Vinicio Capossela me festën e lirisë së muzikës, lidh kulturat
Në “Peja Jazz” që nga këngë të kompozuara moti kohë deri te ato të fundit i ka sjellë në frymën e një shfaqjeje. Nga kitara në harmonikë e nga harmonika në piano, Vinicio Capossela për publikun ka dhënë një koncert që nuk dëgjohet shpesh
Koncerti i artistit unik, Vinicio Capossela, i ngjan një rrëfimi me shumë kapituj, ku ai gjurmon Italinë e tij, rrënjët e saj dhe nëpërmjet muzikës, i lidh kulturat. Aty gjen vend edhe muzika shqipe. Koncerti në kinemanë “Jusuf Gërvalla” në Pejë i ka bërë vend edhe “Bareshës” së Rexho Mulliqit, e një album kaherë ia ka dedikuar edhe Bekim Fehmiut. Koncerti i Caposselas, të martën mbrëma e ka përmbyllur edicionin e tretë të “Peja Jazz”, ku ai thotë ta ketë gjetur atë që e kërkon përherë – lirinë. Këtë e bën nëpërmjet epikës, e cila sipas tij, është e gjithë përpjekja për të jetuar
Një zë që e përcjell me ritëm kuptimin që mbërthen teksti, dëgjohet në hapje të koncertit. Grupi i veçantë muzikor i artistëve italianë, shpejt kalon në një prej melodive më të njohura për publikun në sallën “Jusuf Gërvalla” në Pejë. Dhe hiç pa kaluar në interpretimin e dytë, krijohet një afirmitet me ta.
Giovannangelo De Gennaro me vielle, një instrument mesjetar, e luan me ndjeshmëri “Bareshën” e Rexho Mulliqit. Nëpërmjet instrumentit të vjetër ajo i përafrohet interpretimit në lahutë. Skena e kinemasë, ku për katër net radhazi “Peja Jazz” ka zhvilluar edicionin e tretë me emra të njohur të muzikës jazz në vend e në botë, të martën mbrëma ka qenë e mbushur përplot me instrumente.
Një multi-instrumentist si Vinicio Capossela s’mund ta zbrazë ndryshe bagazhin e tij artistik në skenë. Bashkë me instrumentistët e tjerë bëjnë që publiku t’i dorëzohet një botë të pasur tingujsh. Kush në sallë s’mund të mbetet jashtë kësaj bote. Zëri i artistit e Vinicio Capossela dominon gjithë atmosferën. Publiku bëhet pjesë e performancës me duartrokitje. Gjatë performancës në Pejë, artistët nuk kanë krijuar shkëputje prej performancës – muzika që lidh këngët veç ka shkuar e është bërë më dinamike. Pa asnjë dyshim, teksti është ai që e mbretëron performancën. Capossela duke qenë dhe shkrimtar, tekstit i jep goxha hise në këngë. Me interpretim e zotëron atë ndjeshmërisht. Për Caposselan mbrëmja në Pejë ka goxha peshë. Nga kinemaja ku ka interpretuar ka marrë ndjesinë e një festivali që me emocione e prek komunitetin pjesëmarrës.
“Qe emocion i madh pjesëmarrja në këtë festival, sepse mund ta ndjesh ajrin... kjo forcë e madhe e kulturës së kalimit dhe rrënimit të një situate ku historia ka ngurtësi shumë të forta, ndaj besoj se kultura dhe ngjarje si këto, dhe njerëzit që e organizuan këtë, kanë marrë frymë nga ky ajër i njerëzve që përtej mureve dhe barrierave e monumenteve krijojnë hapësirën e ndërtuar mbi përvojën e komunitetit”, ka thënë ai për KOHËN.
Në disa pjesë të koncertit të gjithë bëhen këngëtarë, e në të tjera të gjithë instrumentistë. Capossela e ka të natyrshme lëvizjen e lehtë nëpër stile të të interpretuarit
Artistët jo veç muzikën, por edhe lëvizjet, i kanë në harmoni. Muzika e tyre e bazuar në folklorin italian dhe gjithçka tingëllon si shumë ritmike. Si një depërtim përtej Adriatikut ka ardhur koncerti nga mjeshtri i muzikës italiane.
“Baresha” e dëgjuar nga një bari në Itali
“Baresha” qëllimshëm ishte stacioni i parë i mbrëmjes. Instrumentisti Giovannangelo De Gennaro e ka interpretuar me fort ndjeshmëri “Bareshën” – nëpërmjet së cilës thotë se ka dashur të shprehë lidhjen mes muzikës shqiptare e italiane që sipas tij, shpesh ngjizet me tematikat e njëjta që trajtojnë. Tingujt e “Bareshës” të dëgjuar vite më parë nga një bari shqiptar janë kontakti i parë i tij me këtë vepër.
“Kam hulumtuar muzikë tradicionale të Kosovës dhe ‘Baresha’ është shumë e bukur sepse në të kaluarën në një fshat italian kam takuar një bari shqiptar dhe më ka luajtur me kavall këtë melodi. E kam shfrytëzuar këtë mundësi për ta luajtur këtë këngë sepse është shumë reprezentative për Kosovën”, ka thënë De Gennaro për KOHËN.
Capossela është emër i shquar artistik në Itali – i njohur për tekstet shumë origjinale dhe poetike të këngëve të tij. Shumë prej tyre vijnë nga traditat e muzikës popullore italiane, veçanërisht ato të vendlindjes së prindërve të tij, Irpinia, pjesë e provincës Campania. Me këngën “Il treno” nga albumi “Canzoni della Cupa” – me zërin e tij të kalitur me këngën e kompozuar nga ai përshkuan rrugën e një treni që e zbrazë gjithë qytetin. Në gati pesëmbëdhjetë këngë ai trajton tema të ndryshme që lidhen më përsiatjet e përditshme.
Homazh edhe për Bekim Fehmiun
“Kemi bërë homazhe për kinemanë, pra këngë që kanë pasur disa autorë, autorë të ndryshëm nga Fellini, Pasolini, Kusturica e Bekim Fehmiu. Ne kërkuam të bëjmë edhe një dhuratë për muzikën e vendit që na mirëpret me një vepër hapëse (“Bareshën” e Rexho Mulliqi) dhe kaluam në një repertor që kishte të bënte me rrënjët disi stërgjyshore të disa këngëve dhe gjithashtu ato rituale, le të themi”, ka rrëfyer Capossela. Por artistit të madh shqiptar, Bekim Fehmiu, ky artist ia ka dedikuar një album të tërë. “Marinai, Profeti e Balene” titullohet albumi i lansuar më 2011. Këtë e kishte bërë sepse tek ai kishte njohur heroin që luftoi kundër paragjykimeve në Ballkan.
Në “Peja Jazz” që nga këngë të kompozuara moti kohë deri te ato të fundit i ka sjellë në frymën e një shfaqjeje. Nga kitara në harmonikë e nga harmonika në piano, Capossela për publikun ka dhënë një koncert që nuk dëgjohet shpesh. Ka dëshmuar muzikalitetin e tij në shumë forma. Ndërrimi i kapelës e bën atë të luaj disa personazhe të këngëve të tij. Është i bindur t’i shkojë deri në fund misionit të tij në skenë – ta bëjë atë sa më interaktive. Me këtë dëshmon se një krijues multidimensional nuk është vetëm në shkrim e kompozim – por edhe aty, e veçmas aty ku ato duhet ta arrijnë në mënyrë të drejtpërdrejt publikun. Lirinë për këtë e ka gjetur në “Peja Jazz” – në skenën që ia ka dhënë ndjesinë e shtëpisë – me qilim e ndriçim të ngrohtë.
“Kjo është pak nga historia ime dhe përpiqem të vendos kuptimin e eposit në këto këngë. Kosova dhe kjo pjesë kanë një traditë të madhe të këngës epike. Epika nuk është thjesht vepër heroike. Epika është e gjithë përpjekja jonë për të jetuar dhe prandaj e konsideroj veten dhe përpiqem të jem një këngëtar epik”, ka thënë artisti italian, Vinicio Capossela
Capossela: Epika është e gjithë përpjekja jonë për të jetuar
“Pra, edhe nëse është një festival jazz, jazzi në të vërtetë është liri dhe ne u futëm në këngë që kishin një sfond rituali. Dhe kjo ka qenë gjithashtu shumë emocionuese në këtë dimension më intim me këto qilima, këto abazhure, ishte si të luanim në një lloj shtëpie ku ndjenim dhe kishim ndjesinë e shkëmbimit”, ka shtuar tutje ai për KOHËN.
Në disa pjesë të koncertit të gjithë bëhen këngëtarë e në të tjera të gjithë instrumentistë. Capossela e ka të natyrshme lëvizjen e lehtë nëpër stile të të interpretuarit. Disa prej këngëve i ngjajnë një arene lufte të tingujve – ku nëse lufta shndërrohet me instrumente, duket që të gjithë vjedhin vëmendjen njësoj. Capossela është nga ata muzikantët që mund të kenë role të ndryshme. Nga mesi i koncertit është ulur edhe në piano, ku bashkë ia kanë behur tingujve ritmikë. Gjithë mbrëmjen e kanë shndërruar në një festë për publikun. Në Pejë ka shpalosur pak nga albumet e ndryshme muzikore.
Tri dekada me kompozimin për të janë kalim nga personalja te ajo e përbashkëta.
“Kam tridhjetë vjet që shkruaj këngë dhe në këto tridhjetë vjet edhe mënyra e të shkruarit ka ndryshuar. Fillohet me këngë sentimentale për jetën tënde dhe më pas kalojmë në jetën e të tjerëve dhe më pas në përgjithësi në historinë e njeriut. Kjo është pak nga historia ime dhe përpiqem të vendos kuptimin e eposit në këto këngë. Kosova dhe kjo pjesë kanë një traditë të madhe të këngës epike. Epika nuk është thjesht vepër heroike. Epika është e gjithë përpjekja jonë për të jetuar dhe prandaj e konsideroj veten dhe përpiqem të jem një këngëtar epik”, ka shpjeguar ai.
Ai është një nga artistët me më shumë çmime nga Tenco Club (katër Pllaka Tenco dhe një çmimi “Tenco” për arritje jetësore). Ai gjithashtu ka fituar dy herë çmimin “Lunezia”: në vitin 2006 dhe 2017. Një tipar qendror i kërkimit të tij është vëmendja ndaj përfaqësimit të veprës në formën e një shfaqjeje, e cila bashkon edhe radion, letërsinë dhe kinemanë.
“Kosova, në Evropë ku meriton të jetë me pasurinë e kulturës”
Në këtë rrugëtim ballkanik artistin italian e shoqërojnë Victor Herrero në kitarë Andrea Lamacchia në kontrabas, Giovannangelo De Gennaro në viella e flaute dhe Vincenzo Vasi në teremin dhe perkusione. Me koncertin e tij në Kosovë, Capossela rizbulon Italinë të cilës i bën homazh në këngët e tij: atë të përulurve, të njerëzve që dinë të stërviten dhe që dinë të jenë bujarë. Vetë kompozitori Capossela para koncertit ishte shprehur se të luajturit në Kosovë për të ka një rëndësi të veçantë.
“Janë plagët e historisë që kanë shënuar dhe vazhdojnë të shënjojnë këtë vend, i cili megjithatë, shikon përpara dhe ëndërron Evropën, ku meriton të jetë me pasurinë e kulturës së saj, e cila është një udhëkryq traditash të shumta. Edhe muzika ime është pak e tillë: ka një jehonë të operës italiane, swing-ut, rock-ut mitologjik, traditave rurale, dionizianëve të rremë mesdhetarë, por edhe pak ‘turbofolk’ ballkanik”, ka cituar Caposellan Ambasadori i Italisë në Kosovë, Antonello De Riu, në hapje të koncertit. Para të pranishmëve ka theksuar se misioni i tij si ambasador është përafrimi i Kosovës dhe Italisë nëpërmjet kulturës. Dhe për një emër të njohur si Capossela sipas tij, s’do të kishte mikpritje më të mirë për të sesa “Peja Jazz”.
“Kosova nuk do të mund të ofronte një ambient më të mirë për të mirëpritur një kantautor, multi-instrumentist, shkrimtar i shquar, i njohur si kitarist, kantautori më i mirë i gjeneratës së tij. A do të mund të ishte një ambient më i mirë për ta mirëpritur se sa festivali “Peja Jazz” në Pejë?”, ka thënë De Riu para të pranishmëve.
Vinicio Capossela bashkë me instrumentistët e tjerë, bëjnë që publiku t’i dorëzohet një bote të pasur tingujsh. Kush në sallë s’mund të mbetet jashtë kësaj bote
“Peja Jazz” merr më shumë kuptim, edicioni i tretë në tjetër standard
Për tri net ulëset në kinemanë “Jusuf Gërvalla” në Prishtinë kanë qenë të mbushura. Disa anëtarë të publikut kanë qëndruar edhe në këmbë. Këtë vit, publiku pejan për herë të parë e ka shijuar “lirinë” e të dëgjuarit pa kufizime. “Peja Jazz” me këtë edicion theu kufijtë e vendosur nga pandemia, pikërisht në vitin e themelimit të festivalit – në 2020. Prania e publikut, sipas drejtorit të “Peja Jazz”, Vullnet Sanaja edhe i ka dhënë një shije me të veçantë këtij edicioni. Sipas tij, publiku e ka shpaguar punën që është bërë për këtë edicion.
“Puna jonë nuk ka kuptim pa pasur publik që e shijon programin artistik. Besoj që këtë vit ka marrë më shumë kuptim ‘Peja Jazz’. Pra, më shumë se dy vitet e para. Jam i lumtur që e kemi nisur gjatë pandemisë, vitet e para edhe pse i kemi realizuar koncertet dhe i kemi transmetuar online dhe në televizion, mundemi që ta vërejmë që ka një dallim shumë të madh me rastin kur shfaqen para publikut”, është shprehur Sanaja.
Koncerti e Caposselas e ka vlerësuar si më të mirin edhe përgjatë 13 vjetëve për aq sa “Anibari” ka realizuar edhe program artistik muzikor.
Në ulëset e kinemasë “Jusuf Gërvalla” publiku është i përzier. Pjesëtarë të moshave të ndryshme kanë ndarë ambientin në festivalin që lidh kultura e stile të ndryshme me tinguj jazzi. Aktivistja e dramaturgia Shqipe Malushi që e ka ndjekur këtë festival ka thënë se ky ia ka kthyer nivelin e duhur artistik publikut pejan.
“Jam tepër e lumtur për realizimin e ‘Peja Jazz’. Koncerti përmbyllës ishte fantastik. Ishte një show që ishte në nivelin më të lartë artistikë dhe e preku dhe publikun. Peja më në fund i hapi dyert e zemrës vetë, sepse ne pejanët jemi shpirt artistik që kemi dhënë shumë artistë dhe tani jemi të lumtur që po kemi mundësi ta takojmë nivelin e duhur”, ka thënë Malushi për KOHËN.
“Peja Jazz” tash është i vetmi festival i këtij zhanri në Kosovë. Prishtina, për një dekadë deri më 2014 kishte qenë nikoqire e “Prishtina Jazz Festival” i cili në dhjetë edicione kishte sjellë rreth 200 emra të njohur të jazzit ku ishin realizuar rreth 70 mbrëmje muzikore e shumë punëtori. Disa koncerte ishin zhvendosur edhe në Pejë.
“Kur më ka ftuar Vullneti ta bëjmë ‘Peja Jazz’ më ka ardhur jashtëzakonisht mirë, për shkak se kam disa kujtime të cilat kisha dashur t’i ndaja shkurtimisht me ju që lidhen me një festival tjetër të jazz-muzikës që ka funksionuar nga viti 2005 deri më 2014. Prej asaj kohe gjithmonë kam menduar që është mirë të kthehemi në Pejë për koncerte të muzikës jazz. Për mua personalisht një prej njerëzve prej të cilëve kam mësuar shumë është Ilir Bajri”, ka thënë Dardan Selimaj, kurator muzikor i “Peja Jazz”, para të pranishmëve në fjalimin e tij në mbrëmjen mbyllëse të festivalit. Mbyllja e edicionit të tretë të “Peja Jazz” me një emër si Vinicio Capossela ngulmon edhe për një edicion që është i bindur në kriteret për atë se çfarë i ofron publikut. Nga publiku për katër net e ka marrë konfirmimin.
