Ishte viti 1996 kur Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës ideoi projektin për t’i përkthyer e sistematizuar studimet e albanologëve të huaj. Artikujt e gjuhëtarit polak, Waclaw Cimochowski, ishin botuar në një vëllim të veçantë, praktikë kjo që ishte përvijuar edhe me emra të tjerë albanologësh, si: Holgar Pedersen, Wilfried Fiedler, Eric Hamp, Leonardo Savoia e të tjerë.
Me promovim të katër titujve të rinj, pikërisht në Ditën Botërore të Librit, institucioni më i lartë akademik në vend ka vijuar me projektin tashmë çerekshekullor për botimin e emrave të shquar të traditës albanologjike.
Me një ceremoni të mbajtur në mjediset e ASHAK-ut paraditen e së premtes, Seksioni i Gjuhësisë dhe Letërsisë ka sjellë në shqip emra të vjetër e të rinj albanologësh të huaj.
Albanologu austriak me origjinë hebreje, Norbert Jokl (1877-1942), që konsiderohet si emri kryesor në albanologjinë e viteve ndërmjet dy luftërave botërore, tashmë është i qasshëm në gjuhën së cilës ia kushtoi vite të tëra jetë, derisa do të humbiste jetën në duart e nazistëve që po e çonin në kampet e përqendrimit.
Duke nderuar kontributet e vëllimshme, shumë syresh të panjohura më parë, lexues e studiues tashmë kanë në dorë edhe veprat “Studime historiko-krahasuese për gjuhën shqipe” (Historisch-Vergleichende untersuchungen über das Albanische), e përgatitur nga akademik Rexhep Ismajli dhe homologu i tij nga Akademia e Austrisë, Heiner Eichner, si dhe “Gjurmime linguistike historike-kulturore në fushë të shqipes (Linguistisch-Kulturhistorische Untersuchungen aus dem Bereiche des Albanischen), përkthyer nga Skënder Gashi dhe përgatitur nga Rexhep Ismajli e Heiner Eichner.
Me një fjalë rasti, akademik Rexhep Ismajli ka shpjeguar historinë e projektit të ASHAK-ut për botimin e veprave albanologjike të traditës. Sipas tij, me anë të kësaj nisme synohet themelimi i një fondi të rëndësishëm të veprave në dispozicion të të interesuarve për albanologjinë.
“Ky projekt, i ideuar që më 1996, ka krijuar autoritet dhe rezultatet e tij janë bërë të kërkuara gjithandej”, ka thënë Ismajli.
Më tej, ai ka folur mbi rëndësinë e studimeve të Joklit për gjuhësinë shqiptare, të cilat, sipas tij, sollën një frymë të re sa i përket thellësisë dhe gjerësisë së metodave studimore në albanologji.
“Botimi i veprave të tij ka qenë sfidë, meqë nuk kishte një traditë të fiksuar përkthimesh nga gjermanishtja”, ka shtuar Ismajli.
Në vazhdim është bërë edhe përurimi i botimit “Studime albano-ballkanologjike” të gjuhëtarit amerikan nga Universiteti Shtetëror i Ohios, Brian Joseph, i cili është edhe anëtar i jashtëm i ASHAK-ut.
Anëtari korrespodent i Akademisë, Bardh Rugova, i cili është përkthyes i studimeve të përfshira në këtë botim të redaktuar nga Ismajli, ka thënë se Joseph është një nga autoritetet më të njohura në Amerikë që merret, ndër të tjerash, edhe me shqipen e greqishten.
“Lidhja e tij me Kosovën ka filluar me një cikël ligjëratash, e më pas me studime diakronike që lidhen me probleme të ndryshme të historisë së gjuhës shqipe”, ka thënë Rugova.
Ai, po ashtu, ka shtuar se kjo përmbledhje e porsabotuar e profesorit nga Ohio është një “nxitje për vështrimet komplekse të realiteteve të shqipes”.
Duke konkretizuar dy konferencat e fundit shkencore të karakterit ndërkombëtar, ASHAK ka botuar edhe aktet, prurjet dhe kontributet e studiuesve të huaj për traditën e studimeve albanologjike në Gjermani, “Studimet albanistike në vendet ku flitet gjermanisht” (Studimet albanistike në vendet ku flitet gjermanisht), si dhe në Itali “Studimet albanistike në Itali” (Gli studi albanistici in Italia).
Milote Sadiku, profesoreshë në Fakultetin e Filologjisë, ka vlerësuar se studimet mbi traditën albanologjike në vendet gjermanishtfolëse theksojnë rezultatet e arritura në universitetet dhe qendrat kërkimore për shqipen dhe shqiptarët.
“Kjo përmbledhje punimesh është një nga ato vëllimet akademike që jep një kontribut të madh për albanologjinë”, ka thënë Sadiku.
Me një fjalë të shkurtër mbi përmbledhjen “Studimet albanistike në Itali”, Shkumbin Munishi ka vlerësuar kontributin e studiuesve italianë.
“Konferenca e mbajtur më 2019 pati një pjesëmarrje të gjerë studiuesish”, ka thënë mes të tjerash Munishi, i cili është edhe anëtar korrespodent i ASHAK-ut.
Ndryshe, muajin e kaluar, Seksioni i Shkencave Shoqërore, pranë ASHAK-ut, ka përmbyllur projektin disavjeçar me botimin e vëllimit të tretë të leksionit për “Vendbanimet e Kosovës”.
Ndërkohë, sipas protokollit të bashkëpunimit të nënshkruar në janar të vitit të kaluar, Akademia në Prishtinë, tok me simotrën e saj në Tiranë, është pajtuar për projektet e përbashkëta për hartimin e “Enciklopedisë shqiptare”, “Fjalorit të madh të shqipes”, si dhe “Historisë së shqiptarëve”.
© KOHA. Të gjitha të drejtat janë të rezervuara.
