Botë

Putini po mundohet të shlyejë tmerret e gulagut

Prokurorët po përpiqen ta mbyllin “Memorial International”, grupin më të njohur të të drejtave të njeriut në Rusi, ndërsa Kremlini po merr hapa për të kontrolluar narrativen historike të Bashkimit Sovjetik, ku ishin kryer krime të tmerrshme kundër qytetarëve të pafajshëm

Në ditët pas rënies së Bashkimit Sovjetik, trazirat dhe pasiguria që pushtuan Rusinë u shoqëruan me klimë çliruese e hapje, ku mund të lulëzonin shprehja e lirë, shqyrtimi historik dhe mospajtimet politike.

Por gjatë dy dekadave qysh se Vladimir Putini mori pushtetin, Qeveria i ka kufizuar vazhdimisht këto të drejta. Putin ka zbutur klasën e oligarkëve, ka ngufatur mediat, ka burgosur grupe fetare dhe disidentë dhe ka shtypur opozitën politike, shkruan gazeta amerikane “New York Times”.

Putini vazhdimisht është angazhuar për rishikimin e historisë së re ruse. Ai madje në një rast kishte deklaruar se shkatërrimi i Bashkimit Sovjetik ishte “katastrofa më e madhe gjeopolitike”.

Zhdukja e arkivit

Gazeta njujorkeze shkruan tani se Putini i ka vënë synimet për të rishkruar kujtimin e një prej kohërave më të dhimbshme në historinë e trazuar të Rusisë: epokën e gulagëve, kur miliona rusë u torturuan dhe vdiqën, kryesisht në gjysmën e parë të shekullit XX.

“Prokurorët rusë po lëvizin për të likuiduar arkivin dhe qendrën e të drejtave të njeriut të ‘Memorial International’, organizata më e shquar e të drejtave të njeriut në vend, e cila i kushtohet kujtimit të atyre që u persekutuan nga regjimi shpesh brutal i Bashkimit Sovjetik”, shkruan NYT.

“Aktivistët dhe disidentët e konsiderojnë kërcënimin ndaj ‘Memorialit’ një moment vendimtar për mendimtarët e pavarur në Rusi – një shembull i matur i vendosmërisë së qeverisë për të heshtur kritikët e saj dhe për të pastruar narrativen që rrethon Bashkimin Sovjetik, që Putini e sheh si një epokë marramendëse të ndikimit rus”.

Putini është i fiksuar për ta "kthyer Rusinë e madhe", thotë Aleksander Baunov, kryeredaktor i faqes së internetit të Qendrës Carnegie në Moskë. “Rusia e Putinit e ndërton veten mbi mohimin” e viteve 1990, me reformat, autokritikën dhe trazirat sociale dhe ekonomike, thotë Baunov, sepse për të ajo përfaqëson kohën në historinë e fundit kur Rusia ishte më e dobëta e saj, shkruan gazeta amerikane.

Një prej periudhave më të turpshme

Sipas Baunovit, eliminimi i “Memorialit” do ta ndihmonte Putinin të shtypte ekzaminimin mjekoligjor të një prej periudhave më të turpshme të Rusisë, edhe pse pasardhësit e viktimave të saj vazhdojnë të përballen me pasojat.

"Ju e dini këtë shprehje 'fuqi vertikale'", thotë Baunov, duke përdorur një term që ka ardhur për të përcaktuar stilin autokratik të qeverisjes së zotit Putin. “Shteti dëshiron të ndërtojë gjithashtu një ‘Memory Vertical’. Ajo nuk ua mohon viktimave statusin e viktimës, por dëshiron të kontrollojë narrativen e represionit”, ka shtuar ai për NYT-in.

Ekipi i gazetarëve amerikanë kujton se si dy seanca gjyqësore mund të vendosin për fatin e “Memorialit”. Gjykata e Qytetit të Moskës do të shqyrtojë pretendimet se qendra e të drejtave të njeriut "justifikon aktivitetet terroriste", sepse përfshinte anëtarë të grupeve fetare të burgosura në listën e saj të të burgosurve politikë. Më vonë gjatë javës, Gjykata e Lartë do të ngrejë akuzat se “Memorial International”, i cili strehon arkivin e grupit, ka shkelur ligjin drakonian për "agjentët e huaj".

Ky revizionizëm historik është i dhimbshëm për Lyudmila Yurmenich. Babai i saj nuk i foli kurrë për dekadën e tij në gulag, në një kamp pune të detyruar në Rrethin Arktik, i njohur për trajtimin çnjerëzor të të burgosurve.

"Frika ishte aq e fortë dhe kujtesa ishte shumë e rëndë", tha zonja Yurmenich, 64 vjeç, duke shpjeguar se ajo e mori vesh për burgosjen e babait të saj nga nëna e saj vetëm pasi ai vdiq.

“Që atëherë, ajo ka marrë ngushëllim nga puna e ‘Memorial International’, e cila përqendrohet në ruajtjen e kujtimit të rreth 20 milionë njerëzve të burgosur në gulag midis 1929 dhe vdekjes së Joseph Stalinit në 1953. Të burgosurit u detyruan të punonin ditë të gjata me vështirësi për punë, shpesh në mot të acartë, dhe shumë vdiqën nga uria ose sëmundjet”, përmbledh historinë e dhimbshme gazeta NYT.

Si atëherë, si sot?

Në një mbrëmje të fundit, zonja Yurmenich endej nëpër ekspozitat në një varg dhomash në muzeun e “Memorialit”, i cili përmbante sendet e të burgosurve femra, si lodra të qepura me dorë, këpucë druri dhe një copë spango të fërkuar që përdorej për të ndarë racionet e bukës.

“Për mua është shumë e rëndësishme që kjo periudhë të mbahet mend në vendin tonë”, tha zonja Yurmenich, “që kjo të mos përsëritet, që të mos ketë kaq shumë frikë, që ky vend të jetë i lirë”.

Irina G. Galkova, drejtoreshë e muzeut “Memorial”, tha për NYT-in se ka paralele të qarta midis epokës së mbijetuar nga babai i zonjës Yurmenich dhe Rusisë së sotme.

"Këtu mund të shihni një shembull të gjallë të kujtesës së gjallë që lidhet drejtpërdrejt me kohët e sotme", tha ajo. “Është një model i ngjashëm. Sigurisht që nuk është saktësisht e njëjtë – ka mekanizma të ndryshëm dhe detaje të ndryshme. Por ju mund të dalloni të njëjtën logjikë dhe të njëjtën të keqe që qëndron pas saj”.

Ajo tha se besonte se “Memorial” ishte nën presion jo vetëm për punën e tij arkivore, por edhe për avokimin e tij për të drejtat e njeriut në Rusinë bashkëkohore, aktivitete që znj. Galkova i quajti të pandashme. Qendra e të Drejtave të Njeriut e “Memorialit” monitoron liritë civile dhe ofron ndihmë ligjore për ata që bien ndesh me sistemin. Organizata ka mbështetur më shumë se 1500 raste pranë Gjykatës Evropiane të të Drejtave të Njeriut në Strasburg.

Në emër të luftimit të “veprimtarisë terroriste”

Image

Qendra për të Drejtat e Njeriut njoftoi më 11 nëntor se përballej me likuidim të mundshëm, tre muaj pasi nxori listën e 419 të burgosurve politikë. “Memorial” tha se ky ishte pothuajse dyfishi i numrit gjatë periudhës së vonë sovjetike dhe dukshëm më i lartë se në vitin 2015, kur kishte 46 emra.

Lista përfshin politikanin opozitar Aleksei A. Navalny, i cili u helmua në një operacion që besohet se ishte organizuar nga qeveria. Megjithatë, shumica dërrmuese e atyre në listë u burgosën për shkak të fesë së tyre, duke përfshirë “Dëshmitarët e Jehovait”, të cilët janë të ndaluar në Rusi dhe kanë një status të barabartë me terroristët.

Si rezultat, prokurorët akuzuan Qendrën për të Drejtat e Njeriut për sanksionimin e "veprimtarive terroriste", duke shkaktuar seancën e së martës.

“Seanca e dytë fokusohet në shkeljet e pretenduara të legjislacionit të ‘agjentëve të huaj’ të Rusisë, i cili është përdorur për të synuar gazetarët, aktivistët e shoqërisë civile dhe mbështetësit e opozitës. Ligji i detyron ata të përdorin etiketën ‘agjent i huaj’ - për të cilin kritikët thonë se ka një konotacion të ngjashëm me epokën staliniste ‘armik i popullit’ - në të gjitha komunikimet publike, gjë që prokurorët thonë se organizata nuk arriti ta bënte”, shkruan NYT. “Ligji imponon gjithashtu kërkesa të vështira për raportimin financiar dhe nuk ka asnjë mënyrë për të kundërshtuar ose anuluar ligjërisht një përcaktim të agjentit të huaj”.

Forma të tërthorta represive

Megjithëse “Memorial...” sfidoi përcaktimin e tij si agjent i huaj përpara Gjykatës Evropiane të të Drejtave të Njeriut, ka respektuar urdhrat e gjykatës për të paguar më shumë se gjashtë milionë rubla (82.000 dollarë) gjoba, tha zonja Galkova.

Në 14 muajt e fundit, organet përkatëse të auditimit nuk gjetën asnjë rast të “Memorial International” që dështonte në përputhje me ligjin, ndërsa autoritetet gjetën vetëm dy shkelje të vogla nga Qendra e të Drejtave të Njeriut, sipas anëtarëve të Këshillit të të Drejtave të Njeriut, trupë me pak ndikim. Në një deklaratë, grupi e quajti "likuidimin me forcë të organizatës më të vjetër publike" si "masë të jashtëzakonshme" që ishte në disproporcion me shkeljet.

“Nëse prokurorët arrijnë të detyrojnë ‘Memorialin’ të mbyllet, kjo do të përbënte një precedent të zymtë për dhjetëra subjekte dhe individë të tjerë që Ministria ruse e Drejtësisë i ka etiketuar agjentë të huaj”, vlerëson gazeta njujorkeze.

“Memorial” ka qenë nën presion prej vitesh. Yuri A. Dmitriev, historian që zbuloi varret e fshehura më parë të 9000 viktimave të Stalinit si pjesë e punës së tij me “Memorialin”, u burgos vitin e kaluar pasi u dënua për pedofili - akuzë që grupet e të drejtave e quajtën të rreme.

Në mes të tetorit, një mori burrash bastisën zyrat e “Memorialit”, ku po shfaqej një film për urinë e viteve 1930 në Ukrainë. Kur grupi thirri policinë, oficerët mbyllën dyert me të gjithë brenda dhe më pas morën në pyetje organizatorët dhe të ftuarit e tyre për gjashtë orë.

Megjithatë, shumë mbështetës të “Memorialit” kanë shpresë se rastet e prokurorit kundër organizatës do të hidhen poshtë. Në vitin 2015, Gjykata e Lartë hodhi poshtë një padi të paraqitur nga Ministria ruse e Drejtësisë për mbylljen e “Memorialit”.

Megjithatë, klima politike është përkeqësuar që atëherë, dhe qeveria e Putinit e ka bërë të qartë synimin e saj për të përshkallëzuar goditjen ndaj mospajtimit.

Por struktura e lirshme e “Memorialit” - degët e tij në të gjithë vendin janë të lidhura lirshëm dhe funksionojnë në mënyrë të pavarur - do të sigurojë mbijetesën e tij të vazhdueshme, tha znj. Galkova, drejtoreshë e muzeut.

"Si mjet i fundit, ne do të fillojmë nga e para", tha drejtoresha ekzekutive e “Memorialit”, Yelena Zhemkova, në një konferencë të fundit për shtyp. “Do të gjejmë sërish para, do të gjejmë sërish lokale, do të përshtatemi sërish”.

Ajo gjithashtu do të ekspozojë koleksionin e saj të artefakteve të gulagut përsëri.