asnjë rast nuk mund të merren si dëshmi prej të cilave mund të nxirret besueshëm nacionaliteti i dikujt.
Ky artikull është shkëputur prej revistës “Južnoslovenski Filolog”, VIII, Beograd, 1928-1929, ff. 151-154. Autori, Stanoje Stanojeviq (1874-1937) ishte historian, profesor universitar dhe akademik serb. I përket brezit të parë të studimtarëve serbë që u shkolluan jashtë vendit. Student i Kostandin Jireçekut, Vatroslav Jagiqit e Karl Krumbacherit, Stanojeviqi dha mësime në Universitetin e Shën Petersburgut, e më pas edhe në Londër e Sorbonë. Njohuritë e tij të gjera nga greqishtja, latinishtja e sllavonishtja e vjetër e bënin atë një prej emrave më të spikatur në studimet serbe. Specializimi i tij kryesor ishte historia mesjetare e shtetit serb, sidomos gjatë periudhës nemanjide, por edhe periudha e Bizantit dhe marrëdhëniet serbo-bizantine (shën. përk. – C.M).
