Nxjerrja ilegale e arit nga pyjet tropikale të Amazonës

Për më tepër, Marsam e ka siguruar arin që u përdor për t’i bërë medaljet e varura në qafë të atletëve në Lojërat Olimpike 2016 në Rio de Zhaneiro - medalje të shpallura si fitore për mjedisin, sepse ato ishin bërë pjesërisht nga materiale të ricikluara dhe pa merkur.

Një prej përpunuesve më të mëdhenj të arit në Brazil, i cili e përpunon arin që dyshohet se është nxjerrë ilegalisht në pyjet tropikale të Amazonës, i është hequr një vulë e rëndësishme e industrisë së miratimit në të cilën mbështeten prodhuesit globalë nga Apple te Tesla për t’i çrrënjosur abuzimet në zinxhirët e furnizimit.

Një hetim nga Associated Press në janar ka zbuluar se si Marsam, me bazë në Sao Paulo, ndante lidhjet e pronësisë dhe përpunonte arin në emër të një ndërmjetësi të akuzuar nga prokurorët brazilianë për blerjen e arit nga territoret indigjene dhe zona të tjera të mbrojtura.

Një ish-partner në Marsam, Dirceu Frederico Sobrinho, ka qenë në qendër të nxitimit të fundit të arit në Amazon, duke blerë përmes një kompanie të veçantë që ai kontrollon më shumë se 2 miliardë reais (388 milionë dollarë) ar vitin e kaluar nga minatorët në 252 vende. Vitin e kaluar, prokurorët federalë ngritën një padi civile kundër kompanisë, F.D’Gold dhe dy kompanive të tjera që blejnë arin, duke kërkuar 10 miliardë rea në dëme sociale dhe mjedisore.

Heqja nga lista

Me atë proces gjyqësor që vazhdon ende, Marsam këtë muaj u hoq në heshtje nga Iniciativa Përgjegjëse Minerale nga një listë publike e shkritoreve dhe rafinerëve që mendohet se ndjekin praktikat më të mira të burimeve. Programi i vlerësimit i drejtuar nga një koalicion prodhuesish me bazë në Virxhinia doli me miratimin e një dekade më parë të legjislacionit në SHBA që u kërkon kompanive të zbulojnë përdorimin e tyre të mineraleve të konfliktit që nxisin luftën civile në Republikën Demokratike të Kongos.

André Nunes, konsulent i jashtëm për Marsamin, ka thënë se do ta apelonte vendimin e nismës. Ai ka treguar se Marsami e ka kryer vlerësimin e vet të F.D’Gold dhe nuk gjeti asgjë të gabuar.

Ai ka paralajmëruar gjithashtu se akuzat për miniera të paligjshme ndaj klientit të Marsamit nuk janë vërtetuar ende, duke përmendur vendimin procedural muajin e kaluar nga një gjyqtar i cili i sulmoi prokurorët për mosdhënien e provave të mjaftueshme për të mbështetur kërkesën e tyre që aktivitetet e kompanisë të pezulloheshin në pritje të rezultatit të hetimit.

Iniciativa e Përgjegjshme e Mineraleve nuk i ka zbuluar gjetjet e saj, duke përmendur marrëveshjet e konfidencialitetit për të inkurajuar kompanitë të marrin pjesë në procesin e vlerësimit të saj. Por, sipas standardeve të tij, rafinerët mund të hiqen nga lista e tij “konformiste” për një sërë arsyesh, duke filluar nga moskryerja e kujdesit të shtuar kur ngrihen flamujt e kuq, problem i shfrenuar në kufirin e kërkimit të Amazonës.

Më shumë se 300 kompani të tregtuara publikisht rendisin Marsam si një furnizues në zbulimet e përgjegjshme të minierave që u kërkohet të depozitojnë në Komisionin e Letrave me Vlerë dhe Shkëmbim të SHBA-së. Vendime të tilla burimore udhëhiqen nga auditorë të pavarur të cilët vlerësojnë rafinerët për t'u siguruar që ata nuk po kontribuojnë në grupe të armatosura të paligjshme, shkelje të të drejtave të njeriut dhe keqbërje financiare. Aktualisht, 98 përpunues konsiderohen të përafrohen me standardet e iniciativës – i njëjti status që gëzonte Marsam nga viti 2017 deri në heqjen e tij të fundit nga lista.

Ari i medaljeve olimpike

Për më tepër, Marsam e ka siguruar arin që u përdor për t’i bërë medaljet e varura në qafë të atletëve në Lojërat Olimpike 2016 në Rio de Zhaneiro - medalje të shpallura si fitore për mjedisin, sepse ato ishin bërë pjesërisht nga materiale të ricikluara dhe pa merkur.

Por kritikët kanë thënë se shumica e mirëbesimit të Marsamit ishin të pamerituara. Ata akuzojnë kompaninë për “greenwashing” – duke e promovuar veten si më të qëndrueshme se sa është në të vërtetë – duke mos u thelluar në origjinën e mineralit që përpunon për llogari të F.D’Gold. Marsam tani bashkëdrejtohet nga vajza e Dirceut, siç njihet gjerësisht në Brazil.

“Në Brazil, si në shumë vende prodhuese të arit, paligjshmëria hyn në zinxhirin e furnizimit shumë herët, kështu që është thelbësore që të kemi shikueshmëri më të mirë për atë që ndodh në rrjedhën e sipërme”, ka theksuar David Soud, kreu i kërkimit në I.R. Consilium, i cili ka hulumtuar rrjedhat e paligjshme të arit në Amerikën e Jugut. “Rafinerët shpesh janë fajtorë për dështimet në kujdesin e duhur dhe duhet të mbahen sipas standardeve strikte në mënyrë që ari me burim të dyshimtë të mos pastrohet në zinxhirin legjitim të furnizimit”.

Pista ajrore të paligjshme, pellgje toksike me merkur dhe makineri të rënda që shkatërrojnë pyjet janë përhapur në të gjithë Amazonën, teksa kërkimet për arin në tokat indigjene dhe zonat e tjera të mbrojtura kanë shpërthyer vitet e fundit. Mbikëqyrja e dobët e Qeverisë e mundësuar nga presidenti Jair Bolsonaro, djali krenar i një kërkuesi, administrata e të cilit ka lehtësuar minierat në Amazonë, e ka përkeqësuar furinë.

Por kritikët kanë thënë se kompanitë në SHBA dhe Evropë mbajnë një pjesë të përgjegjësisë për shkatërrimin. Kështu bëjnë udhëzimet e vendosura nga Organizata për Bashkëpunim dhe Zhvillim Ekonomik me bazë në Paris, të cilat përdoren nga Iniciativa e Mineraleve Përgjegjëse dhe grupe të tjera për të vlerësuar pajtueshmërinë e kompanive, thanë kritikët.

Krimet mjedisore

Standarde të tilla u kushtojnë pak vëmendje krimeve mjedisore ose të drejtave të komuniteteve indigjene. Në vend të kësaj, ata janë të orientuar drejt rreziqeve që rrjedhin nga luftërat civile dhe rrjetet kriminale. Në Amerikën Latine, vetëm Meksika, Kolumbia dhe Venezuela - ku kartelet e drogës ose kryengritjet guerile janë aktive - klasifikohen si zona konflikti ose me rrezik të lartë që meritojnë shqyrtim më të madh për praktikat e burimit.

Një studim i fundit nga Kumi, firmë konsulence me bazë në Londër që këshillon OECD-në, ka zbuluar se vetëm 7% e 284 kompanive të përdoruesve fundorë të regjistruar në Iniciativën e Mineraleve Përgjegjëse kishin politika për gjetjen e materialeve të konfliktit që ishin në përputhje me udhëzimet e OECD-në. Shumica e tyre janë me bazë në SHBA. Numri në thelb ishte i pandryshuar nga një vlerësim i mëparshëm nga Kumi në 2017.

AP-ja pyeti Amazon, Apple, Microsoft dhe Teslan nëse kishin ndërmend të ndalonin dhënien e burimeve nga Marsami në dritën e heqjes së kompanisë. Nga katër, Apple ka treguar se Marsam nuk është më pjesë e zinxhirit të saj të furnizimit.

“Standardet tona të përgjegjshme të burimeve janë më të fortat në industri dhe ndalojnë rreptësisht përdorimin e mineraleve të nxjerra ilegalisht”, ka thënë Apple në një deklaratë. “Nëse një shkritore ose rafiner nuk është në gjendje ose nuk dëshiron të përmbushë standardet tona strikte, ne i heqim ato nga zinxhiri ynë i furnizimit dhe që nga viti 2009, ne kemi drejtuar heqjen e mbi 150 shkritoreve dhe rafinerëve”.

Microsoft, pas publikimit të këtij artikulli, ka njoftuar se po punonte për ta hequr edhe kompaninë. Amazon nuk pranoi të komentojë, teksa Tesla nuk iu përgjigj pyetjes së AP-së.

Dirceu, ish-partneri i Marsamit, ka theksuar se heqja e Marsamit pasqyron përpjekjen për të dënuar lojtarët e arit në gjykatën e opinionit publik.

Muajin e kaluar, policia e Sao Paulos e ka arrestuar përkohësisht atë për një urdhër të pazgjidhur në shtetin Amazonian të Rondonias, në lidhje me një hetim të veçantë për minierat e paligjshme. Ai ka theksuar se kompania e tij blen arin legalisht nga një kooperativë në shtetin që po hetohet. Ai e quajti arrestimin e tij “arbitrar”.

Djali i një shitësi perimesh, i cili u rrit duke shitur prodhime në një minierë të hapur, Dirceu pranon se kuadri ligjor i Brazilit për tregtimin e arit ka shumë të meta. Mirëpo ai tha se forcimi i mbikëqyrjes dhe inkurajimi i pajtueshmërisë është një rrugë më e mirë sesa largimi nga biznesi i kompanive me prirje reformash si F.D’Gold kur kaq shumë lojtarë të paligjshëm tashmë eksportojnë ar të papërpunuar pa pothuajse asnjë shqetësim për mjedisin.

“Ne kemi ligje në Brazil dhe ne jemi në përputhje me to. Ato nuk janë të përkryera, por mund të përmirësohen”, tha ai, duke vënë në dukje se shoqata e arit të vendit, të cilën ai e drejtoi deri vonë, ka propozuar reforma të shumta. “Nëse tregu nuk blen arin ligjërisht, ai nuk kthehet në tokë. Do të negociohet në një mënyrë tjetër, në çfarëdo lloj mënyre tjetër.”

Përktheu: Blerta Haxhiu