Si dhe pse tollovitë kthehen në tragjedi?

“Ndërsa njerëzit përpiqen të ngrihen, krahët dhe këmbët përdridhen së bashku. Furnizimi me gjak fillon të reduktohet në tru”, tha G. Keith Still, profesor i shkencës së turmës në Universitetin e Suffolkut në Angli. “Duhen 30 sekonda para se të humbni vetëdijen, dhe rreth gjashtë minuta, jeni në asfiksi kompresive ose kufizuese. Ky është përgjithësisht një shkak i atribuuar i vdekjes – jo dërrmimi, por mbytja”

Ndodhi në një festival muzikor në Hjuston, në një stadium futbolli në Angli, gjatë një pelegrinazhi të haxhit në Arabinë Saudite, në një klub nate në Çikago dhe tubime të tjera të panumërta: Turma të mëdha rriten afër hyrje-daljeve, në fusha të lojës ose krijohen si reagim ndaj një skene të frikshme, duke detyruar njerëzit të mbërthehen deri në vdekje.

Dhe kjo ka ndodhur përsëri, gjatë festimeve të Halloweenit në kryeqytetin e Koresë së Jugut, Seul, ku turma përlau përpara në rrugën e ngushtë në të cilën ishin duke festuar, por që rezultoi me më shumë se 150 njerëz të vdekur dhe 150 të tjerë të plagosur.

Rreziku i aksidenteve të tilla tragjike, të cilat u zvogëluan kur ambientet u mbyllën dhe njerëzit qëndruan në shtëpi për shkak të pandemisë COVID-19, është rikthyer.

Sigurisht, shumica e ngjarjeve ku mblidhen turma të mëdha ndodhin pa lëndime apo vdekje, me tifozë që vijnë e shkojnë pa incidente. Por ato që shkuan tmerrësisht keq kishin disa tipare të përbashkëta. Këtu është një vështrim se pse ndodh kjo:

Si vdesin njerëzit në këto ngjarje?

Ndërsa xhirimet që tregojnë turmat në mënyrë të dëshpëruar për t'u arratisur sugjerojnë se shkelja mund të jetë shkaku i shumicës së vdekjeve, realiteti është se shumica e njerëzve që vdesin në një rritje të turmës ngufaten për vdekje.

Ajo që nuk mund të shihet janë forca aq të forta sa mund të lakojnë çelikun. Kjo do të thotë se diçka aq e thjeshtë sa të marrësh frymë bëhet e pamundur. Njerëzit vdesin në këmbë dhe ata që bien vdesin sepse trupat sipër tyre ushtrojnë një presion të tillë që frymëmarrja bëhet e pamundur.

“Ndërsa njerëzit përpiqen të ngrihen, krahët dhe këmbët përdredhen së bashku. Furnizimi me gjak fillon të reduktohet në tru”, tha G. Keith Still, profesor i shkencës së turmës në Universitetin e Suffolkut në Angli. “Duhen 30 sekonda para se të humbni vetëdijen, dhe rreth gjashtë minuta, jeni në asfiksi kompresive ose kufizuese. Ky është përgjithësisht një shkak i atribuuar i vdekjes – jo dërrmimi, por mbytja”.

Cila është përvoja?

Të mbijetuarit tregojnë histori të gulçimit, duke u shtyrë më thellë nën atë që ndihet si një ortek mishi i të tjerëve, të dëshpëruar për të shpëtuar, duke u ngjitur mbi ta. "Të mbijetuarit përshkruan se ishin të ngjeshur gradualisht, të paaftë për të lëvizur, kokat e tyre 'të mbyllura midis krahëve dhe shpatullave ... fytyrat që gulçonin nga paniku'", thuhet në raportin pas një përplasjeje njerëzore në vitin 1989 në stadiumin e futbollit Hillsborough në Sheffield, Angli, ku pati afro 100 tifozë të vdekur të Liverpoolit. “Ata ishin të vetëdijshëm se njerëzit po vdisnin dhe ishin të pafuqishëm për të shpëtuar veten”.

Çfarë i shkakton ngjarjet e tilla?

Në një klub nate në Çikago në vitin 2003, filloi një rritje e turmës pasi rojet e sigurisë përdorën sprej për të shuar një sherr. Njëzet e një veta vdiqën në rritjen e turmës që rezultoi. Dhe këtë muaj në Indonezi, 131 njerëz vdiqën kur gazi lotsjellës u hodh në një stadium gjysmë të mbyllur, duke shkaktuar një përplasje në dalje.

Në Nepal në vitin 1988, ishte një shi i papritur që i shtyu tifozët e futbollit të nxitonin drejt daljeve të mbyllura të stadiumit, duke çuar në vdekjen e 93 tifozëve. Në incidentin e fundit në Korenë e Jugut, disa media raportuan se përplasja ndodhi pasi një numër i madh njerëzish nxituan në një lokal pasi dëgjuan se një personazh i famshëm i paidentifikuar ndodhej atje.

Por megjithatë, profesori britanik i cili ka dëshmuar si dëshmitar ekspert në çështjet gjyqësore që përfshijnë turma, vuri në dukje një variacion të shembullit të vjetër të dikujt që bërtiste "Zjarr" në një kinema të mbushur me njerëz. Ai i tha AP-së vitin e kaluar se çfarë ndez fitilin e një nxitimi të tillë për siguri në SHBA, më shumë se në çdo vend tjetër, është zhurma e dikujt që bërtet: "Ai ka armë!"

Çfarë roli luajti pandemia?

Stadiumet po mbushen sërish. Gjatë pandemisë, ndërsa ndeshjet zhvilloheshin, ekipet u ndërmorën disa hapa për t'i bërë gjërat të dukeshin disi normale. Figurat prej kartoni të tifozëve u vendosën në disa nga ndenjëset dhe zhurma e turmës u përhap - një version sportiv i një piste qeshjeje si shfaqje komedie.

Megjithatë, tani turmat janë kthyer dhe rreziku është kthyer.

"Sapo të ktheni njerëzit, do të ketë gjithmonë rrezik", i tha AP–së në 2021 Steve Allen i Crowd Safety, konsulencë me qendër në Mbretërinë e Bashkuar e angazhuar në ngjarje të mëdha në mbarë botën.