Arrestimi i bosit të drogës për ta kënaqur SHBA-në, jo si ndryshim në Meksikë

López Obrador mori detyrën në dhjetor 2018 pasi bëri fushatë me moton “përqafime, jo plumba”. Ai zhvendosi burimet në programet sociale për të trajtuar ato që i sheh si shkaqet rrënjësore të dhunës, qasje afatmesme deri në afatgjate që bëri pak për një vend që vuan më shumë se 35,000 vrasje në vit.

Arrestimi i njërit prej djemve të ish-bosit të kartelit Sinaloa, Joaquín "El Chapo" Guzmán, këtë javë ishte shenjë e izoluar ndaj strategjisë së luftës kundër drogës, të cilën administrata aktuale e Meksikës e ka braktisur dhe jo shenjë se mendimi i presidentit Andrés Manuel López Obrador ka ndryshuar, thonë ekspertët.

Arrestimi i Ovidio Guzmán në bastionin e kartelit Sinaloa në Culiacan të enjten u bë me koston e humbjen e të paktën 30 jetëve – 11 nga ushtria dhe zbatimi i ligjit dhe 19 persona të dyshuar të armatosur të kartelit. Por analistët parashikojnë se kjo nuk do të ketë ndonjë ndikim në rrjedhën e drogës në Shtetet e Bashkuara.

Ishte shfaqje e muskujve - helikopterë, qindra trupa dhe automjete të blinduara - në fillimin e një procesi të mundshëm ekstradimi dhe jo hap domethënës në përpjekjen meksikane për të eliminuar një nga organizatat kriminale më të fuqishme të vendit. Ndoshta rastësisht, u bë vetëm disa ditë para se presidenti i SHBA-së, Joe Biden, të vizitojë Meksikën për herë të parë si president amerikan në dhjetë vjetët e fundit.

López Obrador e ka bërë të qartë gjatë katër vjetëve të para të mandatit të tij gjashtëvjeçar se ndjekja e bosëve të drogës nuk është prioriteti i tij. Kur forcat ushtarake kapën Guzmanin e ri në Culiacan në vitin 2019, presidenti urdhëroi lirimin e tij për të shmangur humbjet e jetës pasi persona të armatosur filluan të sulmojnë qytetin.

E vetmja kapje tjetër e madhe nën administratën e tij ishte Rafael Caro Quintero korrikun e kaluar – vetëm disa ditë pasi López Obrador u takua me Biden në Shtëpinë e Bardhë. Në atë pikë, Caro Quintero kishte më shumë rëndësi simbolike për urdhërimin e vrasjes së një agjenti të DEA-s dekada më parë sesa peshën reale në botën e sotme të drogës.

“Meksika dëshiron të bëjë të paktën minimumin sa u përket përpjekjeve kundër drogës”, ka thënë Mike Vigil, ish-shefi i operacioneve ndërkombëtare të DEA-s, i cili kaloi 13 vjet të karrierës së tij në Meksikë. “Unë nuk mendoj se kjo është shenjë se do të ketë bashkëpunim më të ngushtë, bashkëpunim dypalësh, nëse dëshironi, midis Shteteve të Bashkuara dhe Meksikës”.

Ndërsa kapja e një krimineli është fitore për drejtësinë dhe sundimin e ligjit, ka shtuar Vigil, ndikimi në atë që ai e sheh si “fushatë të përhershme kundër drogës” është zero. ‘Në të vërtetë ajo që duhet të bëjmë këtu në Shtetet e Bashkuara është që ne duhet të bëjmë një punë më të mirë për sa i përket uljes së kërkesës”.

Kjo ishte pikë kyç e bisedës kur SHBA-ja dhe qeveritë meksikane shpallën në vitin 2021 një Kuadër të re Dyqindvjeçare për Sigurinë, Shëndetin Publik dhe Komunitetet e Sigurta, duke zëvendësuar Iniciativën e vjetruar Merida.

Pakti supozohej të kishte qasje më të butë ndaj të këqijave që shkaktohen nga droga dhe vrasjet në të dy anët e kufirit. Por, duke nënvizuar shkëputjen e shpeshtë mes fjalës diplomatike dhe realitetit, vetëm dy muaj më vonë Qeveria amerikane njoftoi një shpërblim prej 5 milionë dollarësh për informacionin që çon në kapjen e ndonjë prej katër djemve të El Chapos, përfshirë Ovidion, duke sinjalizuar SHBA-në se strategjia kundër shefit të drogës ishte e gjallë dhe po shkonte mirë.

“Kuptimi i dyqindvjeçarit ishte ndryshim në letër në lidhje me sulmin ndaj trafikut të drogës dhe dhunës me një fokus më të rëndësishëm në ato që supozohej se ishin programe të shëndetit publik - (por) pa asnjë buxhet”, ka thënë Guadalupe Correa-Cabrera, profesor në universitetin George Mason. Në realitet, “Meksika është duke u përkulur ndaj interesave të Shteteve të Bashkuara”.

Për dekada të tëra, SHBA-ja ka kapur mbretërit e drogës nga Meksika dhe Kolumbia, por droga është po aq e disponueshme dhe më vdekjeprurëse në Shtetet e Bashkuara se kurrë më parë”, ka shtuar ajo. “Strategjia kundër shefit të drogës është strategji e dështuar”.

Departamenti i Drejtësisë në SHBA nuk ka pranuar të komentojë arrestimin e Ovidio Guzman.

López Obrador mori detyrën në dhjetor 2018 pasi bëri fushatë me moton “përqafime, jo plumba”. Ai zhvendosi burimet në programet sociale për të trajtuar ato që i sheh si shkaqet rrënjësore të dhunës, qasje afatmesme deri në afatgjate që bëri pak për një vend që vuan më shumë se 35,000 vrasje në vit.

“Diçka që ka karakterizuar, për mendimin tim, politikën e sigurisë së Meksikës në vitet e fundit është se ajo nuk është shumë e qartë. Ka qenë pak kontradiktore”, ka thënë Ángelica Durán-Martínez, profesoreshë e asociuar në Universitetin e Massachusetts Lowell. Kjo paqartësi e bën të vështirë përcaktimin nëse ka pasur vërtet ndryshim, ka thënë ajo.

Qeveria e López Obrador përfiton nga ndalimi i Guzman në disa mënyra. Arrestimi lehtëson poshtërimin e forcave të armatosura pasi u detyrua nga persona të armatosur të kartelit për ta liruar atë në vitin 2019. Mund të qetësojë ndjenjat e këqija pasi administrata e tij kufizoi rreptësishtë bashkëpunimin me SHBA-në dy vjet më parë. Dhe mund të ndihmojë në zvogëlimin e perceptimeve se López Obrador - i cili ka vizituar shpesh Sinaloan dhe ka lavdëruar njerëzit e këtij qyteti - ka shkuar më lehtë në kartelin Sinaloa sesa me bandat e tjera.

Për katër vjet López Obrador ka vazhduar të shkatërrojë ndjekjen penale të luftës së drogës nga paraardhësit e tij në çdo rast. Ekspertët thonë se afati lejoi që kartelet të forcoheshin, si në aspektin e organizimit ashtu edhe të armatimit.

Guzmán gjatë asaj kohe mori rol në rritje pasi babai i tij u dënua me burgim të përjetshëm në SHBA. Guzmáni i ri u padit në Uashington për trafik droge së bashku me vëllanë tjetër në vitin 2018. Ai dyshohet se kontrollonte një numër laboratorësh metamfetamine dhe ishte përfshirë teksa karteli Sinaloa u zgjerua fuqishëm në prodhimin e fentanilit.

Drogat sintetike kanë qenë të papërshkueshme nga përpjekjet e qeverisë për çrrënjosjen, janë më të lehta për t'u prodhuar dhe kontrabanduar dhe janë shumë më fitimprurëse.

Karteli i Sinaloas vështirë se humbi kur babai i Guzman u dërgua në SHBA, kështu që kapja e një prej të ashtuquajturve “Chapitos”, siç njihen vëllezërit, nuk do ta lëkundë kurrë operacionin.

Analisti meksikan i sigurisë, Alejandro Hope, ka thënë se ndalimi i Ovidio Guzman ndoshta erdhi si rezultat i presionit ose informacionit nga Qeveria e SHBA-së dhe shënon braktisjen e heshtur të retorikës së López Obrador për heqjen e strategjisë kundër shefave të drogës.

Për Hope, ndalimi është dëshpërues, jo vetëm sepse nuk do të ndryshojë rrënjësisht tregtinë e lulëzuar të eksportit të kartelit Sinaloa në met dhe fentanil, por sepse zbulon se sa pak hetim kishin bërë autoritetet meksikane për Guzmanin dhe kartelin që nga viti 2019.

“Sa mirë që ata e morën Ovidion, duartrokitje, të përsosur”, ka thënë Hope. “Ajo që më dëshpëron është se ne kemi qenë në këtë (luftën e drogës) për 16 vjet, ose 40 nga vrasja e agjentit të DEA Enrique) Camarena dhe ne ende nuk kemi aftësinë për të hetuar”.

Pas kapjes së Guzmanit, zyrtarët meksikanë kanë thënë se ai u arrestua me kërkesë ekzistuese të SHBA-së për ekstradim, si dhe për armëmbajtje pa leje dhe tentativë për vrasje në kohën kur e gjetën. Të premten, sekretari i Brendshëm, Adán López Hernández, ka bërë të ditur se kishte hetime të tjera meksikane në proces, për të cilat ata nuk mund të flisnin.

“Ne vazhdojmë të vëmë bast mbi muskujt, aftësitë ushtarake dhe jo për aftësinë për të hetuar”, ka thënë Hope.