Shqetësimi i Evropës nga dronët misteriozë mbi aeroporte

Në të gjithë Evropën Perëndimore, larg Ukrainës, dronë pa eksploziv janë detektuar duke lëvizur rreth aeroporteve, bazave ushtarake dhe termocentraleve. E gjithë kjo dyshohet se është pjesë e një programi të “luftës hibride” që po zhvillohet nga Rusia.

Së pari vjen paralajmërimi, ai zë që thotë: “Vëmendjen tuaj ju lutem! Sirena ajrore në qytet. Ju lutem zhvendosuni në strehën në katin e dytë nën tokë!”.

Pastaj vjen ulërima si mushkonjë e dronëve rusë që vijnë, duke u grumbulluar me qindra pak mbi re.

Menjëherë pas saj vjen zhurma e zjarrit kundërajror, zhurma e largët e shpërthimeve, dhe më në fund thirrja ogurzezë e ambulancës dhe sirenave të zjarrit.

Ky është realiteti i zymtë i natës në Kiev dhe qytete të tjera në të gjithë Ukrainën.

Këta janë dronë sulmi që shpërthejnë në momentin e goditjes ose përplasjes me një objektiv. 

Dronët tani janë një pjesë integrale e luftës moderne, por ata nuk kufizohen vetëm në fushën e betejës.

Në të gjithë Evropën Perëndimore, larg Ukrainës, dronë pa eksploziv janë detektuar gjithashtu duke lëvizur rreth aeroporteve, bazave ushtarake dhe termocentraleve. E gjithë kjo dyshohet se është pjesë e një programi të “luftës hibride” që po zhvillohet nga Rusia.

Disa po spekulojnë se dronët po mbërrijnë për të testuar qëndrueshmërinë e disa vendeve të NATO-s që po e ndihmojnë Ukrainën.

Pamjet e fundit të dronëve në Poloni, së bashku me një brez të gjerë të vërejtur rreth infrastrukturës kritike në të gjithë Evropën, përfshirë Belgjikën dhe Danimarkën, kanë ngjallur frikë në disa vende të NATO-s.

Tani, flitet se do të projektohet një “mur me dronë” për të mbrojtur pjesë të Evropës - por sa e nevojshme është kjo në të vërtetë? Dhe më e rëndësishmja, a është diçka e zbatueshme në praktikë?

Një thirrje zgjimi për Evropën

Më 9 shtator, rreth 20 dronë rusë kaluan Ukrainën dhe fluturuan në Poloni, duke detyruar mbylljen e katër aeroporteve.

Aeroplanët luftarakë të NATO-s u ngritën në ajër dhe disa prej dronëve u rrëzuan - pjesa tjetër u rrëzua nëpër Poloni, duke shpërndarë mbeturina në rajone të shumta.

Kjo ishte një thirrje zgjimi për Evropën, që shënoi një nga shkeljet më të mëdha dhe më serioze të hapësirës ajrore të NATO-s që nga fillimi i luftës në Ukrainë.

Kjo është arsyeja pse diskutimi rreth një muri të mundshëm me dronë duket gjithnjë e më urgjent.

“Ky momentum është nxitur vërtet nga këto inkursione të fundit”, shpjegon Katja Bego, bashkëpunëtore e lartë kërkimore në programin e sigurisë ndërkombëtare në grupin “Chatham House”.

Dronët - ose për t’u dhënë atyre emrin e tyre zyrtar, Sistemet Ajrore Pa Pilot (UAS) ose Mjetet Ajrore Pa Pilot (UAV), tashmë e kanë transformuar hapësirën e betejës.

Në zonat e luftës së Ukrainës lindore, ata kanë tendencë të jenë të vegjël me rreze të shkurtër veprimi, zakonisht me përmasa rreth 10 inç, dhe mbajnë pajisje shpërthyese vdekjeprurëse.

Por këta aktualisht nuk përbëjnë kërcënim për pjesën tjetër të Evropës. 

Janë dronët më të mëdhenj - disa prej të cilëve potencialisht mund të fluturojnë mbi 1,000 km, që po nxisin thirrjet për një mur evropian kundër dronëve.

Më parë, Rusia kishte importuar një lloj të njohur si dronë Shahed 136 nga Irani, por tani prodhon versionin e vet: Geran 2. Disa Geran ishin midis dronëve që fluturuan në Poloni në shtator.

Pra, çfarë, pyesin disa tani, nëse Rusia një ditë do të dërgonte mbi 200 dronë? Apo, të themi, 2,000? Si do të reagonte NATO-ja, dhe në fakt, a do të mund të reagonte?

Në fund të fundit, aktivizimi i avionëve luftarakë çdo herë do të ishte i kushtueshëm.

Andre Rogaczewski, shef ekzekutiv i Netcompany, një firmë daneze shërbimesh të Teknologjisë Informative që ndërton sisteme dixhitale për qeveritë evropiane, thotë se “kjo nuk është as efektive dhe as një përdorim i arsyeshëm i parave të taksapaguesve”.

Një valë dronësh misteriozë

Ukraina ka shtuar sulmet e saj me dronë me rreze të gjatë veprimi ndaj aeroporteve ruse dhe infrastrukturës kritike si fabrikat petrokimike, duke e sjellë luftën në shtëpi për rusët e zakonshëm.
Pastaj janë dronët detarë: anije pa ekuipazh që mund të udhëtojnë ose në sipërfaqe ose nën sipërfaqe, të përdorura me efekt shkatërrues nga Ukraina kundër flotës ruse në Detin e Zi.
Por ka diçka që në disa mënyra është më e keqe sesa dronët qartësisht të identifikueshëm të përdorur nga vendet që janë në luftë.

Kjo është: vala e dronëve misteriozë që janë shfaqur.

Ndonjëherë ata shfaqen në mes të natës, rreth aeroporteve të Evropës, përfshirë një në aeroportin kryesor të Belgjikës pranë Brukselit në fillim të këtij muaji. Ka pasur gjithashtu pamje të ngjashme në Danimarkë, Norvegji, Suedi, Gjermani dhe Lituani.

Ndryshe nga dronët sulmues rusë qartësisht të identifikueshëm në Ukrainë, këta “dronë civilë” në Evropën Perëndimore nuk janë, të paktën deri më tani, të pajisur me eksploziv. Por duke qenë se nuk dihet nga janë lëshuar, është e vështirë të provohet nga vijnë ose kush i aktivizon ata, ose nëse po lëshohen nga anijet që kalojnë.

Dyshimet bien mbi Rusinë, pasi zyrtarët e inteligjencës perëndimore besojnë se Moska po përdor përfaqësues lokalë për t’i lëshuar këta dronë me rreze të shkurtër veprimi, për të shkaktuar kaos dhe përçarje. Kremlini mohon çdo përgjegjësi.

Belgjika është një objektiv i rëndësishëm, pasi është shtëpia e selisë së NATO-s, Bashkimit Evropian dhe Euroclear (shtëpia e kliringut financiar që trajton triliona dollarë transaksione ndërkombëtare).

Ekziston një debat i vazhdueshëm nëse Evropa duhet të lirojë rreth 200 miliardë euro asete të ngrira ruse, të mbajtura në Belgjikë, për të ndihmuar Ukrainën. Pra, a është rastësi që dronë misteriozë janë shfaqur rreth aeroporteve të Brukselit dhe Liezhit, si dhe një baze ushtarake?

Mbretëria e Bashkuar ka dërguar një ekip specialistësh kundër dronëve nga Regjimenti RAF, të vendosur në RAF Leeming në Yorkshire të Veriut, për të ndihmuar në forcimin e mbrojtjes së Belgjikës kundër dronëve.

Megjithatë, dronët misteriozë janë shqetësues: si për shkak të rrezikut që u paraqitet avionëve ndërsa ngrihen dhe ulen, por edhe për shkak të rrezikut të përgjimit, veçanërisht rreth bazave ushtarake dhe infrastrukturës kritike siç janë termocentralet.

Muri me dronë: Pse nuk është një zgjidhje e shkëlqyer?

Plani për një mur dronësh është përgjigjja e Evropës ndaj kërcënimit të ndërhyrjeve ndërkufitare nga dronë të lëshuar posaçërisht nga Rusia.

Muri është përshkruar si një sistem mbrojtës i integruar, i koordinuar dhe shumështresor që shtrihet fillimisht nga shtetet baltike deri në Detin e Zi. Ka të ngjarë të përfshijë një kombinim radarësh, sensorësh, sistemesh bllokimi dhe armësh për të zbuluar dronët që vijnë, dhe më pas për t’i gjurmuar dhe shkatërruar ata.

Shefja e Politikës së Jashtme të BE-së, Kaja Kallas, ka thënë se një sistem i ri kundër dronëve duhet të jetë plotësisht funksional deri në fund të vitit 2027.

Nuk është çudi që vendet që dëshirojnë më shumë ta shohin atë të krijohet shpejt - përfshirë Poloninë dhe Finlandën, janë ato që janë gjeografikisht më afër Rusisë.

Megjithatë, një mur me dronë nuk është një zgjidhje e shkëlqyer për mbrojtjen ajrore. Dhe të tjerët nuk janë të bindur se ai mund të bëhet. 

Robert Tollast, një bashkëpunëtor kërkimor në qendrën e mendimit Whitehall, Instituti Mbretëror i Shërbimeve të Bashkuara(RUSI), argumenton se ideja e një “lloj muri të papërshkueshëm nga uji”, sipas fjalëve të tij, është jashtë diskutimit.

Megjithatë, ai ende mund ta kuptojë pse ka thirrje për të dhe pse duan ta provojnë.

“Për vendet që janë afër kufirit rus - vendet baltike, Polonia, Gjermania kuptohet, sepse sigurisht që janë brenda rrezes së këtyre dronëve me rreze të gjatë veprimi, është absolutisht thelbësore të përpiqen të ndërtojnë diçka të tillë”, thotë ai.

“Ideja këtu nuk do të ishte aq shumë të ndërtohej një mur i plotë, ose diçka që është plotësisht e padepërtueshme”, pajtohet Bego.

Ndalimi i dronëve: Asgjësimi fizik kundrejt bllokimit

Fabian Hinz, një bashkëpunëtor kërkimor në Institutin Ndërkombëtar për Studime Strategjike në Londër, përshkruan një menu të tërë opsionesh për të zbuluar dronë.

“Mund të keni zbulim akustië, radarë ajrorë që mund të zbulojnë shumë mirë objektiva që fluturojnë ulët; radarë tokësorë që kanë rreze shumë të shkurtër veprimi kundër objektivave që fluturojnë ulët, por që ende funksionojnë shumë mirë kundër objektivave që fluturojnë lart. Mund të keni sisteme optike, sisteme infra të kuqe, dhe pasi të bëhet zbulimi, keni ose shkatërrim fizik ose neutralizim elektronik përmes bllokimit të sinjalit ose në forma të tjera, pa e shkatërruar fizikisht”, thotë ai.

Rusia dhe Ukraina kanë qenë në gjendje të shmangin neutralizimin elektronik në fushën e betejës duke i mbushur dronët e tyre me dhjetëra kilometra kabllo me fibra optike që shtrihen ndërsa fluturon, por ky nuk është opsion për dron që udhëton qindra kilometra përtej kufijve.

Sa i përket shkatërrimit fizik, Hinz përshkruan shumë mënyra për ta arritur: nga raketat tokë-ajër te avionët luftarakë dhe helikopterët.

Andre Rogaczewski beson se bllokimi mund të jetë efektiv si një alternativë. Në fund të fundit, megjithatë, në mënyrë që çdo mur dronësh të jetë efektiv, ai duhet të jetë në gjendje të përballojë një gamë të gjerë kërcënimesh ajrore, ndoshta të gjitha që vijnë menjëherë.

Një pyetje financiarisht e diskutueshme

Ndërsa tensionet midis Evropës dhe Rusisë janë rritur që nga pushtimi i plotë i Ukrainës nga Moska, po ashtu janë rritur edhe incidente të tjera të të ashtuquajturës luftë “hibride” ose “zonë gri” që i atribuohen Rusisë, e cila në shumicën e rasteve i mohon ato.

Këto përfshijnë sulme kibernetike, fushata dezinformimi, pajisje ndezëse të futura në depot e ngarkesave, mbikëqyrje dhe ndonjëherë sabotim të kabllove nënujore.

E megjithatë, në një forum sigurie në Bahrein në fillim të këtij muaji, Admirali Giuseppe Cavo Dragone, kryetari italian i Komitetit Ushtarak të NATO-s, tha se nga të gjitha nevojat mbrojtëse të NATO-s tani, mbrojtja ajrore është prioriteti kryesor.

Fazat e para të murit të dronëve pritet të aktivizohen brenda muajsh, megjithëse jo të gjitha detajet janë finalizuar.

Ndërkohë, Komanda Aleate e Transformimit (ACT) e NATO-s me seli në Norfolk të Virxhinias po punon për zgjidhje afatgjata. Kjo nuk është një sfidë e lehtë.

Robert Tollast thotë se sfida kryesore e murit të dronëve është shkalla e madhe e zonës që duhet të mbrohet. 

“Ju nevojitet një gamë e gjerë radarësh taktikë për dronë që fluturojnë ulët dhe radarë më të mëdhenj për objektiva në lartësi më të madhe, në mijëra kilometra. Dhe ju nevojiten interceptorë dhe forca me kosto efektive që të jenë gati 24 orë në ditë ... dhe ndonëse kostot e disa radarëve dhe interceptorëve bien, është shumë e pamundur të jenë të lirë”.

Çështja e financave është komplekse. 

“Është një çështje vërtet e vështirë e mbrojtjes”, thotë Tollast. 

“Edhe me rritjen e shpenzimeve evropiane për mbrojtje, do të ketë ende shumë konkurrencë nga sektorë të tjerë në mbrojtje (për atë financim) - ne kemi nevojë për më shumë anije, nëndetëse, madje edhe armë bërthamore, si dhe satelitë. Prandaj, kjo është arsyeja pse një mur kundër dronëve do të mbetet një çështje paksa e diskutueshme financiarisht për disa persona”, shton ai. 

Ka mundësi që ai të financohet nga një përzierje e parave të BE-së, buxheteve kombëtare (veçanërisht në Evropën Lindore) dhe interesave nga asetet e ngrira ruse.

Sa i përket datës, Tollast beson se synimi për vitin 2027 është shumë ambicioz.

Qëllo harkëtarin, jo shigjetën

Ndërsa e gjithë kjo po ndodh, detyra e ndërtimit të murit po bëhet gjithnjë e më e vështirë. Sepse, sa më shpejt që futen masa të reja kundër dronëve, shfaqet një formë e re e kërcënimit nga dronët që mund t’i kapërcejë ato.

E gjithë kjo e bën këtë një lloj gare të re armatimesh.

“Ciklet e zhvillimit për teknologjitë në këtë hapësirë janë shumë të përshpejtuara, mbi të gjitha në mjediset e konfliktit”, thotë Josh Burch, bashkëthemelues i Gallos Technologies, një kompani me seli në Mbretërinë e Bashkuar që investon në teknologjinë e sigurisë.

“Kjo do të thotë që çdo mbrojtje kundër dronëve do të bëhet shpejt e vjetruar”.

Por nga ana tjetër, çdo sugjerim që NATO-ja të godasë objektivat ruse fizikisht, në krahasuar me ndërhyrjen digjitale në hapësirën kibernetike, do të ishte tepër i rrezikshëm dhe përshkallëzues.

Që kur Rusia nisi pushtimin e plotë të Ukrainës më 24 shkurt 2022, sfida për NATO-n, dhe veçanërisht për anëtarin e saj më të fuqishëm, SHBA-në, ka qenë të ndihmojë Ukrainën të mbrohet, por pa u përfshirë në një luftë NATO - Rusi.

Ndërtimi i një muri mbrojtës kundër dronëve në Evropë është një gjë. Sulmimi i vendeve nga të cilat lëshohen këta dronë është krejt tjetër gjë.