Shkopi i Dragan Smigiqit dhe katër mësimet nga veriu

Gjatë proceseve të ndryshme negociatore, prejse për këto është autorizuar Bashkimi Evropian, Serbia në mënyrë konsekuente ka mbrojtur qëndrimin e vet për mbajtjen të papërfunduar të konfliktit me Kosovën. Ky konflikt quhet “statusi përfundimtar” i Kosovës, i cili sipas Serbisë është ende i papërcaktuar, dhe për përcaktimin e të cilit duhet pëlqimi përfundimtar i Serbisë.

Me këtë qëndrim janë akomoduar bashkësia ndërkombëtare dhe përfaqësuesit e Kosovës që nga fillimi i procesit negociator më 2011.

BE-ja ka besuar se e kishte tejkaluar këtë qëndrim me “Marrëveshjen bazike të normalizimit”, që filloi si Plani franko-gjerman. Ky plan duhej të vendoste që nga fillimi parimin e marrëdhënieve mes dy shteteve sovrane, që për momentin nuk e njohin njëra tjetrën. Por Serbia i mbeti konsekuent qëndrimit të vet, madje duke mos pranuar fare se është dakorduar me “Marrëveshjen bazike të normalizimit”. Në interpretimin e Serbisë nuk ekziston një nënshkrim i presidentit apo dakordim gojor i tij për “Marrëveshjen bazike të normalizimit”, rrjedhimisht ajo nuk ekziston.

Rrjedhimisht, është brenda kësaj logjike që një Dragan Smigiq, polic i Rudarit, fshat i Komunës së Kurshumlisë, të paraqitet në barrikada në Zveçan e të rrahë ushtarë të KFOR-it me shkopin e tij zyrtar. Ai i rrah në logjikën e pushtetit të Serbisë “okupatorët”.

2.

Mësimi i dytë është se logjika ka elasticitetin e konfliktit. Sa më shumë zgjatet konflikti, aq më shumë akomodohet në këtë zgjatje edhe kjo formë e veçantë e logjikës.

Dërgimi i një polici, veshur në civil- së bashku me qindra të tjerë që kanë të përbashkët mënyrën e veshjes, disiplinën e turmës dhe agresivitetin e grupit të trajnuar për krijim tollovie e sulmi kundër njësiteve për kontrollin e turmës-kundër njësiteve të NATO-s në Kosovë nuk duhej të kishte kuptim. Një shtet si Serbia, çfarëdo e çoroditur të jetë logjika e saj sunduese , megjithatë do të godiste veten nëse do ta sulmonte NATO-n.

Por, një logjikë e këtillë ka pësuar elasticitet.

Serbia ka sfiduar kufijtë e mirësjelljes së një shteti evropian në dy nivele parësore. E ka sfiduar në rastin e Rusisë, duke ushqyer popullin e vet në propagandë shtetërore e parashtetërore me përcaktim nga lart animin në anën e agresorit në luftën e Ukrainës, dhe rrjedhimisht distancim të plotë nga politika evropiane. E ka sfiduar, po ashtu, në çështjen e Kosovës, duke ndjekur narrativin e konfliktit të papërfunduar që duhet të mos përfundojë me pavarësinë e Kosovës.

Ky elasticitet e sjell logjikën në inversion. Pra, do të ishte brenda mendjes së shëndoshë që Serbia të rreshtohej me kontinentin evropian, të cilit i përket, e të distancohej prej Rusisë dhe që njëkohësisht të gjejë mënyra akomodimi me Kosovën e pavarur si pjesë e fqinjësisë së mirë, në mënyrë që kështu të integrohet e të përkrahet financiarisht dhe politikisht.

Por në inversionin e logjikës, Serbisë i ka rezultuar se ka vëmendje evropiane dhe amerikane nëse njëkohësisht i shtyn kufijtë e përkrahjes së vet për Rusinë dhe të mosnormalizimit të marrëdhënieve me Kosovën.

Ky inversion ka arsye të ekzistencës. Serbia në mënyrë të suksesshme e ka transformuar rolin e saj prej shtetit ndaj të cilit ushtrohet presion për të qenë pjesë politike e kontinentit (“bëje këtë ose do të kesh sanksione”) në shtet i cili pret joshje për të qenë pjesë politike e kontinentit evropian.

Dragan Smigiq duke rrahur ushtarët e KFOR-it është simbol i inversionit. Tash duhet lutur Serbinë që të jetë e mirësjellshme; dikur është pritur që të jetë e tillë, dhe nëse jo pasonte ndëshkimi.

3.

Mësimi i tretë është se jo çdo gjë ka të bëjë me Kosovën.

Ngjarjet në veri kishin të bënin me Ukrainën, Rusinë dhe Beogradin.

Në Prishtinën zyrtare mund të dukej krejtësisht e logjikshme që të dërgohen tre kryetarë komunash me polici speciale në zyrat e tyre. Por dërgimi me polici speciale, ndonëse ishte pjesë e legalitetit, nuk mund të kompensonte mungesën e legjitimitetit të tyre. Madje, shumë tej këtij debati mes legalitetit dhe legjitimitetit, nga perspektiva e sigurisë evropiane, barrikadat e Zveçanit u panë si një rast i mirë për ta testuar NATO-n kur ajo është e angazhuar në përkrahjen e Ukrainës.

Kur Dragan Smigiqi rrah ushtarët e NATO-s në Zveçan, shkopi i tij lartësohet në Moskë. Nga ana e perspektivës së Putinit, ai është një vullnetar i tij në luftën që Rusia po e zhvillon kundër civilizimit perëndimor.

Rrjedhimisht, shkopi i Dragan Smigiqit është paralajmërim për demonstruesit e qetë të Beogradit, të asaj pjese të heshtur të shoqërisë serbe nga e cila po frikësohet pushteti, se edhe ata janë kundërshtarët e luftës së madhe që po zhvillohet kundër Perëndimit.

Fundja, nuk është hera e parë. Kur pushteti i Milosheviqit ndjeu se ishte në rrezik, shpalli luftën kundër popujve fqinj. Kur njëherë i nxori tanket kundër opozitës së vet më 1991, shpejt arriti që të konsolidohej duke i drejtuar kundër kroatëve e boshnjakëve dhe shqiptarëve.

Tridhjetë vjet më vonë nuk është vështirë të kuptohet që shkopi i Dragan Smigiqit, që rrahu ushtarët e NATO-s, t’i rrahë edhe qytetarët e Beogradit që protestojnë të qetë kundër pushtetit të dhunës në Serbi.

4.

Mësimi i katërt është si ai i pari. Konflikti mes Kosovës dhe Serbisë nuk ka përfunduar. Barrikadat ngrihen e zhbëhen, ushtarët e policët rrihen, vendosen e tërhiqen, fjalët e mëdha shqiptohen e harrohen – por në fund, megjithatë, duhet të zhvillohet një proces negociator që arrin fundin e konfliktit.

Kjo arritje nuk mund të bëhet pa SHBA-në dhe BE-në e Mbretërinë e Bashkuar, e pa disa prej shteteve evropiane si Gjermania, Franca dhe Italia, me përfshirje më të madhe në çështje të paqes e sigurisë në Kosovë.

Dragan Smigiqi dhe shkopi i tij që rrah ushtarët e KFOR-it duhet të konsiderohet si një episod, por episod serioz, i ballafaqimit me faktin se paqja nuk ndërtohet me iluzionin e deklarimit ceremonial se është arritur një marrëveshje normalizimi.

Është koha për veprime serioze. Ndoshta hapi i parë për Kosovën do të duhej të ishte një dakordim se si tutje, me përkrahësit më të mëdhenj të pavarësisë së saj, e në bazë të një skice udhërrëfyesi në të cilin beson ky vend.

© KOHA. Të gjitha të drejtat janë të rezervuara.