Rashid Krasniqi - emër i rrallë i kulturës shqiptare

Sot, më 11 maj 2025, përkujtojmë me mall dhe nderim të thellë njëmujorin e ndarjes nga jeta të një figure të gjithanshme, i cili për gati një shekull u qëndroi besnik gjuhës, dijes, artit dhe idealit kombëtar. I lindur në Prishtinë më 1932, Rashidi që në moshë të re iu përkushtua veprimtarisë patriotike. Ishte vetëm 16 vjeç kur, në vitin 1948, bashkë me shokët e tij, u angazhua në riorganizimin e Lëvizjes Nacional Demokratike Shqiptare (NDSH) – një akt i guximshëm në rrethana të rënda politike, i cili do t’i kushtonte më vonë edhe vite burgimi. Por idealet e tij nuk ndryshuan kurrë.

Kompozitor e kritik

Pasi përfundoi gjimnazin në Prishtinë më 1951, filloi punën si arsimtar i muzikës dhe i matematikës në shkollat fillore e të mesme. I dashuruar me muzikën që në fëmijëri, ai mësoi të deshifronte vetë notat nga “Lyra Shqiptare” dhe, me ndihmën e profesorëve nga Novi-Sadi, përvetësoi edhe teorinë muzikore.

Në vitin 1960 fitoi çmimin e parë në një konkurs anonim të Radio Prishtinës me këngën “Agimi e Afërdita”, interpretuar nga Sanije Shala. Kompozoi edhe për fëmijë – një nga këngët u shpërblye më 1962, por për ironi të kohës u interpretua nga një fëmijë serb, sepse nuk kishte fëmijë shqiptarë që guxonin të këndonin publikisht. Këngët e tij u sollën në skenë nga emra të njohur, si: Liljana Çavolli, “Kur ti qesh”, Ismet Koshutova, “Andrra e tmerrshme”, Ermina Delhysa-Lekaj në duet me Çavollin,“Hareja”, dhe nga Muharrem Qena me këngën “Mallëngjimi”. Të gjitha me tekst dhe muzikë nga vetë Rashidi. Më 2012 u publikua një kompakt-disk me titullin “O vendi im” me rastin e 80 vjetorit.

Në vitet '60, ai hapi kurse për mandolinë për fëmijë dhe më pas u shqua si kritik muzikor në gazetën “Rilindja”, ku shkroi me kompetencë dhe pasion për zhvillimet muzikore shqiptare. Duke bërë dhe intervista me kompozitorë, këngëtarë, instrumentistë e pedagogë. Edhe pas moshës 90-vjeçare nuk iu nda veglave të tij të dashura: kitarës, mandolinës dhe çiftelisë.

Pionier i fjalëkryqeve shqipe

Emri i Rashid Krasniqit është i lidhur pazgjidhshmërisht me gazetën “Rilindja”, ku punoi për 38 vjet, duke kontribuuar sidomos në kritikën muzikore dhe në rubrikën enigmatike, të cilën e themeloi dhe e zhvilloi në mënyrë të pandërprerë. Më 1 mars 1953, ai botoi fjalëkryqin e parë në gjuhën shqipe në ish-Jugosllavi.

Nga viti 1958 deri më 1991 (me një ndërprerje të detyruar 1981–1984), ishte redaktori dhe autori kryesor i kësaj rubrike. Në vitin 1965 krijoi edhe fjalëkryqin shpërblyes – një risi që e bëri enigmatikën një sport mendor të dashur për mijëra lexues. Edhe gjatë viteve të burgimit (1956–1958) vazhdoi të krijonte probleme shahu, që u botuan në revistat “Borba” dhe “NIN” e më vonë në “Rilindja”.

Në intervistat e rralla për revistat enigmatike “Stili” (1995) dhe “Gjeni” (2001), thoshte: “Pa pasur shpirt krijues, nuk bëhesh dot enigmat” dhe “Jo shumë e për lumë, por pak e saktë”. Krijimtaria e tij enigmatike është e gjerë dhe me ndikim të madh në historinë e kësaj fushe në shqip. Rashidi është edhe autor i disa librave që dëshmojnë ndjeshmërinë, reflektimin dhe mençurinë e tij jetësore: “Me sekret në varr”, roman që trajton dramën personale dhe kombëtare; “Përjetime të lehta”, një përmbledhje rrëfimesh reale me tone politike; “100 e 3 parime vetëm drejtë”, libër me proverba dhe aforizma të nxjerra nga përvoja e gjatë jetësore.

Në vitin 1999, gjatë deportimit për në Shqipëri, u shfaq në Televizionin Shqiptar duke interpretuar me kitarë këngën “Mallëngjimi”. Ai moment mbeti si dëshmi e ndarjes me vendlindjen, por edhe e shpresës për t’u kthyer sërish në tokën e vet.

Me gjithë sfidat, burgut dhe heshtjes që shpesh e rrethonte, Rashid Krasniqi nuk hoqi dorë kurrë nga ideali shqiptar, nga fjala e shkruar dhe nga kultura. Ishte dhe mbetet simbol i përkushtimit qytetar, i mençurisë popullore dhe i rezistencës intelektuale.

Mësues i parë i enigmatikës shqiptare

Në literaturën enigmatike, Rashid Krasniqi njihet si mësuesi i parë i kësaj fushe në gjuhën shqipe. Ai përpiloi mijëra fjalëkryqe, katrorë magjikë, rebuse dhe probleme logjike. U ndëshkua në vitin 1981 me përjashtim nga puna për katër vjet, vetëm pse në një fjalëkryq përdori fjalën “masakrim” – në kohën kur po ndodhnin demonstratat shqiptare. Enigmatika konsiderohej si shkarravinë lojëra fëmijësh, por me punë dhe përkushtim të pashoq arrin të bindë stafin e “Rilindjes” që rubrika e fjalëkryqit të jetë e përditshme dhe shumë e pëlqyer. Ai ishte pjesë e brezit që nuk punonte për lavdi, por për kulturë. Vdiq në Prishtinë, disa ditë para se të mbushte 93 vjet.

Nderime nga artistët, heshtje nga institucionet

Pas ndarjes nga jeta të Rashid Krasniqit, shumë artistë dhe krijues e përkujtuan me respekt dhe mall figurën e tij të dashur – si kompozitor, enigmat, kritik dhe mendimtar që ndikoi në breza të tërë. Fjalët e tyre të ngrohta dhe nderimet e sinqerta dëshmojnë se vlera e tij kulturore është gjallë në kujtesën e atyre që e njohën apo u frymëzuan prej tij. Megjithatë, institucionet kulturore të Kosovës, për fat të keq, nuk u treguan të denja për ta nderuar atë siç e meritonte. Pavarësisht një kërkese të bërë publikisht nga autori i këtij shkrimi me rastin e 90-vjetorit të lindjes së tij, që Rashid Krasniqit t’i ndahej një mirënjohje zyrtare për kontributin shumëplanësh në kulturën shqiptare, ajo mirënjohje nuk ndodhi kurrë. Dhe kjo mungesë flet shumë – ndoshta më shumë se çdo nderim i vonuar.