Faton Topalli në PIKË me Veton Surroin

Surroi rrëfen periudhën kur erdhi në Kosovë për herë të parë pas demonstratave

Në një bashkëbisedim në podcastin PIKË, publicisti dhe analisti Veton Surroi ka ndarë refleksione mbi ngjarjet e vitit 1981 në Kosovë dhe qëndrimet e udhëheqjes kosovare ndaj demonstratave. 

Surroi fillimisht kujtoi se kur erdhi në Kosovë në vitin 1982, pamja e qytetit të Prishtinës dhe veprimet e policisë të armatosur i bënë një përshtypje të thellë, duke e konsideruar si një ndryshim epokal dhe shenjë të rreptësisë që do të mbizotëronte më pas. Ai shpjegon gjithashtu se Kosova në atë kohë ishte një hapësirë e kontrolluar ngushtësisht, ku çdo lëvizje e pakontrolluar shkaktonte reagime të menjëhershme.

“Për mua, ajo që shihej në Prishtinë ishte një situatë e pasigurisë. Po ashtu, një tjetër faktor që ndikoi ishte vdekja e Titos, duke i futur udhëheqësit kosovarë në një periudhë të pasigurtë dhe të paqartë. Ata nuk kishin mundësi të reagonin në mënyrë të shpejtë ndaj ngjarjeve”, ka thënë Surroi, pyetur nga bashkëbiseduesi Faton Topalli se pse udhëheqja kosovare e asaj kohe nuk i dha përkrahje demonstratave. 

Ai shtoi se udhëheqja kosovare ishte e ndërgjegjshme për pasojat e mundshme të një reagimi të mëtejshëm ndaj demonstratave, të cilat mund të shkaktonin vendosjen e regjimit ushtarak dhe për këtë arsye nuk e mbështetën plotësisht kërkesën e studentëve për ndryshime.

Surroi përmendi se Kosova kishte disa arritje të rëndësishme gjatë periudhës së autonomisë, përfshirë ndihmën për ndërtimin e Liqenit të Ujmanit, një projekt që ishte i garantuar nga Kosova përmes Fondit Monetar Ndërkombëtar, dhe që kishte ndikim të rëndësishëm në energjinë dhe bujqësinë e rajonit.

“Nëse nuk do të kishim ndërtuar Liqenin e Ujmanit, do të kishim probleme serioze në furnizimin me energji dhe ujë. Ky është një shembull i fshehur pas idesë së autonomisë, por ishte një arritje e madhe për Kosovën”, deklaroi Surroi.

Topalli: Shqipëria nuk ka pasur asnjë rol në organizimin e demonstratave e ’81-shit

Në një intervistë të zhvilluar në podcastin PIKË, veprimtari dhe ish-deputeti Faton Topalli ka hedhur poshtë pretendimet se Shqipëria ka qenë e përfshirë në organizimin apo nxitjen e demonstratave të marsit 1981 në Kosovë, duke i cilësuar këto si akuza të fabrikuara nga Beogradi për konsum të brendshëm dhe ndërkombëtar.

“Akuzën që Shqipëria ka gisht në ngjarjet në Kosovë, e ka bërë Beogradi. Nuk ka asnjë fakt që Shqipëria ka qenë e implikuar në ngjarjet e vitit 1981”, theksoi Topalli.

Ai shtoi se udhëheqja komuniste shqiptare e asaj kohe, përfshirë edhe vetë Enver Hoxhën, nuk ka qenë fare e informuar për demonstratat, të cilat shpërthyen si reagim spontan i studentëve për kushte më të mira sociale, e më pas u zhvilluan në kërkesa politike.

“Po të donte Shqipëria ta mbështeste kërkesën për Republikë, do ta kishte bërë këtë shumë më herët – qoftë pas vitit 1945, qoftë pas vitit 1968. Por nuk ka pasur as orientim politik, as ideologjik për një shtet shqiptar brenda Jugosllavisë”, ka thënë ai.

Topalli po ashtu pranoi se disa grupe ilegale në Kosovë ishin të orientuara drejt bashkimit me Shqipërinë, por shtoi se edhe ato nuk kishin kërkesa për Republikë, dhe se Shqipëria i kishte mbështetur vetëm moralisht, e jo në mënyrë organizative.

“Edhe ne kemi qenë për bashkimin me Shqipërinë, por e kemi parë si të parealizueshme në atë kohë. Prandaj kërkesa për Republikë shihej si më afër realitetit”, deklaroi Topalli.
 

Topalli: Ishim të përgatitur për ta shtruar çështjen e Republikës kurdo që na jepej mundësia

Në një bashkëbisedim me publicistin Veton Surroi në podcastin PIKË, profesori dhe ish-veprimtari i ilegales Faton Topalli ka folur për rolin e organizatës ku bënte pjesë në zhvillimet politike para dhe gjatë demonstratave të vitit 1981 në Kosovë.

Topalli theksoi se ndonëse organizata ku ishte pjesë kishte diskutuar më herët nevojën për të kërkuar Republikën si projekt shtetëror për shqiptarët në ish-Jugosllavi, ajo nuk qëndronte drejtpërdrejt prapa shpërthimit të protestës së 11 marsit 1981.

“Ne e kemi diskutuar këtë çështje më herët brenda partisë dhe kemi thënë: kudo që shfaqet mundësia për ta shtruar kërkesën për Republikë, duhet bërë çmos për ta artikuluar”, u shpreh Topalli.

Sipas tij, protesta e 11 marsit ishte kryesisht shpërthim spontan, i nxitur nga pakënaqësitë sociale të studentëve, veçanërisht për kushtet e ushqimit në mensën studentore.

“Edhe 11 marsi ka një organizim të caktum, por nuk ka lidhje me ne. Kanë qenë tri grupe të ndryshme që kanë luajtur rol në atë periudhë, pa koordinim të ndërsjellë”, ka thënë Topalli, duke përmendur emra si Kadri Kryeziu, Bajram Kosumi, Gani Vllana dhe Alil Lajçi.

Ai theksoi se grupet ishin të pavarura, pa lidhje me organizatën e tij, as në planin organizativ e as në atë ideologjik, por përkonte me një klimë të përgjithshme pakënaqësie dhe gatishmërie për ndryshim.

Në këtë mënyrë, Topalli bëri një dallim të qartë mes angazhimit të organizuar politik për çështjen e Republikës dhe lëvizjes spontane studentore që e shpërfaqi këtë kërkesë në mënyrë të pavarur.