Riciklim i temave të dialogut edhe në fazën finale

Temat teknike, të cilat diskutohen që nga viti 2011 mes Kosovës dhe Serbisë, janë rikthyer edhe në dialogun e ndërmjetësuar nga Miroslav Lajçak. Me gjithë deklarimet e kryeministrit Hoti se në secilin takim me Serbinë bisedohet për njohjen reciproke, deri tani kjo nuk ka ndodhur. Njohësit e rrethanave thonë se dinamizëm i procesit mund të pritet tek pas konsolidimit të administratës Biden, e cila ka paralajmëruar ndryshim të qasjes në raport me dialogun Kosovë-Serbi

Prishtinë, 13 dhjetor – Diskutimet e gjata për çështje teknike të negociuara ndër vite po përfundojnë pa epilog edhe në fazën që është paralajmëruar të jetë finale.

Të enjten e kaluar kanë vazhduar takimet në nivel të koordinatorëve, ku u diskutua për pensionet dhe kadastrën. Marrëveshja për këtë të fundit është arritur më 2011-n, por ende nuk ka filluar të zbatohet. Megjithëse në qershor të vitit 2016 është miratuar Ligji për Agjencinë Teknike, për krahasimin dhe verifikimin e dokumenteve kadastrale që do të kthehen në Kosovë, Serbia ende nuk ka nisur kthimin e dokumenteve të skanuara dhe të verifikuara të kadastrave të Kosovës.

Sipas Zyrës së kryeministrit, edhe pas një diskutimi të gjatë, ende nuk ka përafrim të qëndrimeve.

“Edhe pas një diskutimi të gjatë, ende nuk ka përafrim të ndjeshëm të qëndrimeve. Sidoqoftë, kishte pajtim që diskutimi i këtij elementi të marrëveshjes së përgjithshme midis dy vendeve të vazhdojë në takimin e radhës”, ka qenë njoftimi i Zyrës së kryeministrit për takimin.

Me gjithë deklarimet e kryeministrit Hoti se në secilin takim me Serbinë bisedohet për njohjen reciproke, deri tani kjo nuk ka ndodhur.

Pasojat e Washingtonit

Analisti gjerman Bodo Weber thotë se ky nuk është dialogu i cili çon drejt normalizimit të plotë. Por, sipas tij, ka një arsye pse kjo po ndodh.

“Ky nuk është rikthim tek dialogu teknik, por një dialogu që nevojitet tani. Por kjo është pasojë e performancës së ish-administratës Trump dhe ndërmjetësuesit Grenell që si epilog pati nënshkrimin e Marrëveshjes së 4 shtatorit. Ka pasur nevojë për rivendosje të negociatave nga Bashkimi Evropian me synimin që të arrihet një marrëveshje gjithëpërfshirëse për normalizim të marrëdhënieve mes dy vendeve. Këto takime i shoh si paranegociata për një marrëveshje gjithëpërfshirëse, e cila mund të synohet në fillim të vitit të ardhshëm”, ka thënë Weber.

Ai shton se dinamizimi i procesit mund të pritet tek pas konsolidimit të administratës Biden, e cila ka paralajmëruar ndryshim të qasjes në raport me dialogun Kosovë-Serbi.

“Kur administrata Biden të nisë punën, do të shohim veprime të shpejta në rikthimin e dialogut për të cilin kanë nevojë të dyja palëve. Është mirë që tashmë janë përjashtuar diskutimet e viteve të fundit për ndarjen dhe sovranitetin e Kosovës. Pa një kornizë të qartë dialoguese, ku pavarësia e Kosovës është e pakthyeshme nuk mund të diskutohet për çështje të rëndësishme. Ky është parakushti para se të diskutohen të gjitha çështjet e hapura, përfshirë ato bilaterale.

Ndërsa ka nisur faza finale e dialogut, ka munguar një skenim dhe vlerësim i marrëveshjeve të deritashme. Mungesa e transparencës dhe “dykuptimësia” e kanë shoqëruar procesin e deritashëm të negociatave. Palët i interpretonin marrëveshjet sipas versionit të tyre, ndërkaq BE-ja në rolin e ndërmjetësuesit vetëm ka njoftuar për takimet e mbajtura, përmes komunikatave për media, por nuk i ka interpretuar marrëveshjet. Kjo ka prodhuar paqartësi dhe mungesë transparence.

Ngecjet

Nga rreth 33 marrëveshje të arritura, vetëm disa prej tyre janë zbatuar plotësisht. Sa i përket dialogut teknik, vetëm tri prej tyre janë zbatuar plotësisht. Është Marrëveshja reciproke për njohjen e policave të sigurimit të automjeteve, Marrëveshja për mbledhjen e të hyrave doganore, si dhe Marrëveshja për njohjen reciproke të certifikatave ADR.

Zbatimi i plotë i Marrëveshjes për Urën e Ibrit ende nuk ka filluar, megjithëse janë finalizuar punimet rreth rivitalizimit të saj, të cilat kishte marrë përsipër t’i kryente Bashkimi Evropian. Por problem ka dalë edhe përcaktimi i kufirit administrativ mes Komunës së Mitrovicës së Jugut dhe asaj të Veriut, që është pjesë e pakos së marrëveshjes për lëvizjen e lirë. Edhe pse me Ligjin për kufijtë administrativë Suhodolli i përshkruhet Mitrovicës Jugore, udhëheqja komunale e veriut pretendon se kjo lagje duhet t’u takojë atyre. Asnjë përparim nuk është shënuar as në zbatimin e Marrëveshjes për energji. Serbia deri tani ka refuzuar ta regjistrojë në Kosovë një kompani të re për furnizim të energjisë në pajtim me ligjet e Kosovës, ashtu siç e përcakton marrëveshja.

Edhe në fushën e arsimit Serbia nuk ka treguar gatishmëri për t’i ndihmuar studentët, përmes zbatimit të Marrëveshjes për pranimin reciprok të diplomave midis dy shteteve. Që nga viti 2011, kur u arrit kjo marrëveshje dhe më vonë u zgjerua në janar të vitit 2016, ajo kurrë nuk është zbatuar nga Serbia.

Reciprociteti ka munguar edhe në zbatimin e Marrëveshjes për targat. Derisa Serbia i ka detyruar kosovarët të përdorin targa të përkohshme (“proba”), Kosova deri tani nuk e ka aplikuar një masë të tillë.

Nyja rreth Asociacionit

Kundërthëniet rreth Asociacionit të Komunave me shumicë Serbe kanë zbehur entuziazmin e palëve për arritjen e marrëveshjes. Edhe pse kjo zyrtarisht u mohua, negociatat ngecën kur Serbia kërkoi që në rend dite të futej Asociacioni. Kjo u refuzua nga Kosova me arsyen se kjo temë nuk mund të rihapet sërish në tryezën e negociatave. Por BE-ja e ka bërë të qartë se hisedarë në draftimin e statutit të Asociacionit duhet të jetë edhe Serbia.

Analisti Weber thotë se Kosova duhet të sigurohet që ky mekanizëm të mos vishet me kompetenca ekzekutive.

“Siç e kemi parë, ka pasur manipulime dhe lojëra me Asociacionin nga Serbia. Që Serbia të bëhet partner i Perëndimit duhet ta respektojë shtetin e Kosovës. Asociacionit nuk duhet t’i jepen kompetenca ekzekutive, pasi ekziston rreziku që të krijohet një pushtet i mesëm”, ka theksuar Weber.

Në vizitën e fundit në Prishtinë dhe në Beograd, përfaqësuesi special i BE-së, Miroslav Lajçak, e bëri të qartë se nuk mund të ketë normalizim të marrëdhënieve pa zbatimin e Marrëveshjes për Asociacionin.

Por reagime të forta nxiti deklarata e tij se Kosova duhet ta ndryshojë Kushtetutën për llogari të Asociacionit. Më pas, Zyra e Lajçakut u sqarua duke thënë se marrëveshjet ndërkombëtare implikojnë për të dyja vendet ndryshime ligjore dhe kushtetuese.