“Dritë në shpirt” si ballafaqim me të kaluarën e kujtimet nga lufta

Autorët janë mbi të 20-at, por veprat e tyre vijnë me një tis të artit naiv. S’kanë rëndësi vijat por qëllimi për të cilin bashkohen ato. Nëpërmjet artit u rikthehen kujtimeve të fëmijërisë, ballafaqimit me të kaluarën. “Dritë në shpirt” titullohet ekspozita e hapur të mërkurën pasdite në Bibliotekën Kombëtare të Kosovës “Pjetër Bogdani”. S’janë artistë me nam dhe as nuk synojnë që arti i tyre të shitet, a të marrin komente pozitive nga kritikë të kësaj fushe. Kanë vënë kujtimet në pëlhurë si mundësi për t’u çliruar nga e kaluara e dhimbshme. Nëpërmjet punimeve kanë kujtuar periudhën gjatë luftës së fundit në Kosovë. “Dritë në shpirt” është e pesta me radhë e realizuar nga organizata joqeveritare “Aksion Kundër Dhunës dhe Ndërtimi i Paqes”. Punimet ishin realizuar në kuadër të projektit “Ballafaqimi me të kaluarën” të kësaj organizate, që ka nisur që nga viti 2014.

Albina Mavraj nga Istogu ka pikturuar kujtimin e parë që ka nga fëmijëria, e Amela Pejçinoviq nga Deçani ka pikturuar “Pranverën e pikëllimit”. Lirije Cakaj nga Stamoci i Epërm ka kujtuar bukën e ngrirë e Selgjan Mydyti nga Prizreni shtëpinë e dajave. Metush Isma nga Rahoveci punimin ia ka kushtuar ushtarit të plagosur.

Ky është vetëm një mozaik i gjithë asaj që, sipas Emina Ismajlit nga organizata joqeveritare “Aksion Kundër Dhunës dhe Ndërtimi i Paqes”, është një prurje kujtimesh. Aso që, sipas saj, duhet memorizuar që të mos bien në harresë nën trysninë e së tashmes, por që përballet me sfida e prova të një dimensioni tjetër.

“Janë si relikte të çmueshme që duhen ruajtur të paprekura nga harresa për brezat e ardhshëm”, ka thënë ajo. Ka shtuar se të 28 punimet shpalosin rrëfime nga e shkuara dhe se radhitja e tyre nuk ishte aspak e lehtë. Por që tani, sipas saj, ato në një formë e plotësojnë a e vazhdojnë tregimin e tjetrin duke dhënë kështu një imazh më të plotë.

“Thekson çështje të cilat kanë mbetur të hapura e në pritje të drejtësisë, si dhe një zgjidhje të pranueshme dhe të përballueshme që do të mundej sadopak t’i kuronte dhembjet e shpirtit, ndërkohë që e shkuara e tejzgjatur ende vazhdon ta mbajë peng të ardhmen”, ka thënë ajo.

Ajo ka thënë se vrojtimi i këtyre punimeve vë në pah edhe një të ardhme premtuese dhe në paqe gjersa e tashmja ndërgjegjësohet për përgjegjësinë që bart.

Poshtë punimeve janë vendosur edhe disa shënime ku pjesëmarrësit në një formë deshifrojnë punimet e tyre nëpërmjet tregimit.

Ardijana Binakaj nga Deçani, e cila ka paraqitur lagjen e saj e në qendër shtëpinë duke iu djegur, ka shkruar se shtëpia ishte me gurë ashtu siç janë karakteristikat e kullave të Dukagjinit. Ka edhe arsyen që në sy bie edhe korbi.

“Në mitologjinë shqiptare korbi simbolizon të zezën, vdekjen, fatin e zi...E në prapavijë qëndrojnë Bjeshkët e Belegut dhe Maja e Shkëlzenit për të paraqitur qëndrueshmërinë tonë shekullore”, ka shkruar ajo.

Shkrimet do të botohen si të veçanta në një botim të ri të radhës nga “Aksioni Kundër Dhunës dhe Ndërtimi i Paqes”.

Rexho Kojiq nga Peja ka pikturuar “Yjet që shndrisin”. Ai ishte pjesë e sesionit të muajit dhjetor dhe ka thënë se i ishte bashkuar këtij projekti pasi që bart një mesazh të qartë nga thellësia e shpirtit të aktivistëve – atë të ballafaqimit me të kaluarën.

“Kemi kujtuar kohën nga vitet 98-2000, por ka edhe të tillë që kanë kujtuar edhe vite më të hershme kur edhe kanë nisur të gjitha turbullirat dhe gjërat në lidhje me luftën dhe çlirimin e Kosovës”, ka thënë ai. Ka shtuar se pjesë e këtij programi përveç pikturimit ishin edhe aktivitete të tjera, si vizita të ndryshme që në një formë a tjetrën kishin për qëllim ballafaqimin me të kaluarën.

“Pra, aktivitetet që ndërlidhen me aktivizmin sot”, ka shtuar ai.

Pikturat e shoqëruara me tregime kanë shpalosur eksperienca personale të personazheve, por që si tërësi japin një pasqyrë të situatës në Kosovë gjatë atyre viteve. Ekspozita do të qëndrojë e hapur deri më 10 korrik.