Bilanci i realizimit të investimeve kapitale në periudhën 6-mujore të këtij viti është më i ulëti në dekadën e fundit. Projektet kapitale nëpër komuna janë realizuar në shkallën 19 për qind e ato në nivel qendror në 9 për qind. Sipas ekonomistëve, kjo situatë tregon për mungesë përgjegjësie e guximi në qeverisje, dhe kanë paralajmëruar se, për pasojë, viti mund të mbyllet me stagflacion, term që shpjegon situatën kur shënohet ngecje ekonomike e njëkohësisht rritja e çmimeve vazhdon
Me pasoja ekonomike do të përcillet rekordi i zi që Kosova ka shënuar në gjashtëmujorin e parë të vitit, në realizimin e projekteve kapitale, kanë alarmuar ekonomistët të shtunën. Ata kanë shprehur drojën se në fundvit mund të mbërrijë edhe stagflacioni, term që shpjegon situatën kur shënohet ngecje ekonomike e njëkohësisht rritja e çmimeve vazhdon.
Asnjëherë në 10 vjetët e fundit Kosova nuk ka pasur realizim më të ulët të buxhetit të dedikuar për investime kapitale. Sipas të dhënave të Institutit GAP, nga projektet e planifikuara në nivelin qendror janë realizuar vetëm 9 për qind e tyre, derisa në nivelin lokal vetëm 19 për qind.
Në total, buxheti prej 2.75 miliardë eurosh për vitin 2022 i miratuar nga Qeveria vitin e kaluar, parashihte afro 705 milionë euro për projekte kapitale. Sipas institutit GAP, kjo situatë është pasojë e mungesës së politikave qeveritare dhe gjithashtu e rritjes së çmimeve të materialeve ndërtimore.
Sipas ekonomistëve, kjo tkurrje e investimeve paraqet shqetësim për të ardhmen ekonomike të Kosovës dhe flet për mungesë përgjegjësie në qeverisje.
Profesori Sejdi Rexhepi vlerëson se bartësit e ekzekutimit të buxhetit për këto projekte mbajnë përgjegjësi për neglizhencë dhe jokompetencë. Ai thotë se vonesa në futjen në qarkullim të mjeteve që janë paraparë për projekte kapitale do t’i sjellë pasoja ekonomisë së vendit, e cila, sipas tij, deri në fund të vitit mund të përmbyllet me rënie ekonomike dhe inflacion.
“Gjithë kjo rrezikon që fundi i vitit të përmbyllet me të ashtuquajturin stagflacion, që nënkupton rënie ekonomike me inflacion”, ka thënë Rexhepi.
E Safet Gërxhaliu, ish-kryetar i Odës Ekonomike të Kosovës, vlerëson se para këtyre sfidave ekonomike nuk gjendet vetëm Kosova. Ai ka thënë se në këtë situatë ka ndikuar pandemia, por edhe lufta në Ukrainë, që ka shkaktuar në mes të tjerash inflacion të lartë e për pasojë operatorët e kontraktuar kanë dështuar t’i zbatojnë kontratat për projekte kapitale.
Por, ai ka thënë se për implementim të këtyre projekteve Qeveria është dashur të zhvillojë dialog publiko-privat dhe të guxojë të marrë vendime për shpenzim.
Si shkak i ngecjeve në implementim, Gërxhaliu radhit edhe vonesat në kompletimin e bordit të Organit Shqyrtues të Prokurimit (OSHP), institucion ky që për një vit ka mbetur i paralizuar e për pasojë procese prokurimi në vlerë rreth 300 milionë euro për kohë të gjatë kanë mbetur të bllokuara shkaku i ankesave që nuk kanë marrë zgjidhje
“Unë besoj që një ndër arsyet kryesore pse e kemi këtë ngufatje buxhetore është moskompletimi i Bordit të OSHP-së, vetë fakti që më tepër se një vit nuk kemi pasur bord të kompletuar është e para. Në rend të dytë, përkundër asaj që kemi një qeveri të re, mungon guximi institucional për të marrë vendime”, ka deklaruar ai.
Këtë tkurrje të investimeve e ka kritikuar edhe opozita.
Kreu i LDK-së, Lumir Abdixhiku, është shprehur se edhe në vitin e dytë të udhëheqjes, Qeveria Kurti nuk e ka lënë as edhe një gjurmë në ndërtim e investim të projekteve të mëdha. Sipas tij, me këtë ritëm Qeveria edhe do ta përfundojë mandatin pa nisur e përfunduar kurrfarë projekti të madh.
“Kur keni parë kryeministrin e Kosovës të fillojë, të përurojë apo edhe të flasë për ndonjë projekt madhor kudo në Kosovë? Cilën vend punishte me punëtorë e ka nisur ai apo kjo qeveri deri më sot? Premtimet e 40 çerdheve në Kosovë, të 4.000 banesave sociale, të rrugëve rajonale, bankave zhvillimore e aseteve sovrane - nuk kanë filluar as edhe në letër”, ka shkruar Abdixhiku të shtunën në Facebook.
Ekonomistët i kanë rekomanduar Qeverisë të marrë masa në mënyrë që viti të mos përmbyllet me bilanc të keq ekonomik.
“Ajo që është projektuar me buxhet, konsumi investiv kapital prej 700 milionëve është dashur të realizohet dhe duhet të përmbyllet gjithqysh deri në fund të vitit ashtu siç është paraparë. Qeveria duhet të bëjë rialokim të fondeve aty ku ka nevojë dhe aty ku dinë t’i shpenzojnë”, ka deklaruar Rexhepi.
Ndërsa Gërxhaliu rekomandon që sa më parë Qeveria të përfundojë projektet e pakryera, meqë thotë se faturën e mosimplementimit do ta paguajë perspektiva ekonomike dhe rrjedhimisht edhe qytetarët.
“Sot kemi shumë rrugë të pakryera, shumë projekte gjysmake, shumë borxhe të sektorit privat që do të jetë vështirë të kthehen. Do të ketë edhe ndikim indirekt në sektorin bankar. Besoj që është momenti kur duhet të ketë reflektim nga ana e Qeverisë, duhet të kalohet në një politikë proaktive sa i përket shpenzimit”, është shprehur Gërxhaliu.
Në një seancë të mbajtur para dy ditëve në Kuvendin e Kosovës, opozita e kishte kritikuar Qeverinë, përkatësisht Ministrinë e Financave se qëllimshëm i ka bllokuar projektet në komunat ku nuk udhëheq Lëvizja Vetëvendosje.
