“Ivo Andriqit t’i merret çmimi ‘Nobel’ për letërsi”
Dërguar te The Swedish Academy, The Nobel Prize laureates, [email protected]
Akademia për Shkencë dhe Art e Shqiptarëve në RMV ngre iniciativën që nobelistit serb, Ivo Andriq, t’i merret çmimi “Nobel” për letërsi.
Barrikadat e fundit serbe, në Veriun e Republikës së Kosovës, ankesat e vazhdueshme të presidentit serb, Vuçiq, se shqiptarët planifikoјnë që t’i dëbojnë serbët nga vatrat e tyre, në Kosovën veriore, na shtyjnë që të mendojmë se në të vërtetë kush kë ka dashur ta shpërngulë nga Kosova.
Analiza kritike e fakteve historike na jep të dhëna të mjaftueshme se shkrimtari serb, dikur diplomat i lartë i Mbretërisë së Jugosllavisë dhe zëvendësministër, Ivo Andriq, në janar të vitit 1939, me kërkesë të Qeverisë, hartoi projektin famoz për zgjidhjen e “Problemit të Kosovës”. Ai propozoi dëbimin e popullsisë shqiptare në Turqi, sikurse dhe ndarjen e Shqipërisë mes Jugosllavisë dhe Italisë, sipas të cilit Serbia do të merrte Shqipërinë Veriore dhe portin e Durrësit!
Raporti i Andriqit, i shkruar më 30 janar 1939, ruhet në Arkivin e Serbisë - “Fondi Milan Stojadinoviq”, kutia 37. Ky projekt është botuar për herë të parë në “Revista e historisë bashkëkohore”, 1977, IX, nr. 2 (24), f. 77-89, nga historiani kroat Bogdan Krizman, i cili ishte redaktor i këtij buletini. (https://www.sd.rs/vesti/kosovo/ivo).
Sipas nobelistit serb, me ndarjen e Shqipërisë do të zhdukej qendra tërheqëse për minoritetin shqiptar në Kosovë, i cili do të asimilohej më lehtë në rrethana të reja. Po ashtu Serbia do të merrte edhe 200.000-300.000 shqiptarë nga tokat e ndara nga Shqipëria, të cilët janë kryesisht katolikë romanë. Edhe çështja e dëbimit të arbanasve myslimanë (emërtimi i shqiptarëve nga serbët deri në vitin 1941) në Turqi do të kryhej në rrethana të reja, sepse nuk do të kishte veprime më të forta për ta parandaluar atë – sugjeroi Andriqi për zgjidhjen e problemit të Kosovës. Konventa Jugosllave turke e vitit 1938 dhe vazhdimësia e saj e vitit 1953 (Bajrami, H., 2001, f. 259-305). Se sa kanë qenë përmasat e shpërnguljes flet fakti se sipas regjistrimit të popullsisë së vitit 1953, nga Maqedonia për në Turqi janë shpërngulur 15.6% e numrit të përgjithshëm të popullsisë, që ishte 1.304.514 (https://pescanik.net), ose 203.504 persona të shpërngulur.
Pra, kemi të bëjmë me një represion shtetëror në vazhdimësi për popullatën josllave duke theksuar veçmas për arbanasit, kurse Andriqi këtë aktivitet do ta ndjekë nga 26 shtatori 1935 me letrën që ia dërgon Ambasadës së Jugosllavisë në Ankara.
Për këtë qëllim në Qeverinë serbe është organizuar konferencë interministrore ku janë formuar komitete dhe plane aksionare veprimi për shpërngulje, duke theksuar se në kufirin me Shqipërinë ka një popullsi kompakte shqiptare, e cila paraqet rrezik për Serbinë, në planin politiko-ushtarak (Pezo E.1992, f. 134-135).
Për këtë janë ruajtur dy raporte të brendshme, një ishte Memorandumi famëkeq i Vasa Çubriloviqit, cili u përgatit për kryeministrin Stojadinoviq dhe mbante titullin “Isterivanje Arnauta” (Dëbimi i shqiptarëve).
Studimi i nobelistit Andriq për çështjen shqiptare është botuar për herë të parë në vitin 1977, në “Journal of Contemporary History”, të Zagrebit.
Menjëherë pas kësaj ka ardhur një kërkesë nga shqiptarët e Kosovës që veprat e Andriqit të fshihen nga planprogrami për mësimin e letërsisë. Projekti i nobelistit gjendet në Arkivin e Serbisë me titull pune “Referat i z. Andriq, 30 janar 1939”, me gjithsej 20.734 karaktere. (Krizamn, B.,1977,f.80).
Projekti i Andriqit pati ndikim tepër negativ në Sanxhak, Kosovë dhe Maqedoni, ku me represion shtetëror shqiptarëve në veçanti u është mveshur armëmbajtja, u merreshin tokat, të cilat u jepeshin kolonistëve serbë, shqiptarët dënoheshin pa kurrfarë faji, paguanin taksa të larta e zullume të tjera të papara për qytetërimin evropian. Nga politika antishqiptare shtetërore sistematikisht janë dëbuar me qindra e mijëra shqiptarë nga trojet etnike.
Në projektin famëkeq thuhet se “marrja e Shkodrës në atë rast mund të kishte një rëndësi të madhe morale dhe ekonomike. Kjo do të na mundësonte kryerjen e punëve të mëdha hidroteknike dhe marrjen e tokës pjellore për ushqimin e Malit të Zi”. “Shqipëria e Veriut brenda Jugosllavisë do të mundësonte krijimin e lidhjeve të reja, të trafikut ndërmjet Serbisë veriore dhe jugore me Adriatikun”, ka shkruar Andriqi.
Në arsyetimin e Akademisë suaj për çmimin që ia keni ndarë, ndër të tjera, thuhet se “…veprat e Andriqit, duke përfshirë romanin e tij “Na Drini ćuprija” (Ura mbi Drin) ndriçohen fatet e individëve në një sfond historik, kulturor dhe fetar. Tregimet e tij jo vetëm që përcjellin dashuri të madhe për njerëzit, por gjithashtu përshkruajnë dhunën dhe mizorinë…(https://www.nobelprize.org). Pikërisht Ivo Andriqi dhe projekti i tij dhe bashkëmendimtarëve ishte shkak për shkeljen e të drejtave të njeriut, dhunën, shfarosjen dhe pastrimin etnik masiv të boshnjakëve dhe shqiptarëve e që nxiteshin nga serbët, nga viti 1930, në mënyrë sistematike dhe të vrazhdë, në periudhën 1992-1999, gjatë luftërave në ish-Jugosllavi. Pra, mizori e përmasave të mëdha hapësinore dhe kohore në Evropën e qytetëruar.
I lutemi Akademisë suedeze, seksionit për letërsi, e cila ka një histori dhe një mision të çmuar për humanizmin dhe të mirën e civilizimit, seriozisht ta shqyrtojë kërkesën tonë.
Çmimi “Nobel” nuk u takon njerëzve, të cilët si shkrimtarë kanë përkrahur dhe përgatitur plane për shpërngulje dhe gjenocid. Tek Andriqi dhe veprat e tij nuk mund të gjejmë një fjali për tolerancë ndëretnike, një fjali që do të nxiste bashkëjetesën në mes kulturave, feve, etnive, etj. Përkundrazi, ai ka përkrahur politikat e shfarosjes, ndryshimin e kufijve, dëbimin dhe represionin shtetëror kundër boshnjakëve dhe veçmas kundër shqiptarëve. Planet e tilla ende gjallojnë në Serbi. Si rrjedhim i këtyre njerëzve dhe ideve të tyre kishim gjenocidin e Srebrenicës, të Raçakut e vende të tjera të Kosovës, para syve të tërë evropianëve dhe botës së lirë. Si dëshmi posedojmë vendimet e Gjykatës Ndërkombëtare të Hagës.
Çmimi “Nobel” nuk u takon shkrimtarëve, të cilët në veprat dhe jetën e tyre nuk promovojnë bashkëpunimin në mes popujve, kulturave, gjuhëve, etnive… Pikërisht, te veprimtaria e Andriqit nuk ekziston fryma e demokracisë liberale apo fryma e barazisë. Pra, personaliteti i tij bie ndesh me vlerat thelbësore të qytetërimit evropian.
Kosova dhe Sanxhaku ende janë në trysni të përhershme të politikave shtetërore serbomëdha. Serbia vazhdon, ashtu siç ka qenë çdoherë, e lidhur me krimin dhe është antievropiane, gjë që dëshmon lidhjen e saj me agresorët rusë kundër popullit liridashës ukrainas.
Krimet kundër njerëzimit аsnjëherë nuk vjetërsohen, prandaj në vazhdimësi ato duhet hulumtuar dhe dënuar.
Ne, për kërkesën tonë, do t’ju sigurojmë dëshmi të reja plotësuese nga arkivat serbe, kroate, boshnjake dhe kosovare.
