OpEd

Viti i renminbit?

Është një pyetje e hapur nëse kalimi vendimtar nga dollari në renminbi do të nisë sivjet. Mirëpo kur bëhet fjalë për një periudhë afatgjatë, sundimtarët e Kinës janë të bindur në perspektivat e monedhës së tyre. Ata janë të bindur se hardueri i tyre po tregohet tërheqës, pavarësisht të metave të softuerit. Mesazhi jo fort i komplikuar për botën është se pavarësisht veprimeve të Kinës, renminbi do të qeverisë

Kur miliarderi Ray Dalio parashikoi se renminbi i Kinës do të bëhet monedhë e rezervave botërore, bota e vuri re. Është një parashikim që Qeveria kineze e ka inkurajuar nëpërmjet përpjekjeve të saja. Pyetja është nëse “Viti i Oxit-it” do të sjellë ndryshimet vendimtare për të pozicionuar RMB-në që të përmbushë ambiciet e politikëbërësve.

Si një konkurs bukurie, ai për statusin e valutës rezervë është një atraktivitet relativ. Tregtarët dhe investitorët ndërkombëtarë duhet të vendosin se cila nga monedhat në dispozicion është më e përshtatshme për t’u përdorur, mbështetur nga sistemi më i fortë financiar dhe ndoshta më e rëndësishmja – gëzon mbështetjen e një sovrani të besueshëm. Ajo që është e re sot është se të dy sovranët kryesorë të botës gjithashtu duket se po konkurrojnë për të reduktuar besueshmërinë e tyre.

Atraktiviteti relativ është i vështirë të përcaktohet. Mirëpo në themel të këtij koncepti është një faktor që mund të matet me saktësi: madhësia e ekonomisë së vendit. Siç shpjegon ekonomisti Paul Krugman në një letër të vitit 1984, “monedha e një vendi që është i rëndësishëm në tregjet botërore do të jetë një kandidat më i mirë për një monedhë ndërkombëtare sesa ajo e një vendi më të vogël”. Me fjalë të tjera, një ekonomi mbizotëruese globale është “hardueri” për një valutë rezervë ndërkombëtare.

Është e qartë që Kina posedon “harduerin” e nevojshëm. Ka qenë tregtarja më e madhe e botës që prej vitit 2013. Ekonomia e saj është më e madhe se e Shteteve të Bashkuara në kushtet e barazisë së fuqisë blerëse dhe së shpejti do t’ia tejkalojë edhe në kursin e këmbimit të tregut. Në mënyrë të qartë, Kina ka pajisjen e nevojshme. Ajo ka qenë tregtarja më e madhe në botë që nga viti 2013, ekonomia e saj tani është më e madhe se ajo e Shteteve të Bashkuara në kushtet e barazisë së fuqisë blerëse, dhe së shpejti do ta tejkalojë edhe në kursin e këmbimit tregtar. Për këto arsye, njëri prej nesh (Subramanian) një dekadë më parë vuri në dukje se renminbi do të dalë për të rivalizuar dhe përfundimisht do ta eklipsojë dollarin.

Që atëherë, Kina ka bërë përparim të madh në ngritjen e atraktivitetit relativ të renminbit. Ekonomia e saj ka vazhduar të rritet shumë më shpejt sesa PBB-ja e SHBA-së dhe ka dalë më elastike nga kriza COVID-19. Banka e saj qendrore ka filluar zhvillimin dhe testimin e një monedhe digjitale. Klientët e saj “Rrip dhe rrugë” nëpër botë kanë filluar të përdorin renminbin në tregtinë e tyre dhe në transaksionet financiare me Kinën.

Mirëpo dollari ka rezistuar fort. Siç ka treguar Gita Gopinath, ekonomistja kryesore e Fondit Monetar Ndërkombëtar, dhe kolegët e saj, një pjesë e madhe e tregtisë vazhdon të faturohet në dollarë, dhe se dollari ende luan një rol të madh në financimin ndërkufitar.

Një arsye kryesore e qëndrueshmërisë së dollarit karshi renminbit është se hardueri ekonomik i Amerikës fuqizohet nga një softuer i fuqishëm: të gjitha cilësitë e paprekshme që mbështesin besimin e investitorëve – jo vetëm një sistem i fortë bankar i mbështetur nga një sovran i besueshëm. Kina duhet bërë rrugë të gjatë për të arritur në këto zona.

Për të krijuar besim në sistemin e saj financiar, Kina duhet të mbështesë bankat e saja me hua të tejzgjatura. Shteti kinez duhet të heqë kontrollet e kapitalit dhe të sigurojë një transparencë më të madhe me qëllim që investitorët të hyjnë në tregjet financiare kineze me besimin se do të dinë çfarë po blejnë. Autoritetet kineze duhet të angazhohen që të vazhdojë heqja e kontrolleve të kapitalit me qëllim që investitorët të jenë të sigurt se do të jenë në gjendje të lëvizin paratë e tyre jashtë vendit. Këto nuk mund të arrihen shpejt dhe do të zgjasë edhe më shumë periudha e bindjes së investitorëve se ndryshimet janë të pakthyeshme.

Detyra tjetër e Kinës është ndërtimi i besimit te sovrani. Kina duhet t’i bindë shtetet e tjera se është dhe do të mbetet partnere e besueshme ekonomike. Për këtë lypset më shumë kohë dhe përpjekje, sidomos duke pasur parasysh se Qeveria kineze ka ecur në drejtimin e gabuar. Kina mund të ketë ndihmuar në negocimin e Partneritetit Ekonomik Rajonal të rënë dakord së fundmi, por ajo gjithashtu ka përdorur sanksione tregtare si një formë e ndëshkimit politik kundër një prej partnerëve të saj kryesorë tregtarë, Australisë.

Për më tepër, Kina ka përndjekur aktivistët e fjalës së lirë dhe demokracisë në Hong-Kong. Këtë e ka bërë pa u shqetësuar për implikimet në pozicionin e qytetit si qendër ndërkombëtare financiare. Kina ka vepruar ashpër edhe ndaj një prej sipërmarrësve të saj kryesorë në sektorin financiar, themeluesin e “Alibabas”, Jack Ma, teksa ka publikuar strategjinë e re të zhvillimit “me qarkullimin e dyfishtë” që sinjalizon pa dyshim një kthesë të brendshme për politikën ekonomike.

Sa për siguri, SHBA-ja ka vënë në dyshim besueshmërinë e saj si një partnere financiare, veçanërisht nën presidentin Donald Trump. Për shembull, sanksionet e administratës së Trumpit kundër Iranit ua ndalojnë bankave amerikane që të merren jo vetëm direkt me këtë shtet, por edhe me ndonjë bankë të huaj që operon atje. Si rezultat, shtetet e tjera – përfshirë shumë miq dhe aleatë të SHBA-së, e shohin se sa të rrezikuar janë nga veprimet e njëanshme të SHBA-së. Teksa mbizotërimi i dollarit siguron lehtësira, tani vjen me një kosto të lartë, aq të lartë sa Evropës iu desh të përpiqej që të krijonte mekanizmin e saj të pastrimit ndërkufitar për tregtinë.

Në muajt e fundit, administrata e Trumpit ka marrë masa direkt ndaj Kinës. Urdhëroi institucionet financiare dhe investitorët amerikanë që të shkëpusin lidhjet me firmat e caktuara shtetërore të Kinës dhe që tri kompani kineze të largohen nga Bursa e New Yorkut. Që prej këtyre vendimeve të Trumpit, autoritetet kineze kanë planifikuar një kundërpërgjigje për të mbrojtur kompanitë e saja nga goditjet e dominimit financiar nga SHBA-ja.

Nuk është e qartë se cili vend ka bërë më shumë për të minuar besimin në softuerin e vet, kështu që nuk duhet të supozohet me plot besim se mbretërimi i dollarit është i palëkundur. Kina ende mund ta fitojë garën për valutën rezervë, sepse renminbi po bëhet më tërheqës, ose thjesht dollari është bërë i pavlefshëm.

Për më shumë, ia vlen të kujtohet se historia nuk është gjithmonë në anën e dollarit. Historiani i ndjerë i ekonomisë në MIT, Charles P. Kindleberger, parashikoi se “dollari do të përfundojë në grumbullin e hirit të historisë, së bashku me funtin, floririn, dukatin, dhe nëse vendosni të shkoni prapa, bizantin e Levantit”.

Është një pyetje e hapur nëse kalimi vendimtar nga dollari në renminbi do të nisë sivjet. Mirëpo kur bëhet fjalë për një periudhë afatgjatë, sundimtarët e Kinës janë të bindur në perspektivat e monedhës së tyre. Ata janë të bindur se hardueri i tyre po tregohet tërheqës, pavarësisht të metave të softuerit. Mesazhi jo fort i komplikuar për botën është se pavarësisht veprimeve të Kinës, renminbi do të qeverisë.

(Arvind Subramanian, ish-kryekëshilltar ekonomik në Qeverinë e Indisë, është profesor i ekonomisë në Ashoka University. Është autori i librit “ Eclipse: Living in the Shadow of China’s Economic Dominance”. Josh Felman është drejtor i JH Consulting. Ky vështrim është shkruar ekskluzivisht për rrjetin e gazetarisë ndërkombëtare “Project Syndicate”, pjesë e të cilit është edhe “Koha Ditore”)