Postim apo sponsorim: Tatimi si tregues

Ndjekësit kosovarë si audiencë dhe konsumatorë të rrjeteve sociale meritojnë që të paktën të jenë të njoftuar se kanë të bëjnë me sponsorim, bashkëpunim e partneritet, dhe kjo duhet të jetë e shënuar qartë në postime. Audienca ndjekëse mund të mos e dijë se sa fitohet nga postimet në rrjete sociale, por e meriton që obligimi financiar që del nga këto të hyra të shkojë në buxhetin e shtetit, njëjtë sikur obligimet financiare të të gjithë punonjësve të tjerë që fitojnë të ardhura

Nëse si punë për të sjellë të ardhura dikur mund të jetë konceptuar puna fizike, sot koncepti i punës është shumë më i gjerë, e të ardhura mund të sjellë edhe puna që nuk kërkon as praninë fizike vetëm në një vend pune. Përparimi i teknologjisë ka sjellë ndryshime rrënjësore në shumë fusha, e edhe në fitimin e të ardhurave, si dhe në përkufizimin e punës si koncept social dhe ekonomik. Procesi i punës është transformuar dhe shpejtuar, e produktiviteti tenton maksimalizimin e vazhdueshëm. Sot, një postim disasekondësh në rrjetet sociale përçohet 11 herë më shumë sesa një billborad i vendosur në qytet, për vënien e të cilit duhen disa orë punë fizike.

Por fitimi i të ardhurave kërkon edhe deklarimin dhe kryerjen e obligimeve ndaj buxhetit të shtetit, proces që ka filluar që në Egjiptin e Lashtë dhe është praktikuar zyrtarisht në forma të ndryshme gjatë gjithë historisë. Ky kontribut shkon në buxhetin që e menaxhon shteti dhe po shteti ua kthen qytetarëve në formë të shërbimeve të ndryshme.

Pyetja që ndeshet sot më shpesh ndër studiues është: Nëse tërë ky zhvillim teknologjik, a është përcjellë në mënyrë efektive duke ruajtur raportin e duhur të obligimeve në mes të të ardhurave dhe tatimit? Nëse për vendosjen e një billbordi punësohen disa punëtorë, ata fitojnë të ardhura nga të cilat obligohen të paguajnë kontributin ndaj shoqërisë si formë tatimi, pse kjo nuk po ndodh nga klikimi lehtë i postueshëm në Instagram apo çfarëdo rrjeti social, ani pse kjo po gjeneron të ardhura njëjtë apo më shumë sesa billboardi.

Parë në këtë aspekt, a është me të vërtetë e nevojshme që të ketë tatim vetëm aty ku ka punë të vërejtshme, apo të ketë tatim gjithkund ku ka fitim?

Rrjetet sociale si burim të ardhurash

Vjeshta e vitit 2018, përveç me audiencë në rritje në rrjetet sociale, e gjen Kosovën edhe me artikujt për pagesat e majme që persona të caktuar marrin nga postimet e tyre në këto rrjete, veçmas në Instagram. Dhe artikujt u referoheshin pikërisht personave që veprojnë në Kosovë dhe Shqipëri. Kjo mund të jetë e panjohur për audiencën ndjekëse, pasi që kurrë nuk është obliguar njoftimi i tyre për diçka të tillë, ani pse ata kanë rënë pre e këtyre ndikimeve në mënyrë të drejtpërdrejtë apo edhe të pavetëdijshme. Krejt kjo duket edhe më e çuditshme, kur viti 2018 në shumë shtete tashmë shënon edhe kohën e praktikimit të pagesës së detyrueshme për çdo të ardhur të fituar nga rrjetet sociale.

Pikërisht në verën e vitit 2018, Gjermania përshkohet me një debat të thellë për postimet e sponsoruara në rrjetet sociale, por atje në debat përshihen Qeveria dhe vetë personat me ndikim në rrjetet sociale. Për këtë fenomen tashmë të njohur për popullsinë, Qeveria gjermane ka vendosur që të gjithë ata që sponzorohen, kanë partneritet apo bashkëpunim për postimet e tyre në rrjetet sociale, duhet të deklarojnë të ardhurat e përfituara. Deklarimi duhet të bëhet në postim, me mbishkrimin e dukshëm që e tregon postimin si akt nga marrëveshja me kompaninë e caktuar. Por deklarimi nuk përfundon me kaq, pasi të ardhurat e fituara duhet të deklarohen edhe tek autoritetet përgjegjëse financiare, me ç’rast kryhen edhe obligimet ndaj shtetit.

Debati vazhdon më tej me pjesën lindore të Gjermanisë, më saktësisht në Gjykatën e Berlinit, e cila ka vendosur që personat me ndikim duhet të kenë kujdes edhe në paraqitjen hapur të produkteve dhe markave të caktuara. Ani pse personi me ndikim nuk ka kurrfarë sponzorimi të marrë nga kompania e caktuar, vetëm përdorimi i dukshëm i produkteve të kompanisë, përmendja e tyre apo përdorimi i simboleve“@” dhe “#” në postim duhet të deklarohen, në mënyrë që të bëhet e ditur se ai është reklamim i pasponsoruar. Kjo është arsyetuar se personi me shumë ndjekës automatikisht influencon masën në përzgjedhje, shije apo stil të jetesës. Pikërisht kjo është edhe çështja që ka ngritur më së shumti pakënaqësi, pasi që personat e klasifikuar si me ndikim edhe pse nuk kanë kurrfarë sponsorimi dhe duan të ekspozojnë produktet e blera vetëm për qejfin e tyre, detyrohen përsëri të deklarojnë prejardhjen e produktit dhe arsyetimin e postimit, ani pse nga kjo kanë përfitim zero.

Por kush janë personat më me ndikim në rrjetet sociale të cilët duhet të deklarojnë të ardhurat? Sipas praktikës dhe përkufizimit në Gjermani, person me influencë është çdo person, i cili në rrjetet sociale ka më shumë se 50.000 ndjekës, pa marrë parasysh nëse personi mund të mos ketë bërë asgjë tjetër në jetën e tij ose mund të jetë shumë i famshëm në ndonjë fushë të caktuar; nuk ka dallim nëse për atë person rrjetet sociale janë punë primare apo vetëm hobi. Ndërsa, personat që kanë më pak se 50.000 ndjekës janë të liruar nga obligimi për deklarim të të ardhurave dhe nga obligimi për deklarim të burimit të produkteve të tyre të ekspozuara.

Në Shtetet e Bashkuara të Amerikës nuk ka përkufizim të personave me ndikim, por deklarimin e të ardhurave e bëjnë të gjithë ata që fitojnë mbi 100 dollarë prej postimeve nga partneriteti, sponsorimi apo ndonjë bashkëpunim, pa marrë parasysh numrin e ndjekësve. Në rast se përfitimi nuk është në formë të të ardhurave, por në formë të produktit apo shërbimit, atëherë e mira e përfituar duhet të deklarohet dhe tatimi bëhet në bazë të vlerës reale të tregut. Për më tepër, në formularin e deklarimit të tatimit duhet të paraqiten edhe punësimet jozyrtare të personave që ndihmojnë mirëmbajtjen e llogarisë apo të personave që fotografojnë, krejt kjo në rast se ata paguhen së paku 600 dollarë.

Përkufizimi i pagesës në rrjetet sociale nënkupton çfarëdo pagese të bërë nga kompani apo njerëz të caktuar për personat me audiencë të lartë përcjellëse në rrjetet sociale; për ekspozimin, referimin apo animin e qëllimshëm e të paqëllimshëm ndaj një produkti, shërbimi ose marke. Dhe rrjete sociale mund të jenë Blogu, Youtube, Snapchat, Facebook, Twitter, dhe shumë të tjera, e edhe Instagrami, që mbetet ndër rrjetet më lehtë të përdorura dhe të paguara. Shuma e përfitimit në Instagram varet nga bashkëpunimet individuale, rëndësia dhe popullariteti i personit apo edhe faktorë të tjerë. Por në përgjithësi personat që kanë 50.000-500.000 ndjekës paguhen nga kompanitë prej 1.000-5.000 euro e më shumë për postim; ata që kanë 3.000-10.000 ndjekës, mund të fitojnë 60-150 euro për një postim dhe personat me më pak se 1.000 ndjekës, mund të paguhen me më pak se 20 euro për postim. Burim i të ardhurave për personat me shumë ndjekës mund të jetë edhe pagesa e bërë drejtpërdrejt nga Instagrami, por ajo është e ndarë nga kjo e kompanive. Ndërsa kategoritë e përfitimeve nga kompanitë janë disa sosh, nga ato për një postim të vetëm apo shpërndarjen në të gjitha rrjetet sociale, vetëm një storie në Instagram apo video 60-sekondëshe, dhe shumë kombinime të tjera. Pagesat në kesh janë forma e preferuar e transaksionit dhe në krejt këtë punë, persona të tjerë si ndihmës mund të jenë të përfshirë.

Tatimi si kontribut nga të ardhurat

Shumica e vendeve ende u hedhin hi syve qytetarëve qëllimshëm kur bëhet fjalë për reklamimin dhe sponsorimin në rrjetet sociale. Mirëpo, vazhdueshëm ka thirrje për fillimin serioz të intervenimit të shtetit në transaksionet me rrjetet sociale që përveç një kontrolli të të ardhurave, do t’i kontribuonte edhe mbrojtjes nga shkelësit e konkurrencës. Postimet e porositura janë arsyetuar si postime komerciale. Për më tepër, kryesisht qëllimet e postimeve nuk konceptohen drejt nga konsumatori dhe shpesh ndikimi mund të çojë deri në pikën që mund të ketë pasoja individuale e sociale.

Kështu, edhe ndjekësit kosovarë si audiencë e edhe si konsumatorë, e meritojnë që së paku të jenë të njoftuar se kanë të bëjnë me sponsorim, bashkëpunim e partneritet dhe kjo duhet të jetë e shënuar qartë në postime. Audienca ndjekëse mund të mos e dijë se sa fitohet nga postimet në rrjete sociale, por e meriton që obligimi financiar nga këto të ardhura të shkojë tek buxheti i shtetit, njëjtë sikur obligimet financiare të të gjithë punonjësve të tjerë që fitojnë të ardhura.

Nëse Gjermania me 82 milion banorë ka caktuar se për të qenë person me ndikim duhet të kesh të paktën 50.000 ndjekës apo më pak se 1% të popullsisë gjermane, kush mund të jenë persona me ndikim në rrjetet sociale në Kosovë? Apo duhet të merret modeli i SHBA-së ku çdo kush që fiton më shumë se 100 dollarë në këmbim të postimit të bërë, duhet të deklarojë të ardhurat dhe të kryejë obligimet. Mund të tingëllojë si temë e thjeshtë kjo dhe ka shumë tema të tjera të komplikuara për të cilat mund të diskutohet, por edhe në Kosovë duhet të hapet debati për përkufizimin e personave me ndikim në rrjetet sociale dhe po kështu të përcaktohen edhe kriteret vlerësuese rreth të ardhurave të përfituara në këtë mënyrë.

Nëse një shoqëri funksionon në bazë të shërbimeve të shtetit prej buxhetit, i cili përbëhet nga kontributet e qytetarëve prej të ardhurave të fituara, atëherë detyrimet duhet të jenë të barabarta për të gjithë anëtarët e asaj shoqërie. Jo domosdo audiencë e lartë e ndjekësve do të thotë status, por tanimë pikërisht audienca e lartë po sjell bashkëpunime dhe të ardhura. Rrjetet sociale dhe tatimi shkojnë bashkë në momentin që këmbehet llogaria personale me të ardhurat.

Dhe duhet të kuptohet se ky këmbim sjell edhe obligim moral e financiar.

(Autorja është studente e doktoratës në Fakultetin Ekonomik të Universitetit të Lubjanës)