Botë

Heshtja e Bidenit po ngufat shtetin e prirë nga Erdogani

Joe Biden muajin e parë si president e kaloi duke bërë telefonata të zakonshme me liderët botërorë.

Për presidentin turk, Recep Tayyip Erdogan, telefoni kurrë nuk cingëroi.

Revista e njohur amerikane “Foreign Policy” vlerëson se heshtja amerikane u bë temë kryesore e lajmeve në Ankara, një histori kryesore e lajmeve në Ankara, pavarësisht viteve të mosmarrëveshjeve midis aleatëve të NATO-s, prej konfliktit mbi Sirinë e deri te blerja e sistemit ajror rus të mbrojtjes.

Por intervistat me një mal zyrtarësh, ligjvënësish dhe ekspertësh të tjerë e bëjnë të qartë se heshtja e presidentit amerikan është tregues i një toni më të ashpër amerikan ndaj Turqisë.

Ankaraja do të vazhdojë ta ketë shpatullën e ftohtë nëse nuk pastron veprimet e saj - dhe shpejt.

“Marrëdhënia është shumë e sfiduar dhe ne nuk jemi në një pozicion ku mund të mbështetemi te Turqia në të njëjtën mënyrë në të cilën jemi mbështetur ose që ndihemi të sigurt se mund të mbështetemi, si tek aleatët e tjerë të NATO-s”, ka thënë ligjvënësja Abigail Spanberger, demokrate nga Virginia që shërben në Komitetin e Punëve të Jashtme i Dhomës së Përfaqësuesve.

Megjithatë, shumica bien dakord se ka disa përgjigje të mira për të ndaluar lidhjet së rëni teposhte, edhe pse Sekretari i Shtetit dhe disa nga ndihmësit e tij të lartë i telefonuan homologët e tyre turq, duke i ofruar disa opsione politike për Bidenin përtej vazhdimit të presionit ndaj Erdoganit për të drejtat e njeriut.

“Kjo është pika më e ulët në marrëdhëniet SHBA-Turqi”, thotë Aykan Erdemir, një ish-anëtar i Parlamentit turk, tani pjesë e Fondacionit për Mbrojtjen e Demokracive, me bazë në Washington.

Biden nuk është i huaj për Erdoganin. Si zëvendëspresident i SHBA-së drejtoi marrëdhënien përmes një pike të ulët të atëhershme pas një përpjekjeje për grusht shtet kundër Erdoganit në vitin 2016, për të cilin udhëheqësi turk ka fajësuar në njëfarë mënyre Shtetet e Bashkuara.

Por, se si Bideni lundron në fushën e minuar diplomatike të marrëdhënieve SHBA-Turqi si komandant i përgjithshëm, do të jetë një provë kryesore për agjendën e tij gjithëpërfshirëse të politikës së jashtme, duke treguar nëse mund të rregullojë lidhjet me një aleat të vjetër të NATO-s dhe të zbusë prirjet gjithnjë e më autoritare të Erdoganit.

Qasja agresive e Turqisë ndaj politikës së jashtme krijon një krizë të mundshme në pritje të administratës së Bidenit.

Erdogani është mbërthyer në kthetrat e presidentit rus, Vladimir Putin, pas blerjes nga Turqia të sistemit ajror të mbrojtjes. Erdogani është në kundërshtim me politikën e jashtme të SHBA-së në Mesdhe, Lindjen e Mesme dhe Afrikën e Veriut.

Turqia mbetet nën sanksionet e SHBA-së për blerjen e sistemit rus, megjithëse ish-zyrtarë dhe ekspertë amerikanë thanë se ndëshkimet nuk janë krijuar për të dëmtuar ekonominë turke.

Kur u ftua për të komentuar në lidhje me këtë çështje, Ambasada turke në Washington tha se Ankaraja u jep “rëndësinë më të madhe” marrëdhënieve me Shtetet e Bashkuara dhe do të punojë për të forcuar lidhjet me administratën e Bidenit.

“Deri më tani, administrata e Bidenit duket se po kërkon për një qasje të ekuilibruar - por duket se nuk dëshiron të lejojë që sjellja problematike e Turqisë të mbetet e pakontrolluar”, vlerëson revista “Foreign Policy”.

Në njëfarë mase kjo reflekton ndjeshmërinë politike në rritje të Erdoganit, e cila përkeqësohet vetëm nga sanksionet e SHBA-së.

Partia e Drejtësisë dhe Zhvillimit e Erdoganit, e cila përballet me një fushatë rizgjedhjeje më 2023, u mund në zgjedhjet lokale në Stamboll dy vjet më parë, duke vënë në pah dobësinë e tij politike në disa pjesë të vendit - domethënë vetëm nëse lejon zgjedhje të lira dhe të ndershme.

“Nëse do të kishte zgjedhje tani ai nuk do të fitonte”, tha Soner Cagaptay, drejtor i Programit të Kërkimeve Turke në Institutin e Washingtonit për Politikën e Lindjes së Afërt.

Në një rast, në fund të tetorit 2020, Departamenti i Shtetit përgatiti një deklaratë të zakonshme për të uruar Ditën e Republikës së Turqisë, një festë e madhe kombëtare, por zyra e Pompeot parandaloi që deklarata të dilte në dritë, sipas disa zyrtarëve të njohur me këtë çështje. Departamenti i Shtetit nuk pranoi të komentonte.

E njëjta gjë vlen edhe për ushtrinë, thonë ekspertë dhe ish zyrtarë të tjerë, veçanërisht pasi Qeveria e Erdoganit akuzoi shumë prej institucioneve ushtarake të Turqisë që kishin lidhje të ngushta me homologët e SHBA-së dhe NATO-s për të marrë pjesë në përpjekjen e grusht shtetit të vitit 2016.

“Dhjetëra oficerë turq, përfshirë ata të vendosur në një komandë të NATO-s në Virginia, kanë kërkuar azil në Shtetet e Bashkuara në vitet e fundit pasi janë përballur me akuza të tilla, të cilat ata këmbëngulin se janë të pavërteta. Mbështetja ushtarake amerikane për grupet kurde që luftojnë Shtetin Islamik në Siri e acaroi edhe më tej marrëdhënien institucionale mes SHBA-së dhe Turqisë”, vlerëson revista e njohur amerikane.

Presioni më e ashpër i Washingtonit ndaj Ankarasë, i ilustruar nga Trumpi që autorizoi sanksionet ndaj blerjes së sistemit rus S-400 pas më shumë se një viti diskutimesh, mund të jetë forcuar edhe më tej me administratën e re.

I pyetur për të identifikuar se kush në administratën e ardhshme mund të ketë pikëpamje pro-Turqisë, ish-zyrtari i lartë nuk mundi të përmendte një emër të vetëm të ri që cilësohet si simpatizant i Ankarasë.

Disa ekspertë besojnë se pragmatizmi i Erdoganit tek e fundit do të tejkalojë platformën e tij antiperëndimore.

I përfshir në deklaratat antiperëndimore, Erdogan ka dërguar disa përpjekje diplomatike më të ngrohta në Washington.

Erdogani gjithashtu zbuloi një pako reformash të martën që synon të parandalojë kritikat e prapambetjes demokratike të vendit.

Por edhe ata që janë në Washington e të lodhur nga Erdogani nuk e marrin marrëdhënien si të mirëqenë dhe thonë se duhet të ketë mënyra që të dy vendet të punojnë së bashku, që të mos kthehet Ankaraja përfundimisht drejt Moskës ose Pekinit.