Kronizmi, kontrolli i medias, sulmet ndaj BE-së: Kryeministri Viktor Orban po e transformon vendin e tij në një autokraci. Këtë pranverë ai do të rikandidohet sërish. A do ta rizgjedhin hungarezët përsëri?
Kufiri midis Austrisë dhe Hungarisë kalon përmes fushave jo shumë larg liqenit Neusiedl, një vijë që ndan Perëndimin nga Lindja dhe - të paktën sipas Viktor Orbanit - çrrënjos liberalët dhe patriotët e palëkundur. Vetëm në vendin e tij, thotë ai, njerëzit janë ende të sigurt nga imigrimi i shfrenuar dhe dekristianizimi, shkruan “Der Spiegel”.
Në vitin 1989, këtu në kufirin që ndan Sopron nga Burgenlandi austriak, njerëzit shkuan drejt Perëndimit përmes një boshllëku në Perden e Hekurt. Imazhet ikonike të qytetarëve të Gjermanisë Lindore në arratisje u konsideruan prej kohësh si dëshmi e triumfit të dukshëm të sistemit perëndimor të vlerave.
Ishte momenti që vetë Orban doli nga muzgu i socializmit në rënie dhe në dritën e historisë, kujton revista gjermane. “Ai u bë i njohur për herë të parë për një publik më të gjerë më 16 qershor 1989, në Budapest, një 26-vjeçar me mjekër dhe flokë të gjatë, i cili ishte një orator i zjarrtë. Orban u ngjit në tribunë në ceremoninë që shënonte rivarrimin e trupit të Imre Nagyt, kryeministrit të ekzekutuar nga regjimi në vitin 1958. Atje, përballë qindra mijërave, ai kërkoi tërheqjen e trupave sovjetike ende të armatosura rëndë nga Hungaria. Performanca i solli atij popullaritet të madh”, shkruan “Der Spiegel”.
Sfiduesi i Bashkimit Evropian
Sot tri dekada më vonë provokatori i dobët i dikurshëm vështirë se njihet, dhe jo vetëm nga jashtë. Si kryeministër për një kohë të gjatë dhe udhëheqës elokuent i partisë në pushtet Fidesz, Orban po sfidon normat ligjore dhe morale të Bashkimit Evropian. Pas rënies së komunizmit në 1989, ai tha se hungarezët dhe evropianët e tjerë besonin "se Evropa është e ardhmja jonë". Por nuk është më kështu. "Tani, ne ndiejmë se jemi e ardhmja e Evropës".
Kushdo që kërkon një simbol të dështimit të elitave perëndimore, thotë ai, duhet të shohë vetëm Brukselin: Komisionin Evropian.
Durimi me Orbanin brenda Komisionit Evropian, ekzekutivit të BE-së dhe brenda Parlamentit Evropian duket se po mbaron. Presidentja e Komisionit, Ursula von der Leyen, po frenon subvencionimin në Budapest të këstit të parë prej një totali prej 7.2 miliardë eurosh nga fondi i rimëkëmbjes së koronavirusit në BE. Javën e kaluar Komisioni dërgoi atë që njihet si një "letër blu" në Hungari duke akuzuar sistemin e Orbanit se ishte i rrënuar nga nepotizmi dhe se kishte një gjyqësor të dobët dhe të njëanshëm. Budapesti së shpejti mund të humbasë miliarda në subvencionet e BE-së.
Vite më parë ministri i atëhershëm hungarez i Arsimit, Bálint Magyar, pohoi se vendi i tij ishte zhvilluar në një "shtet mafioz postkomunist të sunduar nga klani politiko-ekonomik i Orbanit".
“Demokraci e sëmurë”
Vjeshtën e kaluar Věra Jourová, nënkryetare e Komisionit Evropian, deklaroi se në Hungari ishte shfaqur një "demokraci e sëmurë". Në korrik Mark Rutte tha se Hungaria "nuk ka më vend në BE". Zgjedhja e fjalëve të kryeministrit holandez tradhtoi zemërimin, por edhe pafuqinë, shkruan “Der Spiuegel”.
Si gjuhëtar, Koloman Brenner, nënkryetar i Parlamentit hungarez, është mësuar të shprehet në një mënyrë të rafinuar. Por kur i kërkohet të shpjegojë suksesin e sistemit Orban në zyrën e tij në qendrën historike të qytetit Sopron, në jugperëndim të liqenit Neusiedl, ai dukshëm lufton për të fituar qetësinë e tij.
"Shteti njëpartiak i Viktor Orbanit është egërsuar dhe ka promovuar korrupsionin dhe ka shkatërruar kaq shumë në arsim, kujdes shëndetësor dhe mirëqenie sociale”, ankohet Brenner, i cili është vetë anëtar i partisë së djathtë konservatore Jobbik.
Në vitin 1988 duzinë intelektualësh themeluan aleancën qytetare Fidesz. Në fillim të karrierës së tij politike kursi i Orbanit ishte properëndimor, me anëtarësimin në BE dhe NATO si prioritetet kryesor. Në vitin 1998 lideri liberal i Fidesz, atëherë vetëm 35 vjeç, u zgjodh kryeministër për herë të parë. Dy vjet më vonë partia e tij iu bashkua Partisë Popullore Evropiane, grupi i partive kryesore të qendrës së djathtë në Parlamentin Evropian, kujton revista politike nga ekonomia më e madhe evropiane.
Pika e kthesës
Pika e kthesës erdhi me humbjen e tij në zgjedhjet e vitit 2002. Në ditët e fundit të detyrës si kryeministër ai deklaroi: "Atdheu nuk mund të jetë në opozitë", duke e deklaruar kështu zhgënjimin e tij personal si disfatë për të gjithë kombin.
Në vitet që pasuan Orbani orkestroi luftën e tij kundër postkomunistëve në pushtet si një betejë për të ardhmen e kombit të tij. Pas gjithsej tetë vjetësh në opozitë, hungarezët falënderuan Orbanin duke e rizgjedhur në vitin 2010.
"Qëkur Orban erdhi në pushtet për herë të dytë, gjithçka që është pjesë e demokracisë civile është çmontuar në mënyrë të njëpasnjëshme", thotë Brenner për “Der Spiegel”. "Bashkimi Evropian u themelua me supozimin se të gjithë do të luanin sipas rregullave, por Orbán po luan një lojë perverse duke u shtirur vetëm se është një demokraci civile. BE-ja nuk ka mjete për ta kundërshtuar këtë. Askush nuk mendoi se ishte e mundur që dikush mund të shkojë deri ku shkoi Orbani. Ai është një cinik i shkëlqyer”.
Kryeministrit të Hungarisë i pëlqen ta pozicionojë veten si udhëheqës i fortë. Popullariteti i tij bazohet në premtimin për të mbrojtur qytetarët e tij nga të gjitha llojet e rreziqeve, duke përfshirë emigrantët, ndikimin e huaj dhe papunësinë.
Lufta kundër kryeqyteteve evropiane të supozuara si joserioze dhe burokratëve të largët të BE-së është tema e Orbanit, ritmi në të cilin ai po marshon ndërsa fushata zgjedhore po fillon. "Dinjitarët e lartë evropianë duan të na kthejnë në liberalë të ndjeshëm", tha ai bujshëm në fillim të fushatës. Të gjithë, tha ai, duhet të bashkohen me përpjekjet për të mbrojtur “atdheun, familjen dhe kulturën”, duke shtuar: “Kur të vijë koha, qëndroni para shtëpive tuaja dhe mbroni ato”.
Trauma e ndarjes
Në mënyrë të përshtatshme, që nga viti i kaluar, Monumenti i Unitetit Kombëtar përballë Parlamentit ka përkujtuar 12.537 qytetet dhe fshatrat e ish-Mbretërisë së Hungarisë, e cila u shpërbë me traktatin e paqes të Trianonit më 1920. Më shumë se dy të tretat e territorit shtetëror u humbën në atë kohë dhe miliona hungarezë papritmas e gjetën veten duke jetuar në territorin jugosllav, çekosllovak, austriak dhe rumun.
Trauma e Trianonit, e rrënjosur thellë në psikikën kombëtare, është tregimi themelor për nacionalizmin dhe propagandën anti-BE të Orbanit. Ai ka ndjenjën "se ata duan të na e heqin vendin tonë, jo me goditjen e një stilolapsi si 100 vjet më parë në Trianon", thotë krahasimi i guximshëm i Orbanit, por me ndihmën e emigrantëve "që nuk flasin gjuhën tonë, dhe mos respektoni kulturën tonë, ligjet tona dhe mënyrën tonë të jetesës”.
Zelli misionar i kryeministrit dëshmohet gjithashtu tani nga një pllakë metalike që është vendosur në rezidencën e tij në Distriktin e Kalasë, me shtatë parime udhëzuese të shkruara "përmes lotëve dhe gjakut" të kombit hungarez në shekullin 21. Një nga thëniet është: "Çdo fëmijë hungarez është një tjetër rojtar". Një tjetër: “Kufij ka vetëm vendi, jo kombi”.
