OpEd

Shteti sipërmarrës duhet t’i udhëheqëndryshimet klimatike

Në vend që të shpresojmë se institucionet financiare private do t’i mbajnë premtimet e tyre të publikuara prej trilionë dollarësh neto-zero në veprime të besueshme dhe të përgjegjshme, duhet të kërkojmë që shtetet të marrin rolin e tyre të duhur. Kjo nënkupton mobilizimin dhe drejtimin e financave drejt qëllimeve të qarta dhe ambicioze të klimës dhe formësimin e tregjeve financiare për t'u përafruar me ato synime. Mbyllja e hendekut financiar kërkon ridizajnim rrënjësor të arkitekturës financiare dhe ndryshim thelbësor në flukset financiare. Asnjëra nuk do të ndodhë pa ndërhyrje politike

Javët e fundit disa anëtarë të Aleancës Financiare të Glasgow në Net Zero (GFANZ) – grup prej 450 institucioneve financiare – kanë hequr dorë nga shqetësimet për koston e përmbushjes së angazhimeve të tyre për klimën. Duke braktisur studimet, ata kanë vazhduar me idenë se institucionet financiare private mund të udhëheqin tranzicionin drejt një ekonomie neutrale ndaj karbonit. Ajo që realisht ka nevojë për tranzicionin janë shtete më ambicioze që do të shkojnë përtej rregullimit të tregut për t'u bërë formësues të tregut.

Qasja e udhëhequr nga tregu i ka rrënjët në besimin se institucionet financiare private shpërndajnë kapitalin në mënyrë më efektive se kushdo tjetër. Implikimi është se shtetet duhet të përmbahen nga “zgjedhja e fituesve” ose “shtrembërimi” i konkurrencës së tregut dhe të kufizohen në “zhdukjen e rrezikut” të mundësive të investimeve të gjelbra për t'i bërë ato më tërheqëse për investitorët privatë të zakonshëm.

Por historia moderne ekonomike tregon një histori tjetër. Në shumë vende dhe në shumë raste janë aktorët publikë ata që kanë marrë drejtimin në formësimin dhe krijimin e tregjeve që më pas sjellin përfitime si për sektorin privat ashtu edhe për shoqërinë më gjerësisht. Shumë përparime të mëdha teknologjike që ne tani i konsiderojmë si të mirëqena ndodhën vetëm sepse entet publike bënë investime që sektori privat i Konsideronte tepër të rrezikshme.

Kështu, historia e vërtetë është krejtësisht e ndryshme nga miti mbizotërues. Ne u detyrohemi shumë sukseseve ekonomike joaktorëve publikë që dolën nga rruga, por një “shteti sipërmarrës” që mori drejtimin. Për më tepër, qasja e udhëhequr nga tregu është në kundërshtim me qëllimin për të ofruar një tranzicion të drejtë global të gjelbër në të cilin kostot dhe rreziqet ndahen në mënyrë të drejtë brenda dhe midis vendeve. “De-risking” supozon një strategji që socializon kostot dhe privatizon fitimet.

Sigurisht, financat private kanë ende një rol vendimtar për të luajtur. Por vetëm sektori publik mund të mobilizojë dhe koordinojë investimet në shkallën e nevojshme për të dekarbonizuar ekonominë globale.

Pyetja, pra, është se çfarë duhet të përfshijë kjo qasje. Së pari, shtetet duhet të përqafojnë rolet e tyre si “investitorë të mundësisë së parë”, në vend që të presin të ndërhyjnë vetëm si “huadhënës të

mjetit të fundit”. Në mbarë botën institucionet financiare publike shpërndajnë shumë miliarda dollarë

çdo vit dhe, për shkak të dizajnit të tyre të veçantë dhe strukturave të qeverisjes, ato mund të ofrojnë atë lloj financimi afatgjatë, të durueshëm dhe të orientuar nga misioni që sektori privat shpesh nuk

dëshiron për të siguruar. Provat tregojnë se kreditimi i drejtpërdrejtë nga bankat publike të mirëqeverisura mund të luajë një rol të fuqishëm në formësimin e tregut duke informuar perceptimet për mundësitë e ardhshme të investimeve.

Së dyti, ne duhet të rimendojmë marrëdhëniet midis sektorit publik dhe privat, veçanërisht kur bëhet

fjalë për ndarjen e rreziqeve dhe përfitimeve. Kur njësitë publike marrin rreziqe për të arritur qëllimet

shoqërore, sektori privat nuk duhet të përvetësojë shpërblimet financiare.

Për shembull, nëse një qeveri financon projekte të mëdha të energjisë së rinovueshme dhe investime të tjera të gjelbra, ajo mund të marrë një aksion të kapitalit në to. Kthimet gjithashtu mund të socializohen duke i caktuar një pjesë të të drejtave të pronësisë intelektuale (IP) shtetit, duke lejuar që fitimet të riinvestohen në projekte të reja të gjelbra. E rëndësishmja, firmat që përfitojnë nga financat publike duhet t'u nënshtrohen kushteve që përafrojnë aktivitetet e tyre të biznesit me objektivat e politikës së gjelbër industriale, praktikat e drejta të punës dhe prioritete të tjera.

Së treti, për të drejtuar investimet private drejt aktiviteteve të gjelbra dhe për të kufizuar investimet në ato të dëmshme, shtetet duhet të forcojnë dhe përditësojnë rregullat që rregullojnë tregjet financiare. Një regjim i tillë mund të përfshijë futjen e bankave qendrore të politikave alokuese të kredisë së gjelbër dhe rregullatorët që forcojnë rregullat dhe standardet për të parandaluar pastrimin e gjelbër dhe arbitrazhin rregullator.

Së katërti, politikëbërësit duhet të pranojnë se financimi i borxhit – qoftë i siguruar nga sektori publik

apo privat – nuk është domosdo një zëvendësim për shpenzimet fiskale direkte. Logjika e instrumenteve financiare të ripagueshme nuk pajtohet lehtë me tiparet e mira publike të disa investimeve të lidhura me klimën. Investimet në drejtësinë klimatike dhe ripyllëzimin do të sjellin përfitime të gjera, por jo domosdo të llojit që mund të përdoret për të shlyer një kredi. Lundrimi në këto çështje dhe ofrimi i investimeve në shkallën e nevojshme do të kërkojë koordinim strategjik në të gjitha fushat e politikëbërjes sociale, mjedisore, fiskale, monetare dhe industriale.

Së fundi, duhet bërë më shumë për të siguruar hapësirë të mjaftueshme fiskale për vendet në jugun global që të ndjekin agjendat e tyre të brendshme të dekarbonizimit dhe përshtatjes. Shumë vende, duke përfshirë ato që janë më të ekspozuara ndaj avarive të përshpejtuara të klimës, po përballen me tejkalime të konsiderueshme të borxhit. Tani është e domosdoshme që vendet debitorë globale të veriut – të cilat janë përgjegjëse për shumicën e emetimeve në atmosferë – të ndihmojnë në reduktimin e këtyre ngarkesave përmes shlyerjes së borxheve, ristrukturimit të borxhit, kompensimit të humbjeve dhe dëmeve, ose duke zëvendësuar kreditë klimatike.

Për të kufizuar ngrohjen globale katastrofike, fondet për zbutjen dhe përshtatjen e klimës duhet të rriten në mënyrë dramatike. Por cilësia e financimit gjithashtu ka rëndësi. Në vend që të mbajmë shpresë se institucionet financiare private do t’i mbajnë premtimet e tyre shumë të publikuara prej trilionë dollarësh neto-zero në veprime të besueshme dhe të përgjegjshme, ne duhet të kërkojmë që shtetet të marrin rolin e tyre të duhur. Kjo nënkupton mobilizimin dhe drejtimin e financave drejt qëllimeve të qarta dhe ambicioze të klimës dhe formësimin e tregjeve financiare për t'u përafruar

me ato synime. Mbyllja e hendekut financiar kërkon një ridizajnim rrënjësor të arkitekturës financiare dhe një ndryshim thelbësor në flukset financiare. Asnjëra nuk do të ndodhë pa ndërhyrje politike. Për të specifikuar ndryshimet që nevojiten, do të moderoj një panel vetëm për gra në COP27 me kryeministren e Barbadianit Mia Mottley, drejtorin e përgjithshëm të OBT-së, Ngozi Okonjo-Iweala, ministrin egjiptian të Planifikimit dhe Zhvillimit Ekonomik, Hala El Said dhe ministrin e parë skocez Nicola Sturgeon. Sfidat janë urgjente. Nëse shtetet nuk arrijnë të marrin drejtimin në financimin e klimës, tranzicioni i gjelbër do të mbetet i paarritshëm.

Autorja, drejtoreshë themeluese e Institutit UCL për Inovacionin dhe Qëllimet Publike, është kryetare e Këshillit të Organizatës Botërore të Shëndetësisë për Ekonominë e Shëndetit për të Gjithë.

(Vështrimi është shkruar për rrjetin botëror të gazetarisë “Project Syndicate”, pjesë e të cilit është edhe “Koha Ditore)