New Heaven - Në korrik të vitit 2020, në një artikull për “Booking Papers on Economic Activity”, unë dhe Tristan Reed treguam se ndryshe nga pritshmëritë, vdekjet nga COVID-19 për person ishin shumë më të ulëta në vendet e varfra, se në ato të pasurat. Lexuesit menjëherë kundërshtuan këtë gjetje, sipas mendimit që kjo duhet të jetë si pasojë e matjes së gabuar ose nga mungesa e të dhënave për këto vende. Rezultati ynë që atëherë i ka rezistuar shqyrtimit dhe provës së kohës, mirëpo përgjigjja fillestare po dilte në pah: statistikat me origjinë nga vendet në zhvillim priren të përballen me dyshime (dhe shpesh hidhen poshtë plotësisht)
A është i drejtë ky paragjykim? Në një punim të fundit për “Journal of Economic Perspectives”, “Pse rritja në vendet e zhvilluara është aq vështirë të matet?”, unë me bashkautorët e mi erdhëm në përfundim se nuk është edhe aq.
Pavarësisht nga disa raste të publikuara të manipulimit të të dhënave, llogaritjet për rritje nga vendet në zhvillim janë mesatarisht po aq të besueshme, sa ato me ekonomi të zhvilluara.
Që të jemi të sigurt, nuk ka asnjë metrikë të përcaktuar për gjykimin e cilësisë për llogaritjet e rritjeve të një vendi. Mirëpo, qasja tradicionale në literaturën ekonomike është që të kërkohet korrelacioni mes vlerave të marra, duke përdorur burime të ndryshme të të dhënave. Duke e futur këtë metodë në punë, ne krahasuam vlerat e bazuara në tri burime kryesore: Sistemi i Llogarive Kombëtare (SNA), sondazhi i të dhënave familjare dhe të dhënat satelitore të reja që janë të disponueshme (kryesisht në dritën e natës dhe herë pas here në bimësi).
Krahasime të tilla na tregojnë se ndryshimet në shkallë mesatare të rritjes në të tre burimet e të dhënave janë të vogla, zakonisht rreth 1.5 pikë përqindje ose më pak. Megjithëse boshllëqet e këtyre përmasave mund të konsiderohen të mëdha për vendet me të ardhura të larta (ku ritmi i rritjes vjetore ka qenë kohët e fundit në intervalin 3-4%), ato janë relativisht modeste për ekonomitë me rritje të shpejtë. Një gabim në diferencën mesatare rreth 1.5 pikë përqindjeje nuk duket i rëndë, duke pasur parasysh pasigurinë që i rrethon këto vlera.
Për më tepër, një bazë e re të dhënash, të mbledhura nga Fondi Monetar Ndërkombëtar dhe Banka Botërore, nuk tregon asnjë provë që të dhënat e SNA-së nga vendet me të ardhura të ulëta manipulohen sistematikisht për arsye politike.
Është interesant fakti se janë vendet me të ardhura mesatare ato që duken më problematike, duke sugjeruar se manipulimi me motive politike është më i mundshëm mbi një nivel pragu të kapacitetit dhe sofistikimit statistikor. Deri në një farë mase, këto gjetje janë arsye për optimizëm, ngaqë ato tregojnë se statistikat e krijuara në vendet në zhvillim janë me të vërtetë domethënëse dhe do të ndodhte një keqinformim po t’u largoheshin nga dora.
Megjithatë, vendet më të varfra padyshim se mund të përfitojnë nga kapaciteti më i madh statistikor. Siç argumentoi Shanta Devarajan i Bankës Botërore në një artikull me ndikim të vitit 2013, vendet me të ardhura të ulëta, veçanërisht në Afrikë, vuajnë nga një “tragjedi statistikore”. Për shkak të mungesës së burimeve për mbledhjen, menaxhimin dhe shpërndarjen e të dhënave dhe mungesës së koordinimit ndërmjet agjencive përkatëse dhe palëve të interesuara, politikëbërësit në shumë vende më të ardhura të ulëta duhet të përdorin të dhëna të vjetra dhe metoda të vjetruara.
Në fakt, një numër i lartë i rasteve të publikuara të llogaritjeve jo të besueshme të rritjes rezultuan nga metodat e vjetruara e jo nga manipulimet me motive politike. E madje edhe në këto raste, autoritetet vendore duket se kanë bërë një punë të mrekullueshme në prodhimin e numrave relativisht të besueshëm, duke pasur parasysh kufizimet me të cilat përballeshin.
Pyetja e parashtruar është se si munden ekonomitë në zhvillim ta rrisin kapacitetin e tyre statistikor. Kjo është më e lehtë të thuhet, sesa të bëhet. Siç e shpjegoj unë me bashkautorët në punimin e “Journal of Economic Perspectives”:
“Përpjekjet ndërkombëtare për të mbështetur zyrat kombëtare të statistikave shpesh përqendrohen në aktivitetet e mbledhjes së të dhënave të njëpasnjëshme me vëmendje të kufizuar në ndërtimin e aftësive dhe njohurive të statistikave kombëtare apo në zhvillimin e sistemeve të të dhënave. Mbledhja e të dhënave është një detyrë relativisht e qartë, me një fund të qartë të dhënash që zakonisht përfundohet me një raport të kompletuar. Investimet për të përmirësuar kapacitetin statistikor janë shumë më të vështira për t’u mbikëqyrur, më pak të sigurta për të pasur sukses, hanë kohë dhe shpesh mungojnë rezultate të qarta”.
Duke pasur parasysh kostot e larta dhe pasiguritë që lidhen me investime të tilla, ato nuk ka gjasa të ndiqen tani kur qeveritë tashmë janë nën presionin fiskal nga kriza e COVID-19.
Fatmirësisht, ka më shumë qasje të realizueshme: përdorimi i teknologjisë dhe i burimeve të reja të të dhënave (në kombinim me burimet tradicionale), për të lehtësuar kufizimet e burimeve.
Të tilla burime të dhënash vërtetojnë se janë shumë të dobishme, sidomos gjatë pandemisë, duke i lejuar ekonomistët të sigurojnë informacionet e nevojshme rreth varfërisë, inflacionit, perspektivat e bizneseve dhe rreth shëndetit të njerëzve gjatë gjithë kohës. E meqenëse këto të dhëna mund të sigurohen më shpejt dhe me një kosto më të ulët, sesa metodat tradicionale (sikurse sondazhet e bëra derë më derë), ato janë një burim shprese për vendet në zhvillim.
Mirëpo këto të dhëna të reja nuk janë pa kufizime. Derisa burimet tradicionale të të dhënave kërkojnë mbulueshmëri të kompletuar të popullsisë përkatëse, të dhënat më të reja priren të vuajnë nga problemet e përzgjedhjes. Edhe pse ato mund të marrin mostra masive dhe të jenë të sakta në kohë, ato rrallë janë përfaqësuese të popullsisë së një vendi. Përdoren më së miri për të plotësuar e jo për t’i zëvendësuar të dhënat tradicionale.
Mund të duket naive për të bërë apel për të dhëna më të mira në mes të një situate pandemike, kur shumë prej vendeve më të ardhura të ulëta ende nuk ia kanë dalë të sigurojnë vaksinat jetëshpëtuese për popullatën e tyre. Megjithatë, një nga rreziqet më të mëdha të pandemisë është ajo se do të bëjë që agjendat e zhvillimeve të rëndësishme të neglizhohen ose të shtyhen për një kohë të pacaktuar. Sikurse politikëbërësit që duhet të insistojnë në masat shtesë për fuqizimin e grave dhe rritjen e investimeve për kapitalin njerëzor, po ashtu duhet të ndjekin kapacitete më të mëdha statistikore. Nuk mund të përmirësojmë çka nuk mund të matim.
(Autorja, ish-kryeekonomiste e Grupit të Bankës Botërore dhe kryeredaktore e “American Economic Review”, është profesoreshë e ekonomisë në Universitetin e Yalet. Komenti është shkruar për rrjetin botëror të gazetarisë, “Project Syndicate”, pjesë e të cilit është edhe “Koha Ditore)
© KOHA. Të gjitha të drejtat janë të rezervuara.
