Sot shënohet dita kur Perandoria Osmane, që shënoi 600 vjet histori në politikën evropiane, u shua. Perandoria Osmane nënshkroi kapitullimin gjatë Luftës së Parë Botërore më 30 tetor 1918, dhe duke marrë parasysh se gjysma e vendit ishte nën rebelim ose nën pushtim të huaj, ishte e qartë se fundi i shtetit osman kishte ardhur.
Dikur fuqi botërore
Perandoria Osmane ishte dikur qendra e botës. Të gjithë dijetarët, intelektualët, mjekët, artistët dhe filozofët kalonin kohën në Stambollin modern, ku mund të lexonin literaturën botërore dhe atë antike. Perandoria Osmane ishte shteti më i fuqishëm në botë dhe deri në shekullin e 18-të ndikonte në politikat e pothuajse gjysmës së Evropës.
Megjithatë, përparimet teknologjike dhe industriale në Perëndim lejuan disa shtete të reja të marrin udhëheqjen botërore. Në shekullin e 18-të, Perandoria vazhdonte të zhvillonte luftëra në Evropë, por ushtritë e bashkuara kristiane po ndalnin sulmet e saj. Perandoria filloi të përballej me problemet e para kur ndaloi pushtimin e territoreve të reja.
Sistemi i saj politik varej nga dhënia e tokës për ushtrinë që luftonte për të. Kur toka që mund të jepet u shter, udhëheqësia osmane nuk dinte si ta reformonte thelbësisht shtetin. Perandoria filloi të bllokohej, ndërsa Evropa Perëndimore dhe Qendrore industrializohej.
Shtet klient i fuqive perëndimore
Gjatë shekullit të 19-të, Perandoria Osmane u bë e varur nga vendet perëndimore dhe kreditë e tyre. Britania e Madhe dhe Franca jo vetëm që e shfrytëzonin ekonomikisht, por shpesh e mbronin. Ata zhvilluan një seri luftërash kundër Rusisë për të parandaluar që një fuqi e re nga lindja ta pushtonte perandorinë e lashtë.
Atmosfera e shekullit të 19-të ishte më tej e pafavorshme për osmanët për shkak të rritjes së nacionalizmit. Popujt e nënshtruar filluan të valëvitnin flamujt e tyre dhe të kërkonin sa më shumë autonomi, në disa raste edhe pavarësi, shkruan “Index.hr”.
Kështu, perandoria e madhe u tkurr ndjeshëm gjatë shekullit të 19-të. Ku shoqëria zhvilloi nacionalizmin, dolën shtete të reja si Rumania, Greqia apo Bullgaria. Ku nacionalizmi ishte ende i dobët, Britania, Franca dhe Italia e re aneksuan territore për të zgjeruar ndikimin e tyre (p.sh. Egjipti, Libi, Algjeri).
Lufta e Parë Botërore
Perandoria Osmane hyri në Luftën e Parë Botërore në anën e Gjermanisë së re, e vetmja fuqi që nuk e kishte plaçkitur gjatë një shekulli. Udhëheqësia rreth sulltanit nuk i besonte as Rusisë, as Britanisë dhe as Francës, të cilat e shantazhonin vazhdimisht.
Megjithatë, ajo nuk shkëlqeu në luftë. Jo për shkak të ushtrisë joefikase apo teknologjisë së dobët, por sepse nuk mundi të përballonte sulmet nga të gjitha anët. Kryengritja arabe e organizuar nga britanikët e bëri situatën edhe më të vështirë.
Kur u nënshkrua kapitullimi, fuqitë aleate ishin gati të ndanin “plaçkën” që kishin planifikuar që në vitin 1914, pak ditë pas hyrjes së Perandorisë në luftë. Sipas Traktatit të Sevres, osmanët do të reduktoheshin në një shtet të vogël në zemër të Anadollit, Stambolli dhe territoret përreth do të bëheshin protektorat ndërkombëtar (p.sh. nën kontroll britanik), dhe pjesa tjetër e vendit do të ndahej mes grekëve, armenëve, italianëve dhe francezëve.
Ringjallja nga Mustafa Kemal
Perandoria Osmane duket se po zhdukej, dhe Turqia e vogël pritej të bëhej një vend i parëndësishëm larg Evropës. Megjithatë, turqit gjetën heroin kombëtar në momentin e fundit. Mustafa Kemal grumbulloi vullnetarët, udhëhoqi luftën dhe, për habinë e të gjithëve, shpëtoi Turqinë nga shkatërrimi i sigurt.