Mercenarët rusë akuzohen për vrasje e tortura në Mali

Refugjatët nga Mali tregojnë mizoritë e kryera nga mercenarët rusë të grupit Wagner, që përfshijnë tortura, vrasje para syve të civilëve dhe kërcënime për jetën e tyre. Dëshmitë tregojnë një atmosferë frike dhe kaosi, ku komunitetet lokale dhe pronarët e dyqaneve ishin objekt i dhunës brutale. Edhe pas largimit të Wagnerit, ndikimi i tyre vazhdon përmes operacioneve të “Africa Corps”. Shumë banorë janë detyruar të largohen, duke kërkuar siguri në kampet e refugjatëve.

Një shitës tregon për BBC-në se si mercenarët rusë që luftojnë kundër xhihadistëve në Mali vranë dy burra para syve të tij dhe e kërcënuan se do t’i prisnin gishtat dhe do ta vrisnin edhe atë. Kjo është një nga disa dëshmi që ka mbledhur BBC-ja, që tregojnë metodat e ashpra të përdorura nga luftëtarët rusë gjatë luftës kundër militantëve islamistë. Shumë organizata të të drejtave të njeriut i kanë dënuar këto metoda.

Në vitin 2021, ushtria mori pushtetin në Mali dhe dëboi trupat franceze, duke i akuzuar se nuk po ndalonin sulmet e xhihadistëve. Pas kësaj, qeveria ushtarake iu afrua Rusisë dhe punësoi grupin mercenar Wagner, i cili në atë kohë ishte i lidhur me Kremlinin. Më vonë, Wagner u largua nga vendi dhe operacionet e tij u morën përsipër nga “Africa Corps”, që kontrollohet nga Ministria ruse e Mbrojtjes.

Sipas një raporti nga Këshilli Evropian për Marrëdhënie me Jashtë, disa mercenarë të Wagnerit publikonin në një kanal privat në Telegram pamje të krimeve të tyre, deri sa kanali u mbyll këtë vit. Aty publikoheshin rregullisht foto dhe video të vrasjeve, përdhunimeve, torturave, madje edhe raste kanibalizmi dhe përdhosjeje trupash. Një raport tjetër, i botuar nga Africa Report, thotë se u gjetën qindra video e fotografi me kokë të prera, sy të nxjerrë dhe komente plot racizëm.

Shitësi, të cilin BBC e quan Ahmed, për siguri, ka ikur nga Mali dhe tani jeton në një kamp refugjatësh në Mauritani. Ai tregon se ngjarja filloi në gusht 2024, kur mercenarët rusë mbërritën te dyqani i tij i madh në qytetin Nampala. Ata ishin klientë të rregullt, por këtë herë kërkonin të arrestonin pronarin e dyqanit, sepse e akuzonin se bashkëpunonte me xhihadistët që ishin aktivë në zonë.

“Sapo më panë, më futën me forcë në makinën e tyre dhe m’i lidhën duart”, tregon Ahmed. “Njëri prej tyre mori një thikë, ma vendosi në gisht dhe më pyeti: ‘Ku është pronari i dyqanit?’ I thashë se ishte në Bamako, por ai më tha: ‘Përgjigje e gabuar’”.

Shpëtim për “një fije peri”

Mercenarët, që flisnin përmes një përkthyesi, e çuan Ahmedin në një bazë ushtarake të fortifikuar dhe e futën në një hangar. “Ishin tre luftëtarë të Wagnerit me mua. Mbushën një kovë uji dhe më thanë të hiqja rrobat. Pastaj ma futën kokën në ujë derisa pothuaj u mbyta. Më shtypën me këmbë në gjoks ndërsa përpiqesha të merrja frymë”.

Ata e përsëritën torturën disa herë, duke e pyetur për pronarin e dyqanit, ndërsa Ahmed jepte të njëjtën përgjigje.

Pas torturës, e futën në një tualet të vogël ku pa njerëz të tjerë të arrestuar, mes tyre edhe Hussein, të cilin nuk e njohu nga rrahjet e forta. “Rreth 40 minuta më vonë sollën edhe Umarin. Edhe ai ishte në gjendje shumë të keqe. Kaluam natën në atë tualet. Të nesërmen na sollën pak bukë dhe një filxhan kafe”.

Pastaj Ahmedin e morën sërish në hangar. “Më mbështollën fytyrën dhe kokën me fashë. Nuk shihja, nuk dëgjoja dhe nuk flisja dot. Më vunë thikën në fyt dhe i thanë përkthyesit të më tregonte që ky ishte shansi i fundit. Nëse nuk u tregoja të vërtetën, do të më pritnin kokën. I thashë se i kisha thënë gjithçka”.

Pas këtij kërcënimi, mercenarët ia hoqën fashën dhe e hodhën në një kuzhinë të bazës, ku kaloi natën me dy burra të tjerë: një tuareg që ishte kapur ndërsa ruante bagëtinë dhe një arab që tha se po kërkonte devetë.

Në Mali, komunitetet tuareg dhe arab shpesh shihen me dyshim, sidomos që nga kryengritja Tuareg para disa vitesh, e cila u përvetësua nga grupe xhihadiste që sot luftojnë nën emrin e JNIM, një degë e Al-Qaeda-s.

Ditën tjetër, Ahmedin e kthyen në hangar. “Solli dy burrat, tuaregun dhe arabin dhe u prenë kokat para syve të mi”, tregon ai. I tronditur dhe me zërin që i dridhej, Ahmed kujton çfarë ndodhi më pas: “E sollën trupin e njërit afër meje që të nuhasja gjakun e freskët dhe më thanë: ‘Nëse nuk na tregon ku është pronari i dyqanit, kjo do të të ndodhë edhe ty’”.

Ahmed tha se jeta e tij u shpëtua vetëm pasi një komandant i Wagnerit telefonoi një oficer të ushtrisë maliane, i cili e siguroi se pronari i dyqanit nuk kishte lidhje me xhihadistët.

Sipas Ahmedit, komandanti u kthye më pas në bazë për ta liruar atë, një tjetër pronar dyqani dhe Umarin.

“Qëndrova aty 15 ditë. Pastaj vendosa të largohesha drejt Mauritanisë me gruan dhe fëmijët e mi”, tregoi Ahmed.

BBC-ja u ka kërkuar një koment Ministrive të Mbrojtjes të Rusisë dhe Malit, por ato nuk kanë kthyer përgjigje.

Në një raport të publikuar në gusht, organizata “The Sentry”, bashkëthemeluar nga aktori George Clooney dhe ish-zyrtari amerikan John Prendergast, tha se luftëtarët e Wagnerit jo vetëm kanë kryer abuzime ndaj civilëve, por kanë krijuar edhe kaos dhe frikë brenda ushtrisë maliane, duke i detyruar komandantët të heshtin.

Raporti citonte një zyrtar malian që thoshte se operativët e Wagnerit ishin “më keq se francezët. Ata mendojnë se njerëzit e mi janë më budallenj se ata. Ne kemi kaluar nga tigani në zjarr”.

Traumat nga krimet e Wagnerit

Megjithëse situata e sigurisë ishte përkeqësuar, Wagneri shpalli misionin e tij “të përfunduar” dhe njoftoi largimin nga Mali në qershor të këtij viti. Analistët thonë se shumica e luftëtarëve të tij janë përfshirë në “Africa Corps”.

Instituti Timbuktu në Senegal vlerëson se 70–80% e luftëtarëve të “Africa Corps” më parë kanë qenë pjesë e Wagnerit.

“Në realitet, ‘Africa Corps’ trashëgon historinë e shkeljeve të të drejtave të njeriut të Wagnerit, përfshirë vrasje pa gjyq dhe akte torture”, thuhej në një raport të publikuar në korrik.

Megjithatë, organizata që monitoron dhunën, Acled, thotë se të dhënat e para tregojnë se sjellja e “Africa Corps” është “më pak grabitqare” krahasuar me atë të Wagnerit.

“Numri i rasteve të vrasjeve të qëllimshme të civilëve ose mizorive masive ka rënë ndjeshëm”, tha për BBC-në analisti i Acled për Afrikën Perëndimore, Heni Nsaibia.

Sipas agjencisë së OKB-së për refugjatët, konflikti ka detyruar pothuajse 50.000 njerëz të ikin drejt kampit të refugjatëve M’berra në Mauritani.

Mes tyre është edhe Bintu, e cila i tregoi BBC-së se vitin e kaluar iku nga fshati me pesë fëmijët, pasi trupi i burrit të saj, i shpuar me plumba, u gjet i hedhur në një lumë. Banorët i thanë se burri ishte qëlluar disa herë ndërsa po kalëronte.

“Kush do të kujdeset për fëmijët e mi? Kush do të kujdeset për mua?” pyeti ajo, ndërsa pastronte një copë tokë të vogël jashtë shtëpisë së saj në kamp.

“Kur dëgjoj emrin Wagner, më kap trauma. Ndihem e frikësuar. E urrej këtë fjalë sepse ata më kanë sjellë vetëm dhimbje”.

I veshur me rroba blu të errët dhe me një çallmë të bardhë, një tjetër refugjat, Youssouf, rrinte ulur nën një strehë kur BBC-ja e takoi. Sytë i tregonin traumën e asaj që kishte kaluar.

Ai kujton se ishte duke ruajtur bagëtinë pranë kufirit me Mauritaninë, së bashku me disa miq. U ndalën pranë një pusi për të marrë ujë të freskët, kur panë një re pluhuri në horizont.

Youssouf thotë se një makinë u afrua me shpejtësi dhe ishte plot me luftëtarë të Wagnerit, të cilët nisën t’i rrihnin pa asnjë arsye - diçka që edhe shumë refugjatë të tjerë i treguan BBC-së.

Ai kujton se një prej luftëtarëve të Wagnerit e kapi dhe e kërcënoi se do ta hidhte në pus”, por një tjetër ndërhyri dhe e ndaloi.

Pastaj, ai dhe miqtë e tij u futën me forcë në makina të ndryshme, secila me nga tre operativë të Wagnerit.

“Ndërsa po na çonin, më rrihnin gjithë kohën - më godisnin me shkelma, më shtypnin fytyrën dhe kokën me çizme dhe më godisnin në gjoks. Nuk e di çfarë ndodhi me bagëtinë tonë”, tha ai.

Bashkë me shokët e tij, ai u dërgua në një kamp ushtarak në veri të qytetit Léré, ku thotë se u torturuan.

“Një njeri erdhi me një shufër metali. Na goditi aq shumë sa ndjeva se po vdisja. Na i lidhën duart që të mos lëviznim, dhe na goditën fort në kofshë dhe këmbë për të na ndaluar të iknim”.

Youssouf tha se më pas i tërhoqën në një zyrë, ku goditjet vazhduan deri sa ai humbi ndjenjat.

Ai shtoi se kur u zgjua, gjeti duart e tij të lidhura me duart e njërit prej shokëve të tij, që nuk lëviznin.

“Më pas afruan një motor pranë fytyrës sime, ndezën motorin dhe më frynë tymin në hundë për të më zgjuar plotësisht. Të njëjtën gjë i bënë shokut tim, por ai nuk iu përgjigj. Atëherë kuptuan se kishte vdekur”.

Youssouf tha se nuk dinte çfarë ndodhi me trupin e shokut të tij, por ai dhe shokët e tjerë u liruan, pa asnjë shpjegim.

Ahmed, ish-pronar dyqani, tha se para se të përjetonte vetë torturat, kishte parë se si Wagner kryente mizori në shkallë të madhe, njëherë duke vendosur të gjithë qytetin Nampala dhe fshatrat përreth nën rrethim.

Ai tha se ishte midis banorëve që u detyruan të mblidheshin në një fushë futbolli, ku mercenarët përpiqeshin të gjenin personin që, sipas tyre, po përdorte një telefon satelitor.

“I thanë Sikou Cissey. Ai ishte vetëm një njeri i rastësishëm me një kapelë tradicionale. Ia hoqën rrobat dhe mbushën një fuçi me ujë, e mbanin me këmbë dhe i zhytën kokën deri sa nuk mund të merrte frymë”, tha Ahmed.

Ai shtoi se me ushtarët malianë që shihnin nga larg, luftëtarët e Wagnerit më pas sollën lopata dhe tehe për të frikësuar njerëzit, duke i bërë të mendonin se do të gërmonin vetë varret e tyre nëse nuk gjenin personin që, sipas tyre, përdorte telefonin satelitor.

Ahmed tha se pas një dite të nxehtë në diell, banorët u liruan - përveç njërit që u mor nga mercenarët dhe për fatin e të cilit ai nuk di gjë.

Ahmed tha se dëshiron që luftëtarët e Wagnerit të gjykohen dhe të mbajnë përgjegjësi për mizoritë e tyre.

“Kujtimet më ndjekin ende. Më japin makthe”, tha ai, i ulur me veshje të zeza në kamp, duke mos qenë i sigurt nëse do të kthehet ndonjëherë te jeta e tij normale si pronar dyqani.