Është film që ruan ndjeshmërinë njerëzore edhe përtej estetikës së kohës. Ai është kujtesë se drita dhe errësira bashkëjetojnë në art, në film, në njeri. Për shumë njerëz që përballen me trauma, ankth ose mendime vetëlënduese, ky film bëhet pasqyrë e vetë jetës së tyre. Ajo që duket si histori Krishtlindjesh është në fakt udhëtimi drejt shpresës së heshtur, asaj që lind në çastet kur çdo gjë tjetër shuhet
Tringë Arifi
Ka filma që nuk i shikojmë për t’i harruar, por për t’i kujtuar. “It’s a Wonderful Life” është njëri prej tyre. Sa herë e rishikoj, e përjetoj sikur për herë të parë. Aty, midis borës dhe heshtjes së Krishtlindjeve, ndodh diçka më shumë sesa dramë: ndodh takimi me shpirtin njerëzor në kufijtë e tij.
Në thelb, filmi është rrëfimi i njeriut që ka dhënë shumë dhe nuk ka më ç’të japë. George Bailey është simboli i atyre që e ndiejnë botën mbi supe, janë mësuar të mbështesin të tjerët, por askush nuk i sheh kur ata vetë thyhen. Ai është njeriu që përpiqet të mbetet i mirë në një botë që shpesh e shpërblen cinizmin. Në këtë përpjekje të pafund lind lodhja ekzistenciale.
Festat, me gjithë dritat dhe simbolet e tyre, mund të jenë pasqyrë trishtuese për ata që mbartin dhimbje të heshtura. Shoqëria i ka romantizuar Krishtlindjet si periudhë të lumturisë absolute, por për shumë njerëz ato kthehen në realitete kontradiktore: ku njeriu qesh nga detyrimi, ndërsa brenda shpërthen dëshira për të ikur. Është ajo përplasje thellësisht njerëzore që lind kur shpirti kërkon dritë, por ndeshet me kërkesën për të qenë mirë, edhe kur nuk është.
Në aspektin psikologjik, kriza e George Bailey-t mishëron konfliktin midis identitetit të ndërtuar nga roli shoqëror dhe vetvetes autentike. Ai jeton për të tjerët derisa humb lidhjen me veten. Vetëdija e tij bëhet arenë ku përplasen dy zëra: ai i detyrimit dhe ai i krizës ekzistenciale.
Në këtë pikë, ndërhyn engjëlli, jo si shpëtim hyjnor, por si simbol i ndërgjegjes që e ndalon në kufirin e shkatërrimit, për t’i kujtuar se jeta e tij ka pasur ndikim në shumë jetë të tjera. Ka qenë për të tjerët edhe kur nuk ka qenë askush për të. Në një nga skenat më të dhimbshme, George goditet nga farmacisti i moshuar, Mr. Gower, i cili në dëshpërim ngatërron barnën dhe përgatit gabimisht ilaçin me cianid për një fëmijë të sëmurë. Në vend që të hakmerret, George i tregon me lot në sy se çfarë kishte ndodhur. Ajo shuplakë, e cila në pamje të parë është akt dhune, në të vërtetë zbulon esencën e shpirtit të tij: aftësinë për të parë vuajtjen e tjetrit edhe kur është vetë i lënduar. Është çasti ku mëshira tejkalon dhimbjen dhe ku ndjeshmëria bëhet akt i thellë njerëzor. Nuk është mrekullia që e shpëton George-in, por rikthimi i dhembshurisë ndaj vetvetes. Në mënyrë të ngjashme, Witold Gombrowicz te Ferdydurke e çliron fëmijën e brendshëm të shtypur nga format shoqërore. Personazhi i tij përpiqet të shpëtojë nga maskat që e detyrojnë të jetë dikush tjetër, po ashtu si George kërkon veten përtej rolit të burrit të përgjegjshëm dhe krijesës së dobishme.
George Bailey dhe protagonisti i Gombrowicz-it përballen me të njëjtin absurditet ekzistencial: dëshirën për të qenë vetvetja në një botë që refuzon spontanitetin dhe pafajësinë.
Në thelb, janë fëmijë të humbur që kërkojnë mënyra për t’u kthyer në shtëpi, jo fizikisht, por shpirtërisht.
Kinemaja, siç thekson André Bazin, nuk është thjesht mjet tregimi, por hapësirë e së vërtetës. Thelbi i filmit nuk qëndron te efekti dramatik apo tek interpretimi, por te përkushtimi ndaj realitetit dhe dëshira për ta ruajtur jetën ashtu siç është. “It’s a Wonderful Life”, fillimisht bardhë e zi dhe më pas i restauruar me ngjyra, është shembulli i përsosur i kësaj ideje: film që ruan ndjeshmërinë njerëzore edhe përtej estetikës së kohës. Ai është kujtesë se drita dhe errësira bashkëjetojnë në art, në film, në njeri. Për shumë njerëz që përballen me trauma, ankth ose mendime vetëlënduese, ky film bëhet pasqyrë e vetë jetës së tyre. Ajo që duket si histori Krishtlindjesh është në fakt udhëtimi drejt shpresës së heshtur, asaj që lind në çastet kur çdo gjë tjetër shuhet.
Në fund, kur George kthehet në shtëpi dhe dëgjon zilet që bien, ai nuk është më njeriu që ishte. Ai ka prekur errësirën dhe majat e dëshpërimit dhe është kthyer nga to. Të qenit gjallë nuk është privilegj i dritës, por akt i pranimit të errësirës.
Siç thotë psikoterapisti Francis Weller, vetëm ai që e lejon veten të ndiejë plotësisht dhimbjen, e njeh në të vërtetë shijen e jetës. Dhe ndoshta kjo është mrekullia e vërtetë e filmit: jo ikja prej dhimbjes, por aftësia për ta shijuar procesin e të qenit gjallë, edhe kur dhimbja na bën të dridhemi.
Pas këtij procesi të thellë transformimi, George kthehet te vetja autentike. Ai vrapon nëpër rrugët e qytetit duke uruar fqinjët dhe miqtë, i mbushur me dëshirë për të jetuar. Në një nga momentet më të ndjeshme të filmit, ai i thotë gruas së tij, Mary-s (Donna Reed): “Çfarë dëshiron të bëj për ty? A dëshiron ta zbres hënën në tokë?”
Kjo fjali, e thjeshtë dhe e pafajshme, shënon rilindjen e tij shpirtërore: njeriu që më parë kërkonte të ikte nga jeta, tani e do atë në lartësinë e saj. Ai nuk kërkon më përsosjen, por përvojën e gjallë të dashurisë, lidhjes dhe faljes.
Në dritën e Tetorit, muajit të ndërgjegjësimit për shëndetin mendor, “It’s a Wonderful Life” mbetet kujtesë e fuqishme se shpëtimi nuk vjen vetëm nga brenda, por edhe nga jashtë: nga dashuria, kujdesi dhe vëmendja e atyre që qëndrojnë pranë njeriut në errësirë.
Sepse edhe shpëtimtarët kanë nevojë për shpëtim. Dhe gjithmonë mbetet pyetja që prek thellësinë e njeriut: kush e shpëton shpëtimtarin?
Janë të rrallë ata që u punon ora, siç thotë fjala e urtë popullore, ata që gjejnë mënyrën për t’u kthyer tek vetja pas çdo rrëzimi. Por edhe ata, sa kuptohen e sa ndihen nga të tjerët?
Në fund, dashuria dhe kujdesi i njerëzve që na rrethojnë janë ura që na mbajnë gjallë, edhe kur nuk e dimë.
Dhe ndoshta aty qëndron thelbi i filmit: se shpëtimi, si jeta vetë, është përvojë që ndodh në marrëdhënie, mes vetes, tjetrit dhe dhimbjes që na bashkon.
Prandaj, është e rëndësishme që ky film të shikohet sot më shumë se kurrë: si kujtesë për të qenë më solidarë, më të ndjeshëm dhe më të kujdesshëm me ata që nuk gjejnë arsye për të festuar, apo që nuk kanë me kë. Sepse, në fund të fundit, çdo jetë që prek një tjetër është dëshmi se edhe brenda errësirës, drita nuk mungon, ajo vetëm pret të njihet.