E njëjta fjalë – “përpara” – në të folme dhe perceptim, vjen si antonimi tek përshkruan njëkohshëm diçka që është para dhe një ngjarje që i takon së kaluarës. Këtë shpjegim e bën Ilir Bajri për ekspozitën që mban pikërisht këtë fjale, “PËRPARA”, dhe bën thirrje që dy “përparat”, shoqëria t’i nxjerrë para

Që në hyrje të galerisë, ngjyra rozë në mure e dysheme, krijon atmosferë të ngrohtë. Por fill pas ndjesisë së parë, pasojnë pyetjet mbi funksionin e saj, kuptimin dhe jo vetëm.

Për jazz-maestron Ilir Bajri, ndërmjetësuesi kreativ i ekspozitës “PËRPARA”, e hapur të martën mbrëma në “Galerinë 17” në Prishtinë, përzgjedhja e kësaj ngjyre në radhë të parë është personale. Lidhja e tij me këtë ngjyrë dhe mënyra se si ai e sheh përtej vetëm një “ngjyre për vajza” është e fortë aq sa ta kthejë në pjesë thelbësore të ekspozitës.

“Puna e ngjyrës rozë është më shumë personale, mua çdoherë më ka pëlqyer kjo ngjyrë, më sjell qetësi”, ka thëne Bajri teksa te ngjyra ka gjetur kontrastin në realitet ose në perceptimin e saj social. Ka thënë se nuk i vjen ndërmend ndonjë burrë që e pëlqen me të vërtetë ngjyrën rozë.

Kjo, sipas tij, vjen si rrjedhojë e paragjykimeve dhe mënyrave se si shoqëria përcakton gjininë në bazë të ngjyrave. Me zbërthime si këto, ngjyra nuk ka thjeshtë funksionalitet në shërbim të estetikës apo atmosferës, por nëpërmjet saj nxjerr përpjekjet e tij për t’i shuar stereotipat.

“Në anën tjetër në shoqërinë tonë ekziston një tendencë që të bëhet ndarje me anë të ngjyrave, shumë pak burra që e pëlqejnë këtë ngjyrë më vijnë në mend. Kështu që në njëfarë forme e kam vendosur ngjyrën rozë edhe për të adresuar ndarjet dhe paragjykimet”, ka thënë Bajri.

Pas ambientimit me ngjyrën rozë, e para vepër arti është “Jukebox”. Në të punoi vetë Bajri bashkë me kolegët e tij muzikantë, Arian Randobravën, Armend Xhaferin dhe Art Lokajn.

Para se të tregojë për idenë prapa “Jukebox”, Bajri ka thënë se duke e njohur punën e secilit prej kolegëve veç e veç, vendosi që ta bëjë bashkë.

“Jukebox” në të kaluarën jo edhe shumë të largët ishte një gramafon me monedhë, kryesisht i vendosur në bare ku secili lëshonte muzikë për qejfin e vet.

Të njëjtin koncept e ka edhe “Jukebox” në ekspozitën “PËRPARA”.

Vizitorët e ekspozitës mund të ndryshojnë muzikën dhe pjesët ambientale me klikime të thjeshta të mausit, duke pasur mundësinë të ndezin ose të fikin plotësisht audion.

Në ballë të galerisë luan në vazhdimësi videoja dykanalëshe e cila e sfidon pyetjen: “Po sikur gratë të mund të lëvizin një shtëpi?”, ku mbi njëqind vajza anonime shtyjnë muret e një ndërtese brutaliste, të vendosur në pyll.

Më tutje zë vend instalacioni i Dren dhe Ermir Suldashit. Një kompozim muzikal i gjeneruar nga inteligjenca artificiale luan ndryshe për secilin person që vendoset përpara kompjuterit.

Dren Suldashi, pasionant i muzikës dhe teknologjisë, kombinoi talentin e tij me të vëllait programer dhe kreator digjital, për të formësuar një vepër arti goxha unike.

“Një kompjuter që lëshon muzikë në bazë të tipareve të fytyrës së secilit person është diçka sa mahnitëse edhe e çuditshme”, ka thënë Dren Suldashi.

Ish-Bodrumi i Verës në Suharekë, edhe pse për qytetarët është mjaft i dukshëm si lokacion, megjithatë është hapësirë e braktisur.

Viola Rrecaj sjell natyrën sa të gjallë edhe të egër brenda këtij objekti dhe tingujt e pianos të lidhur ngushtë më ndjesinë që sjell ambienti përreth. Mesazhi që ajo synon të përcjellë më anë të instalacionit është vetëdijesimi për hapësirat që lihen pas dore.

është hera e parë që Rrecaj u bë pjesë e një ekspozite.

Përjetimi i secilit vizitor gjatë analizimit të veprave të artit vërehet në shprehjet e fytyrës. Ndër ta ishte edhe kryetari i Prishtinës, Përparim Rama.

“Në ‘Galeria 17’, ku nëpërmjet instalacioneve patëm mundësinë të përjetojmë një shkrirje mes botës së artit dhe teknologjisë”, ka shkroi Rama në Facebook teksa ka cituar Bajrin. “Arti gërsheton njohuritë, vlerat dhe traditat e së kaluarës me aftësitë tona të lindura për të imagjinuar lirisht dhe me guxim të ardhmen”, ka cituar ai.

“PËRPARA” ka ardhur në kuadër të projektit “Skanimi i rajonit”, një seri ekspozitash të konceptuara dhe realizuara në këtë temë, ku bëhet përpjekje për ta analizuar veten larg stereotipave mbi të cilat janë krijuar narrativet për rajonin e Ballkanit dhe banorëve të tij.

Për këtë ekspozitë “Shtatëmbëdhjetë” bashkëpunoi me “forumZFD – Kosovo Program” në kuadër të projektit të tyre “Landscapes of repair”. Qysh në vitin 2022, “Skanimi...” filloi të hulumtojë rëndësinë sociale, politike, kulturore e historike të sferave (jo)muzikore, akustike dhe zanore dhe se si tingulli mund të luajë një rol të fuqishëm në formësimin e perceptimeve dhe kujtimeve publike të periudhave të ndryshme historike. Përplot me tinguj erdhi edhe ekspozita “PËRPARA”, e cila do të qëndrojë e hapur për tre muaj.