Lideri Suprem i Iranit: Beteja fillon

Zona bërthamore Fordow, e ndërtuar brenda një mali dhe e forcuar kundër bombave që shkatërrojnë bunkerin

Pesë tunele të ndërtuara brenda një vargmali një strukturë e madhe mbështetëse dhe një perimetër i gjerë sigurie. Kjo është e gjitha që mund të shihni nga zona misterioze e pasurimit të uraniumit Fordow në Iran. Imazhet e fundit satelitore tregojnë këtë, raporton "CNN". 

Kompleksi sekret dhe i ruajtur fortë, i ndërtuar pranë qytetit të shenjtë të Qomit, ka nxitur spekulime për natyrën e vërtetë dhe madhësinë që kur së pari u bë publik në vitin 2009. 

Një pjesë e asaj që dihet për të, vjen nga një grumbull dokumentesh iraniane të vjedhura vite më parë nga inteligjenca izraelite.

Sallat kryesore janë 80 deri 90 metra nëntokë – të sigurta nga çdo bombë ajrore që e zotëron Izraeli -  duke e bërë shkatërrimin e objektit nga ajri një detyrë pothuajse të pamundur. 

Ndërsa udhëheqja e Iranit është tronditur nga një seri sulmesh shkatërruese izraelite, disa analistë thonë se është në Fordow aty ku Irani mund të nxitojë t’i shndërrojë rezervat e uraniumit të pasuruar në një bombë bërthamore. 

Izraeli ka shënjestruar objektin ditëve të fundit, por sipas Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë Atomike (IAEA), deri tash ose nuk ka qenë i gatshëm – ose ishte i paaftë – ta dëmtojë atë. 

Teherani ka mbajtur prej kohës qëndrimin se objektivat e programit të tij bërthamor janë paqësore, por Fordow ka qenë në qendër të shqetësimeve për ambiciet e Iranit. 

“Madhësia dhe konfigurimi i këtij objektit është në shpërputhje me një program paqësor”, kishte thënë në vitin 2009 presidenti i atëhershëm i SHBA-së, Barack Obama, ndërsa përkrah presidentit të atëhershëm francez Nicolas Sarkozy dhe kryeministrit të atëhershëm britanik Gordon Brown, zbuluan ekzistencën e Fordowit. 

Vetëm disa ditë para njoftimit, iranianët, me sa duket duke qenë në dijeni se inteligjenca perëndimore kishte mësuar për objektin, i thanë IAEA-së për dëshirën e tyre për ta ndërtuar një objekt të ri për pasurim të karburantit. Në atë pikë, ndërtimi në Fordow kishte qenë në proces prej vitesh. 

Teherani i kundërshtoi akuzat, por dënimi edhe nga aleatja Rusia dhe shqetësimet nga Kina, lanë pak hapësirë për të manovruar.

Ndërtimi nisi në fillim të viteve 2000

SHBA-ja dhe aleatët e saj nuk kanë dhënë shumë detaje se kur filloi ndërtimi i Fordowit, por imazhet satelitore në dispozicion publik tregojnë se puna kishte nisur që nga viti 2004, me fotografi që zbulojnë dy struktura katrore të bardha ku ndodhen hyrjet e tunelit sot. 

IAEA thotë se ka imazhe shtesë se tregojnë se ndërtimi nisi nga viti 2002. 

“Fordow është në fakt një projekt që nisi në fillim të viteve 2000”, thotë David Albright, kreu i Institutit për Shkencë dhe Siguri Kombëtare me seli në Washington, një institucion jopartiak me synim për ta ndalur përhapjen e armëve bërthamore. “Ideja ishte që ata (iranianët) të prodhonin uranium të nivelit të armëve në atë uzinë dhe ta merrnin uraniumin të pasuruar dobët nga programi bërthamor civil në Iran”.

Në vitin 2009, një strukturë e madhe mbështetëse e jashtme ishte ndërtuar plotësisht dhe gërmimet po vazhdonin për atë që ekspertët besojnë se ishte një bosht ventilimi, thelbësor për të lejuar qarkullimin e ajrit në objekt. Ai bosht u fsheh dhe u kamuflua më vonë, tregojnë edhe imazhet e fundit satelitore. 

Teherani ia shpjegoi IAEA-së në një letër, që daton nga tetori i vitit 2009, se vendimi për të ndërtuar objektin nëntokësor ishte rezultat i “kërcënimeve për sulme ushtarake kundër Iranit”, duke shtuar se Fordow do të shërbente si një eventualitet për uzinën e afërt Natanz, e cila, sipas pretendimit të tij “ishte ndër objektet e kërcënuara nga sulmet ushtarake”. 

Irani i tha IAEA-së se objekti mund të mbante deri në 3000 centrifuga.

Marrëveshja bërthamore dhe akuzat izraelite

Rreziqet e paraqitura nga Fordow u ulën kryesisht si rezultat i Planit të Përbashkët Gjithëpërfshirës të Veprimit (JCPOA) e ashtuquajtur “marrëveshje bërthamore e Iranit”, që kërkonte që Irani të hiqte dy të tretat e centrifugave që gjendeshin brenda objektit, së bashku me të gjithë materialin bërthamor, pasi objektit iu ndalua çdo punë e tillë. 

Ky proces u përmbys ngadalë kur presidenti i SHBA-së, Donald Trump, u tërhoq nga marrëveshja në vitin 2018, në mandatin e tij të parë. 

Detaje të mëtejshme rreth objektit u bën publike nga kryeministri izraelit Benjamin Netanyahu në vitin 2018, pasi shërbimet e inteligjencës së Izraelit sekuestruan më shumë se 55 mijë dokumente nga ajo që Izraeli e quajti “arkiv atomik” i Iranit. 

Mes dokumenteve ishin skica të detajuara të Fordowit dhe informacione mbi objektivat e tij. Sipas dokumenteve, objektivi ishte të prodhonte uranium të nivelit të armëve, si pjesë e programit të armëve bërthamore të Iranit, për të paktën një ose dy armë bërthamore në vit.

“Ne kurrë nuk pamë ndonjë mospërputhje”, tha Albright, që ka shqyrtuar dokumentet, për përpjekjen e Iranit për të zhvilluar armë bërthamore. “Janë qindra e mijëra faqe. Dua të them, thjesht nuk mund të shpikësh kaq shumë gjëra. Nuk mendoj se dikush e kundërshton atë, dhe kjo është ndoshta arsyeja pse ekziston një rezolutë e Bordit të Guvernatorëve (IAEA) kundër Iranit”. 

Në atë kohë, zëvendësministri i Jashtëm i Iranit, Abbash Araghchi, i quajti zbulimet dhe komentet e Netanyahut “fëmijërore” dhe “qesharake”. 

Sekretari i atëhershëm i shtetit i SHBA-së, Mike Pompeo, tha se SHBA-ja e kishte ditur për materialet prej kohësh dhe besonte se dokumentet ishin origjinale.

I mbrojtur edhe nga bombat më të mëdha

Raportet e fundit të IAEA-së sugjeruan se Irani kishte rritur prodhimin e uraniumit të pasuruar në një nivel prej 60 për qind në objektin Fordow, i cili, sipas ekspertëve dhe IAEA-së, tash përmban 2700 centrifuga. 

“Rritja e konsiderueshme e prodhimit dhe akumulimit të uraniumit shumë të pasuruar nga Irani, i vetmi shtet jobërthamor që prodhon material të tillë bërthamor, është shqetësim serioz”, tha IAEA në një raport më 31 maj.

“Një nga gjërat që rriti tensionin ishte se ata nuk kanë asnjë arsye për ta bërë këtë, përveçse të jenë në gjendje të kalojnë hapin tjetër dhe ta shndërrojnë atë në uranium të gradës së armëve”, tha Albright. 

“U interpretua sikur po përgatiten për të qenë në gjendje ta bëjnë këtë nëse r vendosin. Dhe nëse je 60 për qind, mund ta shndërrosh shumë shpejt atë në uranium të shkallës së armëve”, tha Albright. 

Sipas grupit të ekspertëve të Institutit për Shkencë dhe Siguri Kombëtare me seli në Washington,

“Irani mund ta shndërrojë stokun e tij aktual të uraniumit të pasuruar 60 për qind në 233 kg uranium të nivelit të armëve dhe atë brenda tre javësh në uzinën e pasurimit në Fordow”. Është mjaftueshëm për nëntë armë bërthamore, siç thonë ekspertët. 

Kjo është arsyeja pse Fordow është një fokus kryesor i përpjekjeve të Izraelit për ta degraduar dhe shkatërruar programin bërthamor të Iranit. Por, a është kjo e realizueshme?

SHBA-ja është vendi i vetëm që zotëron llojin e nevojshëm të bombave që mund ta godasë zonën bërthamore Fordow në Iran, tha ambasadori i Izraelit në SHBA, Yechiel Leiter, në një intervistë për “Merit TV” të hënën. 

“Për ta shkatërruar Fordowin me një bombë nga qielli, vendi i vetëm në botë që e ka atë lloj bombe është SHBA-ja. Dhe ky është një vendim që SHBA-ja duhet ta marrë, pavarësisht nëse zgjedh apo jo ta ndjekë atë kurs”, tha Leiter. 

Por, ai shtoi, se nuk është opsioni i vetëm. 

“Ka mënyra tjera për t’u marrë me Fordowin”, tha Leiter. 

Shkatërrimi i Fordowit nga ajri do të ishte pothuajse i pamundur për Izraelin, sipas një raporti të bërë në mars nga Instituti Mbretëror i Shërbimeve të Bashkuara (RUSI) me seli në Mbretërinë e Bashkuar dhe do të kërkonte fuqi zjarri dhe ndihmë të konsiderueshme nga SHBA-ja. 

Nuk do të ishte i arritshëm as nga bombat masive depërtuese GBU-57 të SHBA-së, që arrijnë vetëm rreth 60 metra në thellësi, sipas RUSI-t. Dhe GBU-57 mund të hidhen atje vetëm nga bombarduesit e fshehtë B-2 të Forcave Ajrore të SHBA-së, aeroplan që Izraeli nuk i ka, edhe nëse SHBA-ja vendos t’ia japë bombat forcave izraelite. 

“Edhe GBU-57/B ka të ngjarë të kërkojnë ndikime të shumëfishta në pikën e njëjtë të synimit, për të pasur mundësi që të depërtojnë në objekt”, thuhet në raport. 

Analistët pajtohen, duke thënë se nëse SHBA-ja tenton ta godasë Fordowin, një gjë e tillë s’mund të arrihet me një bombë. 

“Do të duheshin sulme të përsëritura kundër Fordowit”, ka thënë analisti ushtarak i CNN-it, Cedric Leighton, ish-kolonel i Forcave Ajrore të SHBA-së. 

Albright thotë se mund të ketë mënyra tjera për ta çaktivizuar Fordowin. 

“Izraeli ndoshta mund ta shkatërrojë hyrjen në tunele nga një pozicion i largët dhe sigurisht ta shkatërrojë sistemin e ventilimit. Nëse do të shkatërroheshin tunelet dhe furnizimi me energji elektrike, do të duheshin muaj para se ato të mund të funksionin vërtetë”, tha ai. 

Pavarësisht rolit vendimtar të tij në programin bërthamor të Iranit, Albright beson se Fordow është vetëm një pjesë e enigmës. 

“Nëse e shkatërroni, nuk është fundi, sepse pastaj kaloni te kërcënimi tjetër, i cili është, sa centrifuga ka prodhuar Irani që nuk i vendosi në Fordow dhe Natanz? Dhe ku janë ato?” – thotë Albright.

Vendet që e përkrahin Iranin në luftën me Izraelin

Irani ka luajtur gjithmonë një rol të fuqishëm dhe të diskutueshëm në Lindjen e Mesme dhe në politikën globale. 

Irani ka mbështetje të fortë nga shumë vende në mbarë botën, pavarësisht se i nënshtrohet sanksioneve ndërkombëtare dhe ka konflikte të rregullta me vendet perëndimore, veçanërisht Shtetet e Bashkuara dhe Izraelin. Këto vende shpesh e mbështesin Iranin në luftëra ose mosmarrëveshje diplomatike sepse kanë interesa të ngjashme politike, fetare, strategjike ose rajonale.

Ndërsa konflikti midis Iranit dhe Izraelit tërheq vëmendjen ndërkombëtare, shumë nga aleatët e hershëm të Iranit kanë dalë publikisht ose diplomatikisht për të mbështetur Teheranin. 

Pakistani, Turqia, Palestina, Siria dhe Libani janë ndër vendet që kanë treguar mbështetje për Iranin, veçanërisht pas sulmeve ajrore të Izraelit dhe hakmarrjes ushtarake të Iranit. Kina gjithashtu ka dalë në mbështetje të Iranit, duke dënuar sulmin e Izraelit. Këto vende mbështesin të drejtën e Iranit për vetëmbrojtje dhe shpesh denoncojnë veprimet e Izraelit.

Përveç këtyre, kombe si Jemeni, Arabia Saudite, Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Egjipti kanë ofruar mbështetje në mënyra të ndryshme, duke përfshirë përmes njoftimeve për media, ofertave për ndërmjetësim ose duke avokuar për paqe rajonale. Marrëdhëniet me Iranin janë të ndryshme për secilin prej këtyre kombeve, varësisht nga faktorë si feja, politika rajonale ose bashkëpunimi i mëparshëm.

Vendet që mbështesin vazhdimisht Iranin dhe si secili prej tyre reagoi ndaj konfliktit të fundit Iran-Izrael.

1. Pakistani

Gjeografikisht, fetarisht dhe politikisht, Pakistani dhe Irani kanë lidhje shumë të ngushta. Islamabadi ka denoncuar sulmet izraelite në territorin iranian në shumë raste, duke i përshkruar ato si "shkelje të rënda" të sovranitetit të Iranit dhe duke paralajmëruar se ato mund të rrezikojnë paqen rajonale në Azinë Jugore. Kohët e fundit, Irani pretendoi se nëse Izraeli vazhdon t'i dëmtojë ata, atëherë Pakistani do të sulmojë Izraelin me armë bërthamore. Megjithëse Pakistani përsëriti mbështetjen e tij për stabilitetin dhe diplomacinë për Iranin, Islamabadi mohoi zyrtarisht pretendimet e fundit iraniane se Pakistani do të hakmerrej në rast të agresionit bërthamor.

2. Turqia

Irani dhe Turqia kanë punuar së bashku në fushat e energjisë, diplomacisë dhe sigurisë rajonale. Turqia ka shprehur mbështetje të fortë për Iranin dhe Palestinën nën drejtimin e presidentit Erdogan, ka kritikuar mbështetjen perëndimore për Izraelin dhe është ofruar të ndërmjetësojë në konflikt. Për më tepër, Putini dhe Erdogani kanë bërë thirrje për dialog dhe kanë denoncuar sulmet ajrore izraelite si përshkallëzuese.

3. Palestina

Teksa sulmet izraelite ndaj Iranit shihen si shkelje e së drejtës ndërkombëtare, udhëheqja zyrtare palestineze mbështet qëndrimin e Iranit. Zyrtarët palestinezë kanë përsëritur thirrjet për moderim dhe i kanë cilësuar veprimet e Izraelit si pjesë të luftës së tij të gjatë, pavarësisht se nuk është një aleat formal si Hamasi.

4. Siria

Aleati i ngushtë i Iranit, Siria, ka deklaruar solidaritetin e saj të plotë me Teheranin, duke pretenduar se veprimet e Iranit ishin vetëmbrojtje e justifikuar. Damasku mbështet përgjigjen ushtarake të Iranit dhe i sheh sulmet e Izraelit si agresion të paligjshëm.

5. Iraku

Iraku ka shprehur solidaritet me Teheranin, duke i parë sulmet e Izraelit si agresion të pajustifikuar. Bagdadi mbështet të drejtën e Iranit për vetëmbrojtje, duke theksuar nevojën për stabilitet rajonal dhe duke dënuar veprimet që përshkallëzojnë tensionet në Lindjen e Mesme.

6. Arabia Saudite

Arabia Saudite ka dënuar sulmet izraelite ndaj Iranit, pavarësisht marrëdhënies së tyre të tensionuar prej kohësh, dhe ka paralajmëruar për një përshkallëzim rajonal. Riadi bën thirrje për zgjidhje diplomatike.  Emiratet e Bashkuara Arabe denoncuan sulmet e Izraelit në territorin iranian dhe bënë thirrje për "përmbajtje maksimale", duke arritur një ekuilibër midis marrëdhënies së saj me Iranin dhe lidhjeve të saj me Perëndimin. Ajo favorizon zgjidhjen diplomatike dhe i frikësohet paqëndrueshmërisë.

7. Kina

Udhëheqësi kinez, Xi Jinping, ka thënë se vendi i tij është "thellësisht i shqetësuar" nga "përshkallëzimi i papritur" i tensioneve në Lindjen e Mesme, i shkaktuar nga veprimi ushtarak i Izraelit kundër Iranit, raportoi të martën agjencia shtetërore e lajmeve Xinhua e Kinës. Në komentin e tij të parë publik mbi konfliktin Iran-Izrael që nga shpërthimi i tij të premten, Xi ka thënë se Kina, një mbështetëse kryesore diplomatike dhe ekonomike e Iranit, kundërshton "çdo akt që cenon sovranitetin, sigurinë dhe integritetin territorial" të vendeve të tjera.

8. Egjipti

Edhe pse Egjipti dhe Izraeli kanë një paqe formale, ai është i shqetësuar për përshkallëzimin rajonal. Kajro ka paralajmëruar kundër përhapjes së luftës dhe ka shprehur "shqetësim të thellë" për sulmet izraelite që ndikojnë në Iranin. Egjipti promovon qetësinë ndërsa ruan lidhjet diplomatike me Teheranin.

9. Libani

Hezbollahu i Libanit, vendi i Lindjes së Mesme, i mbështetur nga Irani, vlerësoi përgjigjen e Iranit ndaj agresionit izraelit si "të guximshme" dhe tha se Teherani ishte brenda të drejtave të tij. Qeveria libaneze gjithashtu dënoi sulmet, duke i quajtur ato përshkallëzuese dhe të paligjshme.

10. Jemeni

Rebelët Huthi në Jemen, të cilët janë pjesë e rrjetit rajonal të Iranit, mbështesin qëndrimin e Teheranit. Sulmet e tyre të përsëritura ndaj anijeve të lidhura me Izraelin në Detin e Kuq demonstrojnë solidaritetin e tyre me Iranin, megjithëse indirekt, dhe tregojnë se ata ndajnë rezistencën.

Irani po përgatitet të sulmojë bazat amerikane

Irani po përgatitet për sulme hakmarrëse ndaj bazave ushtarake amerikane në Lindjen e Mesme në rast se Washingtoni bashkohet me Izraelin në fushatën kundër objekteve bërthamore iraniane, kanë thënë zyrtarë iranianë për New York Times.

Sipas dy zyrtarëve të lartë në Teheran, sulmet fillestare do të shënjestrojnë forcat amerikane në Irak, ndërsa më pas do të shtrihen në vendet e tjera arabe që strehojnë baza amerikane.

Këto paralajmërime vijnë në kohën kur presidenti Donald Trump po shqyrton mbështetjen për një sulm izraelit ndaj objektit bërthamor iranian të nëndheshëm në Fordow – një vend që deri tani ka shpëtuar pa u dëmtuar.

Zyrtarët iranianë gjithashtu kanë sinjalizuar se Irani mund të minojë Ngushticën e Hormuzit – një nga rrugët më të rëndësishme të transportit të naftës në botë – gjë që mund të shkaktojë ndërprerje të qarkullimit detar dhe rritje të çmimeve globale të energjisë.

Po ashtu, pritet që rebelët Houthi, të armatosur nga Irani, të rifillojnë sulmet me raketa ndaj anijeve në Detin e Kuq.

Ndërkohë, avionë transportues ushtarakë amerikanë janë vërejtur duke kaluar përmes Atlantikut, duke sinjalizuar intensifikim të operacioneve logjistike nga ana e SHBA-së.

SHBA-ja ka rrëzuar qeveri iraniane në të kaluarën. Si ndodhi?

Forcat ushtarake pas tentimpuçit kundër Mohammad Mossadequt, gusht 1953.

Photo: Associated Press

Qëkur Izraeli nisi sulmet në Iran, thirrjet për ndërrim të regjimit janë shpeshtuar. Presidenti amerikan, Donald Trump, e kryeministri izraelit, Benjamin Netanyahu, kanë përmendur mundësinë që cak të jetë lideri suprem, Ayatollah Ali Khamenei.

Për Iranin, nuk është hera e parë që përballet me nxitje amerikane për ndryshim të regjimit në shtet.

Kur ka ndodhur dhe si:

Më 1953, SHBA-ja ndihmoi në një puç për të hedhur poshtë kryeministrin e zgjedhur në mënyrë demokratike në Iran, Mohammad Mossadegh.

Ai pati bërë thirrje për shtetëzim të rafinerive të naftës – lëvizje që SHBA-ja dhe Britania e Madhe e patën përjetuar si goditje të rëndë, për shkak të varësisë mbi naftën në Lindjen e Mesme.  

Kulmi i luftës së ftohtë: Lëvizja për shtetëzim ishte parë si popullore në Iran dhe fitore për Bashkimin Sovjetik të atëhershëm.

Forcimi i sundimit të Shahut: Qëllimi i puçit ishte të përkrahej monarku i Iranit, Mohammad Reza Pahlavi, në sundim si Shah i Iranit, dhe të zgjidhej kryeministri i ri – gjenerali Fazlollah Zahedi.

Puçi: Para puçit, CIA, krahas shërbimit sekret inteligjent britanik ndihmuan në nxitjen anti-Mossadegh nëpërmjet propagandës. Më 1953, CIA dhe SIS-i ndihmuan forcat pro-Shah dhe organizuan protesta të mëdha kundër Mossadeghut.

Paraja amerikane: Për të mbështetur Zahedin, kryeministrin e ri të Iranit, me stabilitet, CIA i vuri në dispozicion rreth 5 milionë dollarë tinëz për dy ditë pas marrjes së pushtetit, sipas dokumenteve.

Inteligjenca amerikane: Më 2013, dokumentet e deklasifikuara të CIA-s u publikuan, duke konfirmuar për herë të parë përfshirjen e agjencisë. Por për rolin amerikan veçse dihej: Ish-presidenti amerikan Barack Obama, pranoi më 2009 përfshirjen në puç.

Efekt të kundërt: Pas rrëzimit të Mossadeghut, SHBA-ja rriti mbështetjen për Pahlavin si sundimtar. Iranianët e kundërshtuan ndërhyrjen e huaj, duke nxitur sentimentin anti-amerikan në shtet për dekada.

Revolucioni Islamik: Shahu u bë aleat i afërt i SHBA-së. Por në fund të të ’70-ave, miliona iranianë dolën rrugëve kundër regjimit të tij, të cilin e shihnin si të korruptuar dhe jolegjitim. Protestuesit sekularë ishin kundër autoritarizmit të tij, ndërsa protestuesit islamistë kundërshtonin agjendën e modernizimit.

Shahu u rrëzua më 1970 nga revolucioni, që i dha fund monarkisë së mbështetur nga Perëndimi dhe nxiti nisjen e Republikës Islamike dhe sundimit klerik.

Irani ka plan strategjik për ta eliminuar Izraelin, thotë ministri i Jashtëm izraelit

Ministri i Jashtëm izraelit, Gideon Sa’ar i ka dërguar një letër Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara me pretendimin se Irani ka një "plan strategjik" për të eliminuar vendin e tij, duke thënë se Izraeli është i vendosur të mbrohet.

"Irani ka një plan strategjik për të eliminuar Izraelin. Izraeli nuk mund dhe nuk do ta pranojë kërcënimin e shfarosjes!", ka shkruar Sa’ar në X kur duke ndarë një kopje të letrës, raporton CNN.

Sulmi i Izraelit ndaj Iranit, ka shkruar ai në letrën e tij, "u nis pas një zhvillimi kritik në programin e armëve bërthamore të Iranit dhe synonte gjithashtu pengimin e kërcënimit të menjëhershëm të sulmeve të tjera raketore dhe të ndërmjetme iraniane".

Vendimi për të sulmuar është marrë "si një masë e fundit", thuhej më tej në letër.

Izraeli ka nisur në orët e para të së premtes sulmet ajrore ndaj Iranit, teksa Irani është kundërpërgjigjur deri tani me 400 raketa dhe qindra dronë ndaj Izraelit. 

Të paktën 24 persona janë vrarë nga sulmet e Iranit mbi Izrael, teksa sipas autoriteteve iraniane, të paktën 224 persona kanë mbetur të vdekur në Iran. 

Irani ka rrëzuar një dron të fuqishëm izraelit, raporton media shtetërore

Photo: Associated Press

Televizioni shtetëror iranian ka raportuar se forcat e mbrojtjes ajrore të ushtrisë kanë rrëzuar një dron të përparuar Hermes herët këtë mëngjes në provincën qendrore të Isfahanit.

Një korrespondent në vendngjarje, duke qëndruar pranë rrënojave, ka thënë se droni është kapur afërsisht në orën 05:00 sipas orës lokale, raporton BBC.

Ai ka thënë se droni është shkatërruar para se të mund të lëshonte ndonjë armë, duke theksuar atë që ai e quan efektivitet të sistemeve të zbulimit dhe reagimit të hershëm të Iranit.

“Shkatërruesi i bunkerëve”, bomba amerikane që mund ta ndryshojë lojën me Iranin

Bomba amerikane GBU-57, e njohur si “shkatërruese e bunkerave”

Kryeministri izraelit Benjamin Netanyahu ka kërkuar që nga fillimi i luftës mes Izraelit dhe Iranit përfshirjen aktive të Shteteve të Bashkuara në këtë konflikt. Arsyeja kryesore për këtë kërkesë të Tel Avivit, sipas Washington Post, është bomba amerikane GBU-57, e njohur si “shkatërruese e bunkerave”.

Kjo bombë jashtëzakonisht e fuqishme është shtysa kryesore e kërkesave të Netanyahut drejtuar Washingtonit, pasi mund të përdoret për të goditur objektivat bërthamore iraniane të ndodhura në thellësi të tokës.

Bomba GBU-57 – armë me peshë 13.6 tonë, e njohur edhe si MOP (Massive Ordnance Penetrator) - ka aftësinë të depërtojë në tokë dhe të shpërthejë me prezicion të lartë.

Megjithëse është bomba më e rëndë konvencionale në arsenalin amerikan, nuk është projektuar për të shkaktuar dëme në një zonë të gjerë. Komandantët ushtarakë mbështeten në saktësinë e saj të drejtuar përmes GPS-it për të goditur objektiva specifikë, të mbrojtur mirë, dhe për të shkatërruar ato që bombat normale konvencionale nuk arrijnë dot. Sipas ekspertëve, nuk ka të dhëna publike që kjo bombë të jetë përdorur ndonjëherë në luftime reale.

VIDEO:

Zyrtarë të Departamentit të Mbrojtjes kanë deklaruar se MOP-i është në gjendje të depërtojë deri në 60 metra thellësi, por besohet se pas zhvillimeve të mëvonshme gjatë dy dekadave të fundit, kjo aftësi është përmirësuar edhe më tej, ka thënë Trevor Ball, një ish-teknik amerikan për asgjësimin e mjeteve shpërthyese.

Edhe pse Izraeli është mbështetur në armatimin amerikan gjatë fushatave ajrore shkatërruese në Gaza, Liban dhe Iran, avionët luftarakë izraelitë nuk kanë kapacitetin për të mbajtur MOP-in. B-2 Spirit, një bombardues i padukshëm amerikan, është i vetmi avion i Forcave Ajrore të SHBA-së që mund ta përdorë këtë bombë.

Sipas Forcave Ajrore amerikane, aktualisht janë në funksion 19 avionë B-2. Edhe pse fluturon me shpejtësi nënsonike, B-2 mund të furnizohet me karburant gjatë fluturimit, çka i mundëson atij të përshkojë distanca të jashtëzakonshme.

Aeroplanën B-2 u përdorën edhe gjatë luftës në Kosovë. Pilotët e B-2 fluturonin për dhe nga baza ajrore Whiteman në Missouri deri në Kosovë për të goditur objektiva.

Në vitin 2017, dy avionë B-2 fluturuan për 34 orë për të goditur kampet e Shtetit Islamik në Libi.

Së fundmi, janë bërë përmirësime në MOP për të adresuar “çështje integrimi” me avionin B-2, njoftuan Forcat Ajrore vitin e kaluar. Po ashtu, ato kanë thënë se po testojnë teknologji që mund të ndihmojë në shkatërrimin e objektivave edhe kur informacioni për strukturat nëntokësore është i kufizuar.

Sipas Ball, kjo bombë është në gjendje të zbulojë vendet sekrete  – si dhoma apo kate – dhe të shpërthejë në momentin më të përshtatshëm.

Irani ka lëshuar mbi 400 raketa drejt Izraelit që nga e premtja, thotë zyra e Netanyahut

Photo: Associated Press

Zyra e kryeministrit izraelit, Benjamin Netanyahu ka bërë të ditur të mërkurën se Irani ka lëshuar më shumë se 400 raketa drejt Izraelit që nga e premtja.

“Që kur Izraeli ka nisur sulmet ndaj Iranit të premten e kaluar, Irani ka lëshuar më shumë se 400 raketa dhe qindra dronë drejt Izraelit”, ka njoftuar zyra e kryeministrit Netanyahu, raporton CNN.

Sulmet kanë goditur 40 vende në të gjithë Izraelin, ka thënë zyra, duke rezultuar në gati 19,000 kërkesa për dëmshpërblim të paraqitura në autoritetin tatimor.

Deri më tani, 24 persona janë vrarë në Izrael, më shumë se 800 janë plagosur dhe mbi 3,800 persona janë evakuuar nga shtëpitë e tyre, ka njoftuar zyra.

Ndërkohë, të paktën 224 persona janë vrarë në Iran që nga e premtja, sipas autoriteteve iraniane.

“Çka nëse raketat e Izraelit na godasin në autostradë?”

Foto: Rrjete sociale

Teksa Farhadi dhe miqtë e tij po largohen nga Teherani, kanë mjaftueshëm kohë për të parë me sy shkatërrimin. Tymi del nga ndërtesat që i kalojnë nëpër korridorin me trafik kilometërsh për t’iu ikur sulmeve të Izraelit në drejtim të kryeqytetit iranian.

Edhe pse u zgjua herët në mëngjes të martën, Farhadit iu deshën gjashtë orë për të arritur në fshatin e tij, një udhëtim që zakonisht nuk zgjat më shumë se dy orë e gjysmë.

“Fëmijë të vegjël, të moshuar e gjyshër të sëmurë. Të gjithë i gjeni rrugëve”, ka thënë studenti 22-vjeçar për “The Guardian”.

Një tjetër banor i Teheranit, e ka përshkruar rrugën 10-orëshe teksa raketat izraelite i kalonin mbi kokë.

“Gjatë gjithë rrugës isha e bllokuar në trafik. Po frikësoheshim se çka nëse sulmet na godasin në autostrada? Çka nëse ka fabrika sekrete përreth nesh? Frika e mosdijes shkakton ankth të madh”, ka thënë 24-vjeçarja Mina.

Mijëra banorë të Teheranit kanë lëshuar Iranin që nga nisja e sulmeve të Izraelit të premten, që ka thënë se e ka synim që ta ndalë Iranin nga bërja e armëve bërthamore. Irani u kundërpërgjigj me raketa e dronë në drejtim të Izraelit. Sot është dita e gjashtë e luftimeve të pandërprera.

Për dallim nga Izraeli, Teherani nuk ka qendra strehimi nga bombat. Autoritetet kanë hapur metrotë si një bunker ad-hoc e të tjerët janë drejtuar drejt xhamive.

Të hënën, Izraeli urdhëroi njerëzit të largohen nga pjesë të shumta të Teheranit, duke i paralajmëruar se shumë shpejt do ta sulmojë “infrastrukturën ushtarake”. Mesazhi, i publikuar përmes platformës X, ngjante me alarme të njëjta si në Gaza, Liban e Jemen. X megjithatë është i ndaluar në Iran dhe shumë njerëz nuk kanë mundur të marrin urdhrat e evakuimit.

Më vonë, presidenti amerikan Donald Trump kërkoi nga të gjithë që të largohen nga Teherani.

E një pjesë e madhe e qytetarëve të Teheranit përballet me krizë ekonomike dhe e kanë të vështirë ikjen.

Çfarë është një vend prodhimi centrifuge?

Centrifugat janë makina që pasurojnë uraniumin, i cili mund të përdoret për të bërë karburant për termocentralet, por edhe për armët bërthamore.

Centrifugat janë gjithashtu makina të brishta dhe të balancuara imët, të cilat rrotullojnë gazin heksafluorid të uraniumit me shpejtësi jashtëzakonisht të lartë duke përdorur rotorë. 

Një problem i vogël, siç është ndërprerja e energjisë, mund ta nxjerrë një centrifugë jashtë kontrollit, me pjesë që përplasen me njëra-tjetrën dhe dëmtojnë një kaskadë të tërë.

Por sipas njoftimit të ushtrisë izraelite, duket se ajo ka goditur një vend ku prodhohen vetë centrifugat - në krahasim me centrifugat operative.

"Si pjesë e përpjekjes së gjerë për të prishur programin e zhvillimit të armëve bërthamore të regjimit iranian, një vend prodhimi centrifuge në Teheran u sulmua, që synonte t'i mundësonte regjimit iranian të zgjeronte fushëveprimin dhe ritmin e pasurimit të uraniumit për zhvillimin e armëve bërthamore”, thuhej në njoftimin e ushtrisë.

Lideri Suprem i Iranit: Beteja fillon

Photo: Associated Press

Udhëheqësi Suprem i Iranit, Ajatollah Ali Khamenei, ka lëshuar një paralajmërim në agim në mediat sociale, duke i thënë Izraelit: "Beteja fillon". 

Orë më parë, presidenti i SHBA-së, Donald Trump, e ka quajtur udhëheqësin suprem një "shënjestër të lehtë" dhe ka shtuar se "durimi i Amerikës po shteron". Ai gjithashtu ka kërkuar "dorëzimin pa kushte" të Iranit.

Trumpi po bëhet gjithnjë e më i gatshëm për përdorimin e aseteve ushtarake amerikane për të goditur objektet bërthamore iraniane dhe po heziton për idenë e një zgjidhjeje diplomatike për t'i dhënë fund konfliktit, kanë thënë dy zyrtarë për CNN-in. 

Qëndrimi i ashpër përfaqëson një ndryshim në qasjen e Trumpin, megjithëse burimet kanë thënë se ai mbetet i hapur për një zgjidhje diplomatike, nëse Irani bën lëshime.

Izraeli sulmon me mbi 50 avionë luftarakë vendet iraniane të prodhimit të centrifugave dhe raketave

Photo: Associated Press

Izraeli ka nisur një valë sulmesh që përfshinin më shumë se 50 avionë në vendet e prodhimit të centrifugave dhe raketave iraniane gjatë natës, ka bërë të ditur ushtria herët të mërkurën.

"Më shumë se 50 avionë luftarakë të Forcave Ajrore, nën udhëzime të sakta të inteligjencës nga Dega e Inteligjencës, kanë përfunduar një seri sulmesh ndaj objektivave ushtarake në zonën e Teheranit në orët e fundit", kanë thënë Forcat e Mbrojtjes të Izraelit, raporton CNN.

Midis këtyre objektivave ishin vende të përdorura për të prodhuar raketa tokë-tokë dhe tokë-ajër, ka thënë ushtria.

Izraeli ka njoftuar gjithashtu se ka sulmuar një strukturë prodhimi centrifugash në Teheran me qëllim pengimin e "programit të zhvillimit të armëve bërthamore" të Iranit.

Zyrtarët e ushtrisë dhe inteligjencës amerikane kanë thënë prej kohësh se SHBA-ja dhe Izraeli shpesh ndryshojnë në mënyrën e interpretimit të informacionit mbi programin bërthamor të Iranit.

Drejtoresha e Inteligjencës Kombëtare, Tulsi Gabbard, ka dëshmuar në mars se komuniteti i inteligjencës amerikane kishte vlerësuar se Udhëheqësi Suprem i Iranit, Ali Khamenei, nuk kishte autorizuar rifillimin e programit të armëve bërthamore që ai e pezulloi në vitin 2003.