Varietetet e pabarazisë klimatike

Këto dhe shumë veprime të tjera të ndërmarra në vende të ndryshme duhet të inkurajojnë ata që së shpejti do të takohen sërish në kuadër të COP27 dhe OKB-së. Sfida është të rriten të gjitha përpjekjet që po bëhen për të fituar garën kundër kërcënimit më të madh ekzistencial të njerëzimit

Nëse Betimi i Besnikërisë së Shteteve të Bashkuara do të rishkruhej për botën e shekullit të njëzetenjë, klauzola “dhe drejtësi për të gjithë” mund të ndryshohej në “dhe drejtësi klimatike për të gjithë”, duke pasur parasysh rëndësinë kryesore të kësaj çështjeje. Një mësim i dhimbshëm nga dekadat e fundit – jo vetëm në SHBA, por në mbarë botën – është se efektet negative të ndryshimeve klimatike nuk shpërndahen në mënyrë të barabartë midis vendeve dhe komuniteteve. Ndërsa kriza klimatike ka implikime shkatërruese për të gjithë ne, sekretari i përgjithshëm i Kombeve të Bashkuara, António Guterres, thekson me të drejtë se "të varfrit dhe të pambrojturit janë të parët që vuajnë dhe goditen më keq".

Sipas organit autoritar botëror të shkencës klimatike, Paneli Ndërqeveritar për Ndryshimet Klimatike (IPCC), rënia në prodhimin dhe cilësinë e të korrave, rritja e dëmtuesve dhe sëmundjeve të të korrave dhe ndërprerje të tjera kanë prekur në mënyrë disproporcionale të varfrit, ashtu si i nxehti i shpeshtë dhe ekstrem kërcënon në mënyrë disproporcionale fëmijët dhe të moshuarit. Ndërsa ndryshimet klimatike prishin njëkohësisht sigurinë e ushqimit, njeriut, ujit dhe ekosistemit, ne mund të presim shumë më tepër efekte të pafavorshme shkallëzuese.

Përmbytjet ekstreme, për shembull, pritet të bëhen dy herë më të shpeshta në zonat e rrezikuara nga përmbytjet, ku jetojnë rreth 450 milionë njerëz. Më gjerësisht, IPCC-ja tregon për hulumtimin e vitit 2017 që tregon se deri në vitin 2030, 122 milionë njerëz (kryesisht 20% më të varfër në 92 vende) mund të shtyhen në varfëri ekstreme nga çmimet më të larta të ushqimeve dhe humbjet e tjera të të ardhurave të shkaktuara nga klima.

Duke e shtuar padrejtësinë, kontribuuesit më të mëdhenj në ndryshimin e klimës nuk janë domosdoshmërisht ata që janë më të prekurit prej tij. Sipas një raporti të vitit 2020 nga Oxfam dhe Instituti i Mjedisit të Stokholmit, midis viteve 1990 dhe 2015, 1% më e pasur e popullsisë globale përbënte dyfishin e emetimeve të dyoksidit të karbonit në krahasim me 50% më të varfër.

Megjithatë, vendet e varfra mbajnë një pjesë më të madhe të kostove, thjesht sepse rreth 75% e njerëzve që jetojnë në varfëri varen nga bujqësia, e cila është jashtëzakonisht e ndjeshme ndaj parregullsive të motit dhe ndryshimeve më të gjera klimatike. Vendet e varfra janë gjithashtu më të prira ndaj konflikteve të burimeve dhe priren të kenë mungesë të teknologjisë, infrastrukturës, politikave dhe burimeve adekuate për përshtatje.

Për më tepër, ndryshimi i klimës përforcon format para-ekzistuese të pabarazisë dhe nxit më shumë migrim dhe zhvendosje të detyruara. Në Amerikën Latine, një nga rajonet më të pabarabarta në botë, shumë grupe vendëse – si populli Guna në Panama, banorët e shtetit meksikan të Chiapas dhe disa grupe aymaranë në Bolivi – kanë humbur qytetet e tyre për shkak të rritjes së nivelit të detit. Thatësira, mungesa e ujit, shpyllëzimi, ndryshimi i modeleve të reshjeve dhe fatkeqësitë natyrore. Më keq, kur këto grupe detyrohen të largohen nga tokat e tyre tradicionale, shpesh përfundojnë në lagjet e varfra urbane, ku përballen me diskriminim të dyfishtë si emigrantë dhe popuj indigjenë.

Kjo tragjedi njerëzore po rritet në përmasa. Raporti i OKB-së për Migracionin Botëror 2022 thekson se në vitin 2020, fatkeqësitë natyrore, temperaturat ekstreme dhe thatësirat zhvendosën 30.7 milionë njerëz në 144 vende dhe territore. Dhe në kundërshtim me besimin popullor, raporti shpjegon se shumica e zhvendosjeve të reja të brendshme në Amerikën Latine dhe Karaibe atë vit ishte për shkak të fatkeqësive natyrore, në vend të dhunës dhe konfliktit.

Ndryshimet klimatike gjithashtu kanë efekte negative të pabarabarta në shëndetësi dhe arsim. Raporti i Zhvillimit Njerëzor i OKB-së 2019 parashikon se ndërmjet viteve 2030 dhe 2050, ndryshimi i klimës do të shkaktojë rreth 250 mijë vdekje shtesë në vit nga kequshqyerja, malaria, diarreja dhe stresi i nxehtësisë. Dhe rritja e temperaturave do të rrisë kequshqyerjen dhe pasigurinë ushqimore dhe do të zgjerojë gamën gjeografike të llojeve të mushkonjave që transmetojnë sëmundje, duke penguar ndjekjen e shkollës, performancën dhe arritjet.

Këto probleme i kanë bërë politikat dhe strategjitë e drejtësisë klimatike thelbësore për Jugun Global, dhe veçanërisht për Amerikën Latine. Politikëbërësit do të duhej të fokusoheshin në sigurimin e një shpërndarjeje më të drejtë të detyrimeve dhe detyrave jo vetëm ndërmjet shteteve, por edhe ndërmjet segmenteve të popullsisë dhe midis brezave.

Për më tepër, drejtësia klimatike kërkon që vendet e zhvilluara dhe korporatat shumëkombëshe të marrin përgjegjësinë për efektet e jashtme negative që gjenerojnë. Ata duhet të paguajnë "borxhin e tyre klimatik" ndaj pjesës tjetër të botës dhe të pranojnë implikimet ndër breza të pabarazisë së klimës. Ashtu si të varfrit sot, brezat e rinj dhe të ardhshëm do të paguajnë çmimin më të madh për një problem që nuk e shkaktuan.

Mbledhjet ndërkombëtare të këtij viti në Asamblenë e Përgjithshme të OKB-së dhe Konferencën e Ndryshimeve Klimatike (COP27) në Sharm el-Sheikh do të kenë sukses vetëm nëse komuniteti ndërkombëtar bën përparim drejt një kornize të re për t'u ofruar vendeve në zhvillim mbështetjen financiare dhe teknologjike që u nevojitet për t'u përshtatur në ndryshimin e klimës.

Megjithëse masat konkrete për të dhënë drejtësi klimatike janë të mirënjohura, ato kanë rezultuar të vështira për t'u zbatuar. Megjithatë, ka pasur hapa premtues në drejtimin e duhur. Në SHBA, për shembull, administrata Biden ka nisur një "iniciativë të gjithë qeverisë" (Drejtësia 40) për të siguruar që agjencitë federale të ofrojnë 40% të përfitimeve të përgjithshme të energjisë së pastër, strehimit të qëndrueshëm dhe ujit të pastër për komunitetet e pashërbyera. Ajo ka krijuar gjithashtu një Këshill Këshillimor të Drejtësisë Mjedisore, të cilin vendet e tjera duhet ta konsiderojnë ta përsërisin.

Megjithëse ekonomitë e mëdha mbajnë përgjegjësinë më të madhe për frenimin e efekteve shkatërruese të ndryshimeve klimatike, të gjitha vendet duhet të miratojnë politika të përgjegjshme për të zbutur dëmet dhe për të mbrojtur banorët e tyre më të cenueshëm.

Në Kosta Rika, ne e kuptuam rëndësinë e miratimit të politikave të tilla shumë herët. Kjo na lejoi të bëheshim një lider i hershëm në energjinë e rinovueshme dhe vendi i parë tropikal që ndaloi dhe më pas ktheu shpyllëzimin. Politikat e qëndrueshmërisë kanë përmirësuar kushtet për komunitetet indigjene dhe të cenueshme këtu, si dhe në Kolumbi dhe Ekuador, duke ndihmuar komunitetet të gjejnë mënyra të reja për të rritur të ardhurat (diversifikimi i mjeteve të jetesës) dhe të promovojnë teknika bujqësore të ndërgjegjshme për klimën dhe elastike (siç është mbajtja e lagështisë së tokës ose duke përdorur varietete kulture të përshtatura më mirë ndaj thatësirës).

Këto dhe shumë veprime të tjera të ndërmarra në vende të ndryshme duhet të inkurajojnë ata që së shpejti do të takohen sërish në kuadër të COP27 dhe OKB-së. Sfida është të rriten të gjitha përpjekjet që po bëhen për të fituar garën kundër kërcënimit më të madh ekzistencial të njerëzimit, duke mos lënë askënd pas.

(Autorja, ish-presidente e Kosta-Rikës (2010-14), është zëvendëspresidente e “Club de Madrid”. Komenti është shkruar për rrjetin botëror të gazetarisë “Project Syndicate”, pjesë e të cilit është edhe “Koha Ditore”)