Protesta kundër shamive ngjall diasporën e Iranit

Shumë iranianë thonë se kanë qëndruar zgjuar natën nga ndjenjat e përziera me shpresën, trishtimin dhe shqetësimin. Ata shpresojnë se vendi i tyre mund të jetë në prag të ndryshimit pas dekadash shtypjeje dhe kanë frikë se autoritetet do të ushtrojnë më shumë dhunë në një goditje gjithnjë e më brutale që ka lënë të vdekur dhjetëra dhe qindra të arrestuar

Teksa protestat antiqeveritare kanë tronditur qytetet dhe qytezat në Iran për javën e katërt, dhjetëra mijëra iranianë që jetojnë jashtë vendit kanë marshuar në rrugët e Evropës, Amerikës së Veriut dhe më gjerë në mbështetje të asaj që shumë besojnë se është moment vendimtar për atdheun e tyre.

Nga ata që ikën në vitet 1980 pas Revolucionit Islamik të Iranit të vitit 1979 deri te një brez i ri iranianësh të lindur dhe rritur në kryeqytetet perëndimore, shumë në komunitetin e diasporës thonë se ndiejnë unitet të paparë qëllimi dhe afiniteti me demonstratat në atdhe të shkaktuara nga vdekja e një gruaje 22-vjeçare e arrestuar nga policia morale në Iran.

Forcat e sigurisë në Iran po shtypin me dhunë protestat e shkaktuara nga vdekja në paraburgim e një gruaje të re. Mahsa Amini, 22 vjeçe, u arrestua pasi dyshohej se nuk i mbuloi flokët siç duhet me hixhab ose shami. Ka pasur protesta në të gjithë vendin dhe grupet e të drejtave të njeriut thonë se të paktën 150 njerëz janë vrarë.

“Unë e shoh këtë si pikë kthese për Iranin në shumë mënyra - ne kemi pasur gjithmonë gabime politike që na ndanin, por këtë herë njerëzit po thonë, 'Unë jam me gratë', tha Tahirih Danesh, 52-vjeçare, studiuese e të drejtave të njeriut që jeton dhe punon në Londër. “Është fenomenale, ka ndodhur me shpejtësi të tillë dhe kjo ndjenjë e miqësisë mes iranianëve ka qenë e mahnitshme”.

Në muajin e kaluar, turma të mëdha njerëzish me origjinë iraniane në dhjetëra qytete nga Londra në Paris deri në Toronto kanë dalë çdo fundjavë për tubime në solidaritet me protestat që shpërthyen në Iran pasi Mahsa Amini vdiq në paraburgim, pasi ajo u arrestua për shkelje të dyshuar të kodeve të rrepta islame të veshjes për gratë.

Shumë iranianë thonë se kanë qëndruar zgjuar natën nga ndjenjat e përziera me shpresën, trishtimin dhe shqetësimin. Ata shpresojnë se vendi i tyre mund të jetë në prag të ndryshimit pas dekadash shtypjeje dhe kanë frikë se autoritetet do të ushtrojnë më shumë dhunë në një goditje gjithnjë e më brutale që ka lënë të vdekur dhjetëra dhe qindra të arrestuar.

Disa njerëz si Daneshi – familja e së cilës e largoi atë dhe vëllezërit e motrat e saj jashtë Iranit në vitet ‘80 për t’i shpëtuar persekutimit – thotë se imazhet e protestuesve që shtypeshin dhunshëm nga autoritetet kujtojnë sërish traumën e skenave të ngjashme rreth kohës së Revolucionit Islamik të vitit 1979.

“Unë jam mijëra milje larg, janë 40 vjet më vonë, por imazhet që shoh po i rikthejnë të gjitha, është sikur po e ripërjetoj përsëri”, tha Danesh.

Ndërsa Irani ka parë valë protestash në vitet e fundit, shumë pajtohen se këtë herë rezistenca ndihet më e gjerë në natyrë dhe në shtrirje sepse sfidon bazat e Republikës Islamike. Disa thonë se nuk kanë parë kurrë solidaritetin global për Iranin të treguar nga politikanë, intelektualë dhe të famshëm, shumë prej të cilëve kanë prerë flokët e tyre në një gjest mbështetjeje për gratë iraniane.

“Më parë, shumë prej nesh jashtë kishim një pamje të distancuar të asaj që po ndodhte brenda, nuk mund ta gjenim të njëjtën lidhje. Por sot iranianët brenda po bëjnë thirrje për ndryshime thelbësore. Ata po thonë "Rifitoni Iranin tim", tha Vali Mahlouji, 55 vjeç, kurator arti në Londër që u largua nga Irani në vitet ‘80. Ai tha se është i vetëdërguar sepse puna e tij ka të bëjë me artistë të censuruar dhe historinë e artit.

“Kjo bashkon çdo iranian që njoh, të gjithë brezat e ndryshëm të mërguarve”, shtoi ai. “Njerëzit që kanë qenë jashtë Iranit në pjesën më të madhe të jetës së tyre po ndihen të shqetësuar dhe pa gjumë. Nuk njoh askënd që nuk është dashamirës ​​dhe natyrisht, jo i shqetësuar”.

Diasporë e madhe

Diaspora iraniane është e madhe, duke përfshirë jo vetëm ata që u larguan menjëherë pas revolucionit të 1979-s, por edhe valët e mëvonshme duke u larguar nga Irani për shkak të represionit të vazhdueshëm ose vështirësive ekonomike. Më shumë se gjysmë milioni jetojnë në SHBA dhe Franca, Suedia dhe Gjermania kanë komunitete me qindra mijëra, me qendra kryesore në Los Anxhelos, Washington, Londër, Paris dhe Stokholm.

Në Paris, 28-vjeçarja, Romane Ranjbaran, ishte në mesin e mijërave që dolën javën e kaluar, me gjithë shiun e rrëmbyeshëm. Ata marshuan, kënduan dhe brohoritën “Khamenei ik” në persisht dhe frëngjisht, duke iu referuar liderit suprem të Iranit Ayatollah Ali Khamenei. Disa gra prenë flokët e tyre dhe i hodhën në ajër me gëzim.

Ranjbaran, e cila u rrit në Francë, tha se ndihej “e prekur” nga ajo që po ndodh në Iran.

“Irani është pjesë përbërëse e historisë sime. Nëna ime e ka njohur një Iran të lirë kur gratë ishin të lira”, tha ajo, ndërsa nëna e saj dhe anëtarët e tjerë të familjes qëndruan pranë saj në tubim. “Është një luftë ndërkombëtare. Nëse duam që situata në Iran të përmirësohet, ne kemi nevojë për mbështetje ndërkombëtare”.

Revolucioni i vitit 1979 rrëzoi shahun e mbështetur nga SHBA-ja, monarkun, sundimi i të cilit ishte me vendosmëri laike, por ishte gjithashtu brutalisht represiv dhe i rrënuar nga korrupsioni. Revolucioni u bashkua me të majtët dhe fraksionet e tjera politike duke përfshirë islamistët, të cilët pas rënies së shahut morën pushtetin total dhe krijuan Republikën Islamike, të sunduar nga klerikët myslimanë shiitë.

Frika për familjet

Disa emigrantë kanë qenë të kujdesshëm për t'iu bashkuar protestave, sepse ata kanë familje në Iran dhe udhëtojnë rregullisht. Disa ngritën shqetësime për praninë e dyshuar të agjentëve të inteligjencës iraniane ose fraksioneve ekstremiste.

Të tjerë thonë se ndjenin pakënaqësi për qëllimet e protestave përtej thirrjes unifikuese të "Gra, Jetë, Liri" dhe natyrës pa udhëheqës të protestave.

"Unë e dua vendin tim, dua të tregoj mbështetje, por sa herë që shkoj jam gjithashtu konfuze sepse në çdo cep të demonstratave ka një brohoritje të ndryshme", tha Amanda Navaian, një stiliste e çantave luksoze në fillim të të 40-ave, e cila ka marrë pjesë në të gjitha tubimet e fundjavës në Londër.

Navaian tha se donte të merrte pjesë në protesta "për aq kohë sa duhet" dhe madje ka bërë plane për të organizuar një të tillë vetë. Ajo nuk ishte e sigurt se demonstratat jashtë vendit do të bënin një ndryshim të vërtetë, por ajo tha se ishte thelbësore "të tregojmë se kujdesemi".

Së paku, ajo e di se po bën diçka për të larguar atë që ajo e përshkroi si perceptime negative të përhapura për Iranin dhe iranianët.

“Islami na është detyruar, ky ekstremizëm nuk është ai që jemi. Vendi ynë është rrëmbyer - ne ishim një vend i muzikës, vallëzimit dhe poezisë", tha Navaian.

“Njerëzit po vinin tek unë në sheshin Trafalgar për të pyetur, ‘Çfarë po bën?’ dhe unë i shpjegova pse ishim atje”, shtoi ajo. “Përmes këtyre demonstratave ka më shumë ndërgjegjësim. Ndoshta tani komuniteti ndërkombëtar duhet të zgjohet për atë që po ndodh”.

Përktheu: Forca Jashari