Ikja për një jetë më të mirë, afganët përsëri e gjejnë veten pa rrugëdalje

“Është thellësisht zhgënjyese të shohësh Shtetet e Bashkuara të largohen nga detyrimet e tyre morale për t’u siguruar këtyre njerëzve strehim”, ka thënë për Al Jazeeran në një deklaratë grupi i diasporës me bazë në SHBA, “Afghans for a Better Tomorrow”

Qendra e paraburgimit të emigracionit ishte e mbushur përplot. Kishte më shumë se 100 njerëz në një dhomë të vetme që duhej të strehonte më pak se 20.

A, një burrë afgan që kërkoi që emri i tij të fshihej, kishte ardhur në Shtetet e Bashkuara me gruan e tij për të kërkuar siguri. Por teksa përjetuan ditët e tyre të para në tokën amerikane, u fut një realitet tjetër: një realitet në të cilin e ardhmja e tyre ishte e sigurt.

“Menduam se problemet tona ishin zgjidhur, se i kishim shpëtuar rrezikut të burgut dhe torturës në Afganistan”, ka thënë ai. “Ne nuk e dinim se kjo ishte ajo që na priste në Shtetet e Bashkuara”.

A ka kaluar gjashtë muajt e fundit në atë qendër paraburgimi, i mbërthyer në një harresë që pret shumë azilkërkues afganë që mbërrijnë në kufirin SHBA-Meksikë pas pushtimit të vendit të tyre nga talebanët.

Me opsione të kufizuara për imigracionin legal, mijëra afganë si A kanë marrë masa të tilla, duke nisur udhëtime të rrezikshme për të hyrë në vend në mënyrë të parregullt. Dhe si A shumë të tjerë e kanë gjetur veten të përfshirë në sistemin e paraburgimit të imigracionit në SHBA, përballë një dëbimi të mundshëm.

“Askush nuk do t’i merrte këto rreziqe nëse nuk do të duhej”, ka theksuar Laila Ayub, avokate në grupin e të drejtave afgane dhe të emigrantëve me bazë në SHBA, Project ANAR, e cila përfaqëson A-në. “Kjo është 100 për qind e lidhur me faktin se nuk ka rrugë të qasshme për në SHBA”.

Një udhëtim i rrezikshëm

A-ja dhe gruaja e tij kanë lidhje të forta me SHBA-në. Të dy punuan me qeverinë e mbështetur nga SHBA-ja në Afganistan në fusha si siguria dhe të drejtat e njeriut.

Por kjo histori i bëri ata dhe të tjerët një objektiv për reprezalje të mundshme nën talebanët, të cilët hynë në Kabul në gusht të vitit 2021, pas tërheqjes së SHBA-së.

Më parë SHBA-ja kishte rrëzuar qeverinë talebane kur ajo pushtoi Afganistanin në vitin 2001 dhe vazhdoi të luftonte kundër grupit gjatë pushtimit të tij prej dy dekadash.

Kur talebanët u kthyen në pushtet, A dhe gruaja e tij u ndjenë të pambrojtur. Ata shitën pasuritë e tyre dhe u larguan, me kufirin SHBA-Meksikë si destinacion.

Udhëtimi, megjithatë, i çoi ata nëpër mijëra kilometra dhe në më shumë se dhjetëra vende. Duke mbërritur fillimisht në Amerikën e Jugut, ata iu bashkuan trenit të emigrantëve dhe azilkërkuesve që udhëtonin në veri përmes Amerikës Qendrore, udhëtim i rrezikshëm nëpër pyjet e ngatërruara të shiut dhe malet e pjerrëta.

“Kur po ecnim nëpër xhungël, nuk u ndjeva kurrë i lodhur, sepse shpresoja se situata jonë do të përmirësohej kur të arrinim në Shtetet e Bashkuara”, ka treguar A në një telefonatë me Al Jazeeran.

Por rreziqet shkuan përtej terrenit fizik. Grupet kriminale dhe autoritetet abuzive gjatë rrugës shpesh i ndaluan emigrantët dhe azilkërkuesit, të cilët përballen me shkallë të lartë vjedhjesh dhe sulmesh seksuale.

A thotë se ai u grabit gjatë udhëtimit, duke i humbur pasaportën, si dhe paratë e pajisjet elektronike.

Rrugët e kufizuara

Tregime si ajo e A-së janë bërë gjithnjë e më të zakonshme, pasi afganët janë të mbërthyer mes kushteve të rrezikshme në vendin e tyre dhe një rruge kufizuese për strehim në Shtetet e Bashkuara.

“Çdo familje që hasim shpreh shqetësimet për të dashurit e tyre në shtëpi dhe po kërkon mënyrë të ligjshme për të gjetur një rrugë për në SHBA”, ka theksuar Zuhal Bahaduri, e cila punon me familjet e zhvendosura afgane në Kaliforni.

“Por me sistemin e prishur të emigracionit të SHBA-së dhe politikat e mbyllura të kufijve ndaj aleatëve të tyre, kjo tërheq shumë shqetësime. Ata janë në harresë këtu dhe në Afganistan. Ne i kemi lënë aleatët tanë në harresë”.

Fillimisht, kur qeveria e mbështetur nga SHBA-ja në Afganistan u rrëzua në gusht 2021, afro 90 mijë afganë u sollën në SHBA përmes një mekanizmi të njohur si lirimi me kusht humanitar në një përpjekje të quajtur Operacioni Aleatët e Mirëpritur.

Por afganët që nuk ishin në gjendje të siguronin kalimin jashtë vendit gjatë tërheqjes së rrëmujshme të SHBA-së, kryesisht janë mbyllur jashtë.

Nga më shumë se 66 mijë afganë që kanë kërkuar lirim humanitar me kusht që nga korriku i vitit 2021, më pak se 8 mijë prej tyre iu përpunuan aplikimet, sipas një hetimi vitin e kaluar nga gazeta Reveal. Shkalla e suksesit ishte edhe më e ngushtë, me vetëm 123 aplikime të pranuara.

Programe të tjera si Viza Speciale Emigruese (SIV), e krijuar për afganët që kanë punuar me SHBA-në, janë të prapambetura. Koha e pritjes mund të zgjasë me vite, dhe më shumë se 62 mijë aplikime të përfunduara ishin në pritje që nga janari.

Kritikët thonë se këto rrugë janë shumë modeste për t’i adresuar nevojat e popullit afgan, shumë prej të cilëve përballen me rreziqe të shtuara për shkak të lidhjes së tyre me SHBA-në. Pushtimi i SHBA-së, shtojnë ata, kontribuoi në dekada të dhunës dhe destabilitetit në Afganistan.

“Është thellësisht zhgënjyese të shohësh Shtetet e Bashkuara të largohen nga detyrimet e tyre morale për t’u siguruar këtyre njerëzve strehim”, ka thënë për Al Jazeeran në një deklaratë grupi i diasporës me bazë në SHBA, “Afghans for a Better Tomorrow”, “kur ajo është përgjegjëse për dëmin që shkaktoi në Afganistan”.

“Jemi trajtuar si kriminelë”

Kur A dhe gruaja e tij arritën më në fund në kufirin SHBA-Meksikë në dhjetor, ata nuk ishin të përgatitur për përvojën e mbajtjes në qendrat e paraburgimit të SHBA-së.

“Dyshemeja ishte prej betoni dhe dhoma ishte e mbushur plot. Nuk mund të flinim për ditë të tëra”, ka treguar A. “Nuk kishte vend për të qëndruar e rojat na mallkonin”.

A tregon se qëndrimi i tij aty i ka përkeqësuar problemet e tij të frymëmarrjes dhe presionit të lartë të gjakut. Ai kujtoi poshtërimin që kishte ndjerë duke qenë i prangosur për tri ditë pasi u transferua nga një objekt në tjetrin.

“Amerikanët punuan me ne. Menduam se na respektonin”, ka thënë ai. “Tani kjo është situata në të cilën jam”.

Një tjetër burrë afgan, i cili gjithashtu foli me Al Jazeeran në kushte anonimiteti dhe do të quhet Akbar, i bëri jehonë asaj ndjenje zhgënjimi.

Akbar ka sqaruar se familja e tij kaloi vite duke punuar me agjencinë e ndihmës USAID në projektet e ndërtimit në Afganistan, disa prej të cilave u sulmuan nga talebanët. Tani, një nga vëllezërit e tij po mbahet në një qendër paraburgimi të imigracionit, të cilën Akbar e krahasoi me një “burg”.

“Vëllai im u përpoq të punonte me SHBA-në për ta përmirësuar vendin e tij dhe tani ai po mbahet në burg”, ka thënë Akbar për Al Jazeeran gjatë një telefonate.

Ai shpjegoi se gruaja dhe fëmijët e vëllait të tij u liruan nga autoritetet e imigracionit, të cilët i lanë në rrugët e një qyteti të panjohur pa para apo informacion.

Ata tani po qëndrojnë në një strehë në qytetin e Nju-Jorkut, ku Akbar tha se po i kaplon ankthi teksa qëndrojnë në një vend të ri, gruaja pa burrë e fëmijët pa babanë e tyre.

Vetë Akbar kaloi në një qendër paraburgimi, por ai u lirua me gruan dhe fëmijët e tij pas rreth nëntë ditësh.

“Ne menduam se po vinim në një shoqëri humane”, shtoi ai. “Por ne jemi trajtuar si kriminelë dhe kafshë”.

Departamenti i Sigurisë Kombëtare nuk iu përgjigj pyetjeve të Al Jazeeras në lidhje me ndalimin e vazhdueshëm të A-së dhe vëllait të Akbar.

Megjithatë, gruaja e A-së u lirua menjëherë pas ndalimit të saj fillestar. Ndarja e tyre rëndon shumë në mendjen e A-së.

“Përgjegjësia e lumturisë së saj është mbi mua”, ka thënë ai. “E solla këtu dhe tani nuk mund të kujdesem as për shëndetin e saj”.

Përgatiti: Blerta Haxhiu