Kujdes me 'Historinë e Suksesit' të Greqisë

Ndoshta Gjermania, ndryshe nga Greqia në vitet 2000, do të shpëtojë nga një krizë e re globale. Edhe kështu, në një kohë kur Europa po shtypet mes tarifave të presidentit amerikan Donald Trump dhe eksporteve gjithnjë e më të shumta dhe më cilësore të teknologjisë kineze, është jashtëzakonisht e papërgjegjshme që Gjermania të tregojë të njëjtën indiferencë ndaj cilësisë së investimeve të saj me borxh, siç bëri Greqia 20 vjet më parë. Ishte një politikë e gabuar për të nxjerrë Greqinë nga prapambetja atëherë dhe është politikë e gabuar për të nxjerrë Gjermaninë nga lëngimi sot

Yanis Varoufakis

Athinë – Jam i sigurt që keni dëgjuar për transformimin e jashtëzakonshëm të Greqisë, për metamorfozën e saj nga një vend në krizë në një histori suksesi, nga nxënësi më dembel i Europës në më të mirin e klasës. Por ky artikull nuk është për Greqinë. Ai u drejtohet europianëve që mund të pësojnë atë që pësoi Greqia, nëse mashtrohen duke ndjekur “historinë e suksesit” grek.
Sot, Greqia është El Dorado-ja e re për njerëzit e parasë. Ata vijnë në Greqi, blejnë një kredi hipotekore të dështuar për 5% të vlerës nominale, dëbojnë familjen që banon në banesën e hipotekuar, e shesin atë për 50% të vlerës së huasë dhe, menjëherë, kanë fituar dhjetëfish. Pastaj, një pjesë të këtyre fitimeve e investojnë në bono shtetërore greke për të mbledhur një diferencë të sigurt fitimi krahasuar me bondet gjermane, falë mbështetjes së vazhdueshme të Bankës Qendrore Europiane ndaj borxhit të qeverisë greke.

Bizneset e mëdha europiane po përfitojnë gjithashtu nga “shkëlqimi i artë” i Greqisë. Me para të dhëna nga bankat greke – të cilat janë rekapitalizuar nga taksapaguesit grekë përmes huave të mëdha nga taksapagues të tjerë europianë – një kompani shtetërore gjermane bleu 14 aeroporte fitimprurëse (përfshirë ato të Mykonosit dhe Santorinit), i rinovoi me fonde falas europiane të destinuara për Greqinë dhe tani mbledh fitime të mëdha që transferohen në Gjermani përmes Luksemburgut.
Ndërkohë, një flluskë e re borxhi po fuqizon norma reale rritjeje më të larta se mesatarja e BE-së, duke e rikthyer vendin në marrëzinë e viteve 2000, kur shtypi financiar perëndimor e përshëndeste Greqinë si pjesë të “bërthamës së fortë” të Europës. Nëse jeni në biznesin e bërjes së parasë përmes parave, pa krijuar ndonjë vlerë të re reale, çfarë ka për të mos u dashur? Greqia është drita e syve tuaj. 
Pse të shqetësoheni për realitetin e zymtë të shumicës së popullit grek? Pse të kujdeseni që, ndonëse të ardhurat kombëtare në euro janë rreth të njëjtat si në vitin 2009, të ardhurat reale të disponueshme janë 41% më të ulëta dhe pagat reale kanë rënë me 30%? Pse të shqetësoheni për borxhet e qytetarëve ndaj shtetit, që kanë shpërthyer nga 21.5% e PBB-së në 2009 në 49.2% sot, ose për çmimin e energjisë elektrike, i cili, pas privatizimit, është rritur me 85% në të njëjtën periudhë, ose për qiratë që janë rritur me 93%?

Treguesit e tjerë të zhvillimit japin një pamje të ngjashme. Për shembull, numri i lindjeve ra nga 118,000 në vitin 2009 në më pak se 63,000 në vitin 2024 dhe Greqia ra me 53 vende në Indeksin Botëror të Lirisë së Medias të Reporterëve pa Kufij.

Për financierët dhe bizneset e mëdha, këto shifra të trishta duken si zhurmë e tepërt përreth një sinjali të bukur: normat e jashtëzakonshme të fitimit të tyre. Dhe Greqia mund të jetë kudo, prandaj ky artikull nuk është vërtet për grekët. Ai është, në fakt, një kujtesë dhe një paralajmërim për miqtë e mi gjermanë.

Pas hyrjes së euros në vitin 1999, tregjet e kapitalit menduan se ishte ide e mirë të nxisnin një rritje ekonomike të bazuar në borxh por joproduktive në një ekonomi greke tashmë në proces de-industrializimi. Fillimisht, u shpërblyen bujarisht me norma të larta fitimi që reflektonin ritme të larta por të paqëndrueshme rritjeje – një fenomen që i bëri financierët globalë të dynden në Greqi dhe t’i japin vlerësime të larta borxhit publik dhe privat. Pastaj erdhi përballja, e cila u kthye në tragjedi në vitin 2008, kur kriza e kredive subprime në SHBA pothuajse rrëzoi ekonominë globale.

Kthehemi tani te Gjermania. Pas një dekade pa investime të reja produktive neto, vendi është në një proces të vazhdueshëm de-industrializimi. Këtë javë, qeveria gjermane, pasi hoqi kufirin kushtetues të borxhit në mars, bindi Komisionin Europian të miratonte buxhetin e saj, i cili do të kërkojë 850 miliardë euro (988 miliardë dollarë) borxh të ri (sa 20% e PBB-së) në katër vitet e ardhshme. Ky grumbullim borxhi është problematik sepse paratë do të shpenzohen për gjëra që nuk do të gjenerojnë të ardhura të reja (si armët ose mirëmbajtja dhe zëvendësimi i infrastrukturës ekzistuese hekurudhore).
Për të bindur Komisionin të miratonte këtë shkelje të hapur të kufijve të borxhit në Paktin e Stabilitetit dhe Rritjes së BE-së, Gjermania bëri diçka të jashtëzakonshme. Në fillim të viteve 2000, Greqia bindi BE-në dhe agjencitë e vlerësimit se investimet joproduktive që tejkalonin kufijtë e borxhit të BE-së ishin një ide e mirë. Sot, qeveria gjermane ka bindur Komisionin të marrë parasysh projeksionet e saj për rritje më të lartë – edhe pse këto projeksione supozonin aprovimin nga Komisioni të borxhit të ri masiv.

A janë seriozisht? A nuk mësuan asgjë nga dështimi grek i viteve 2000? Edhe pse do të ketë një shpërthim të përkohshëm rritjeje kur ky lumë borxhi të hyjë në tregjet gjermane, nuk e shohin vallë se këto miliarda euro shpenzime nuk do të sjellin të ardhura të reja të qëndrueshme?

Ndoshta Gjermania, ndryshe nga Greqia në vitet 2000, do të shpëtojë nga një krizë e re globale. Edhe kështu, në një kohë kur Europa po shtypet mes tarifave të Presidentit amerikan Donald Trump dhe eksporteve gjithnjë e më të shumta dhe më cilësore të teknologjisë kineze, është jashtëzakonisht e papërgjegjshme që Gjermania të tregojë të njëjtën indiferencë ndaj cilësisë së investimeve të saj me borxh, siç bëri Greqia 20 vjet më parë. Ishte një politikë e gabuar për të nxjerrë Greqinë nga prapambetja atëherë dhe është politikë e gabuar për të nxjerrë Gjermaninë nga lëngimi sot.

Por këtu nuk përfundojnë mësimet nga Greqia. Duke kujtuar kushtet çnjerëzore të dorëzimit që kreditorët e Greqisë imponuan pas falimentimit të vendit, nuk është e vështirë të imagjinohet një Gjermani e rënë që bëhet El Dorado-ja e re, shumë më fitimprurëse, e financierëve globalë. Edhe atje, shumica dërrmuese e popullsisë do të vuajë nga varfëria dhe poshtërimi, ndërsa shtypi financiar do të kremtojë “historinë më të re të suksesit”.

Autori, ish-ministër i financave i Greqisë, është udhëheqës i partisë MeRA25 dhe profesor i ekonomisë në Universitetin e Athinës.