Disa debate të përsëritura nxisin politikat e jashtme. Më thelbësore është se sa politikë të jashtme duhet të ketë ose si të arrihet balanca e duhur mes adresimit të çështjeve të brendshme dhe problemeve të jashtme, në formë ekstreme një debat mes izolacionizmit dhe internacionalizmit. Pastaj ka debate mbi mjetet (diplomacia kundrejt sanksioneve ose forcës ushtarake) dhe kjo nënkupton unilateralizmin kundrejt multilateralizmit. Në disa vende ka gjithashtu debate mbi atë se si politikat e jashtme duhet të ndërtohen dhe të zbatohen; në SHBA, për shembull, ky debat përfshin rolin dhe kompetencat e Kongresit kundrejt atyre të presidentit dhe degës ekzekutive.
Për demokracitë, megjithatë, ka një debat shtesë mbi qëllimet. Deri në çfarë mase duhet që politika e jashtme të synojë t’i formësojë karakteristikat e brendshme të vendeve të tjera - duke promovuar përhapjen e demokracisë dhe të drejtave të njeriut - në vend që të fokusohet në ndikimin në sjelljen e jashtme të vendeve të tjera, në një përpjekje për të promovuar interesa të vështira si siguria dhe tregtia.
Ky është një debat i përjetshëm për liderët dhe politikëbërësit amerikanë. Merreni rastin e Arabisë Saudite. Marrëdhëniet midis dy vendeve për tri të katërtat e një shekulli kanë qenë kryesisht bashkëpunuese, mbi të gjitha për çështjet që kanë të bëjnë me naftën: në këmbim të sauditëve që pomponin sasi të bollshme (duke reduktuar kështu presionet e çmimeve), SHBA-ja siguroi armët dhe inteligjencën e avancuar për sauditët, të kërkuar për sigurinë e tyre.
Dy vendet gjithashtu kanë bashkëpunuar kundër Bashkimit Sovjetik gjatë Luftës së Ftohtë, veçanërisht në Afganistan. Këso interesa të përbashkëta, më shpesh, kompensojnë dallimet e vazhdueshme lidhur me të dhënat e dobëta të Qeverisë Saudite për të drejtat e njeriut dhe armiqësinë e Mbretërisë kundrejt Izraelit.
Administrata e presidentit Joe Biden erdhi në detyrë një vit e gjysmë më parë e determinuar për të ndryshuar këtë model dhe për të trajtuar Arabinë Saudite si një “pari”. SHBA-ja ka arritur në përfundimin se Princi i Kurorës, Mohammed bin Salman (gjerësisht i njohur si MBS), udhëheqësi de fakto i vendit dhe trashëgimtari i fronit, urdhëroi vrasjen e vitit 2018, në Stamboll, të Jamal Khashoggit, gazetarit prominent dhe nënshtetasit saudit i cili ishte banor i përkohshëm i SHBA-së.
Administrata e Bidenit ishte gjithashtu thellësisht kundër pjesëmarrjes suaudite në luftën civile të Jemenit, konflikt që shkaktoi vuajtje të mëdha njerëzore. Me çmimet e ulëta të naftës dhe me furnizimet e shumta (në një pjesë jo të vogël, për shkak të prodhimit shumë të zgjeruar të SHBA-së), dhe me Bidenin të vendosur për të reduktuar gjurmën e SHBA-së në Lindjen e Mesme dhe për t’u fokusuar në Azi, vlerat dukej se kishin përparësi ndaj interesave ekonomike dhe të sigurisë për herë të parë që nga zhvillimi i marrëdhënieve SHBA-Arabi Saudite në vitet dyzet.
Tani, megjithatë, administrata e Bidenit thuhet se po konsideron ndryshim diskursi, me Bidenin që planifikon ta vizitojë Mbretërinë dhe të takohet me MBS-në verës. Nuk është e vështirë ta kuptosh pse. Çmimet e energjisë janë rritur deri në qiell, për shkak të kërkesës së lartë të lidhur me rimëkëmbjen ekonomike pas pandemisë dhe sanksioneve të vendosura tani kundër Rusisë, Iranit dhe Venezuelës, të cilat kufizojnë furnizimin.
Çmimet më të larta të energjisë po nxisin inflacionin, i cili është shfaqur si sfida më e madhe ekonomike dhe politike me të cilën përballet administrata e Bidenit. Papritmas, Arabia Saudite, prodhuesi i rrallë i naftës, me aftësinë për të rritur prodhimin relativisht shpejt, është përsëri partner shumë i nevojshëm.
Faktorë të tjerë gjithashtu e bëjnë të veten. Disa vende arabe në vitet e fundit, duke përfshirë Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Bahrejnin, kanë bërë paqe me Izraelin. Duke afruar Arabinë Saudite, mikpritëse të vendeve më të shenjta në botën islame, në kampin e paqes, do të kishte vlerë të madhe simbolike dhe politike. Gjithashtu hapja e rrugës për një vizitë presidenciale është përqafimi i armëpushimit nga Arabia Saudite në Jemen.
Ajo që përfundimisht mund të rezultojë të jetë arsyeja më e rëndësishme, megjithatë, është Irani. SHBA-ja dhe Arabia Saudite e shohin veten duke ndarë shqetësime në rritje për programet bërthamore dhe raketore të Iranit, si dhe mbështetjen e tij për grupet e dhunshme në Jemen, Siri dhe Liban. Është një rast klasik se armiku i armikut tim është miku im. Bashkëpunimi i ngushtë midis Mbretërisë dhe SHBA-së do të jetë esencial nëse, siç duket gjithnjë e më shumë e mundshme, përpjekjet diplomatike për të rivendosur paktin bërthamor të vitit 2015 me Iranin dështojnë, ose dështojnë për të parandaluar Iranin të arrijë shpërthimin bërthamor me ose pa njoftim.
Pavarësisht këtyre konsideratave të reja, administrata e Bidenit po ecën me kujdes, pasi është e sigurt se do të sulmohet për ndryshimin e qëndrimit të saj. Lajmi i mirë është se nuk ka asnjë arsye që SHBA-ja të heqë dorë nga angazhimi për të drejtat e njeriut. Sauditët kanë nevojë për mbështetjen e SHBA-së për t'i bërë ballë Iranit, dhe si rezultat mund të nxisin të përmirësojnë trajtimin e tyre ndaj kritikëve të qeverisjes, grave dhe pakicave fetare. Rezultati nuk do të jetë i përsosur, por shfaqja e një shoqërie më të hapur është e arritshme.
Këtu ka një mësim më të madh. Një politikë e jashtme e suksesshme për një fuqi globale si SHBA-ja nuk mund të zgjedhë vlerat mbi interesat. Një qasje e pastër, e përqendruar te vlerat ndaj Arabisë Saudite, ose ndaj Kinës, Rusisë, Iranit ose Koresë së Veriut, për këtë çështje, është e paqëndrueshme. Masa kryesore e një politike të jashtme është se ajo i jep përparësi sigurisë së vendit mbi preferencat e tij. Realizmi duhet të mbizotërojë mbi idealizmin. Historia sugjeron se aftësia e një vendi, qoftë edhe të një vendi aq të fuqishëm sa SHBA-ja, është e kufizuar për të sjellë reforma politike në vende të tjera.
Por kjo nuk do të thotë se SHBA-ja duhet të injorojnë demokracinë dhe të drejtat e njeriut. Politika e jashtme duhet të pasqyrojë vlerat e vendit nëse dëshiron të gëzojë mbështetjen publike dhe të udhëheqë me kalimin e kohës drejt një bote më demokratike, e cila ka më shumë gjasa të jetë paqësore dhe e begatë dhe e hapur për bashkëpunim. Është gjithmonë çështje përmase dhe ekuilibri. Ajo që administrata e Bidenit po mendon në Arabinë Saudite, duket se po rregullon ekuilibrin.
(Autori është president i Këshillit të Marrëdhënieve të Jashtme. Ky vështrim është shkruar ekskluzivisht për rrjetin botëror të gazetarisë “Project Syndicate”, pjesë e të cilit është edhe “Koha Ditore”).
© KOHA. Të gjitha të drejtat janë të rezervuara.
