OpEd

Inflacioni evropian nuk është inflacion amerikan

Pra, nuk duhet të jetë çudi që fuqia punëtore e Evropës para pandemisë mbeti kryesisht e paprekur pasi të mbaronte më e keqja. Politikëbërësit amerikanë, në të kundërtën, ende po pyesin se çfarë e shkaktoi zhdukjen e 2.7 milionë punëtorëve gjatë krizës dhe si të shmangen pengesat e shumta në një ekonomi ku mbingarkesa e kërkesës bashkëjeton me kufizimet e ofertës

Çmimet e konsumit në Eurozonë u rritën me 5% nga viti në vit në dhjetor, ndërsa numri i kërkimeve në Google për “inflacion” është rritur së fundmi trefish në Gjermani dhe dhjetëfish në Francë. Pra, në shikim të parë, është e vështirë të shmanget përshtypja se Evropa - si Shtetet e Bashkuara, ku rritja vjetore e çmimeve ka arritur në 7% - do ta ketë të vështirë të zbusë dragoin e inflacionit.

Pasi hodhi poshtë shqetësimet për rritjen e çmimeve për një kohë të gjatë me arsyetimin se rreziku kryesor ishte deflacioni, Banka Qendrore Evropiane, ashtu si Rezerva Federale e SHBA-së, tani është në mbrojtje. Kritikët akuzojnë BQE-në se qëndron në mënyrë të rrezikshme pas ngritjes së inflacionit dhe se ka neglizhuar mandatin e saj kryesor: të sigurojë stabilitetin e çmimeve. Disa pretendojnë se, pas vitesh, lehtësimi sasior aventuresk, ka ardhur dita e llogarisë.

Si Fed ashtu edhe BQE-ja sigurisht që mund të fajësohen se nuk e kanë vërejtur rritjen aktuale të çmimeve shumë më herët. Mirëpo, kjo nuk është arsye për t’i bashkuar SHBA-në dhe Eurozonën. Ndryshe nga besimi i përhapur se inflacioni është kthyer për mirë në të dyja anët e Atlantikut, perspektiva për SHBA-në është thelbësisht më e keqe, për tre arsye.

Së pari, nën ish-presidentin Donald Trump dhe pasardhësin e tij, Joe Biden, SHBA-ja trajtoi pasojat nga shoku COVID-19 me një stimul masiv fiskal. Nga marsi 2020 deri në shtator 2021, paratë e transferuara për familjet dhe bizneset në SHBA përmes shkurtimeve të jashtëzakonshme të taksave, shtimeve të përfitimeve të papunësisë, faljes së borxheve dhe skemave të tjera arritën në 2.5 trilionë dollarë, ose më shumë se 11% GDP-së së para krizës.

Vërtet, një pjesë e këtyre parave zëvendësoi mungesën e amortizatorëve të fortë dhe të integruar të llojit që kanë qenë prej kohësh të zakonshëm në Evropë. Për shembull, përfitimet shtesë të papunësisë u bënë të nevojshme nga bujaria e kufizuar dhe kohëzgjatja e shkurtër e pagesave standarde. Mirëpo, përgjigja fiskale e SHBA-së ishte e tepruar - dhe, siç theksuan Larry Summers dhe Olivier Blanchard një vit më parë, shumë mbështetje fiskale do të krijonte një çekuilibër masiv. Duke pasur parasysh nivelin e ulët historik të papunësisë përpara krizës së COVID-19, nuk kishte asnjë shpresë që prodhimi i mundshëm mund të përputhej me kërkesën shtesë të krijuar nga politika.

Evropa, ndërkohë, ishte paradoksalisht më bujare dhe më kursimtare në të njëjtën kohë. Kur presidenti francez, Emmanuel Macron, njoftoi në mars të vitit 2020 nisjen e një skeme masive të pushimit nga puna ku qeveria do të merrte faturën e pagave të punonjësve të papunë nga pandemia, ai tha me zë të lartë dhe të qartë se shteti do të përmbushte përgjegjësinë e tij për të mbrojtur, “sido që të jetë kostoja”. Jo të gjithë në Evropë thanë të njëjtën gjë, por praktikisht të gjitha qeveritë morën të njëjtin qëndrim. Për një kohë, nuk kishte më kufizime buxhetore dhe BQE-ja qëndroi pranë për të ndihmuar qeveritë të bënin punën e tyre.

Qytetarët mbetën të shtangur. Por, skema franceze e pushimit, pavarësisht se në një moment mbulonte 40% të fuqisë punëtore, përfundimisht kushtoi vetëm 1.4% të PBB-së. Teksa shëndeti publik u përmirësua dhe njerëzit u kthyen në punë, pushimet u pakësuan shpejt. Në përgjithësi, kostoja totale fiskale për mbështetjen e familjeve dhe firmave mbeti rreth 3-4% e PBB-së. Evropa, ndryshe nga SHBA-ja, nuk hodhi para në problemet ekonomike të shkaktuara nga pandemia. Të ardhurat e familjes u ruajtën, nuk u rritën. Si rezultat, nuk kishte kërkesë të tepërt masive.

Faktori i dytë është se punëtorët e larguar nga puna në Evropë ruajtën kontratat e tyre të punës dhe sigurinë e punësimit të lidhur. Vërtet, punëtorët e përkohshëm dhe ata me kontrata me afat të caktuar paguanin një çmim të lartë si rezultat i krizës së COVID-19, dhe hyrjet e reja në fuqinë punëtore gjithashtu kishin vështirësi. Por, në tërësi, shtetet evropiane vepruan si sigurues dhe mbronin punëtorët dhe punëdhënësit nga një tronditje shkatërruese.

Pra, nuk duhet të jetë çudi që fuqia punëtore e Evropës para pandemisë mbeti kryesisht e paprekur pasi të mbaronte më e keqja. Politikëbërësit amerikanë, në të kundërtën, ende po pyesin se çfarë e shkaktoi zhdukjen e 2.7 milionë punëtorëve gjatë krizës dhe si të shmangen pengesat e shumta në një ekonomi ku mbingarkesa e kërkesës bashkëjeton me kufizimet e ofertës.

Si në Evropë ashtu edhe në SHBA, shumë po mendojnë nëse do të ndryshojnë punën, punëdhënësin ose sektorin e tyre dhe shumë firma po luftojnë për të punësuar. Por kjo nuk është njësoj si tërheqja nga forca e punës. Me një vështrim prapa, modeli social evropian është dëshmuar më efektiv se homologu i tij amerikan në sigurimin e pjesëmarrjes së vazhdueshme të punëtorëve.

Arsyeja e fundit pse kërcënimet e inflacionit janë më shqetësuese në SHBA është se Fed ishte angazhuar në mënyrë eksplicite për të mbajtur pluhurin e saj të thatë. Në gusht 2020, kryetari i Fed-it, Jerome Powell, zbuloi një strategji të re ku politikëbërësit do të synonin të arrinin një inflacion të zgjatur mbi objektivin pas një periudhe të inflacionit nën objektivin, dhe gjithashtu do të kërkonin të promovonin “punësimin maksimal”. Quid pro quo për një rimendim kaq të guximshëm duhet të kishte qenë një politikë fiskale e përgjegjshme. Por tani që Kongresi dhe presidenti kanë bërë zgjedhjen e kundërt, Fed e gjen veten të detyruar të ndryshojë kursin me shpejtësi.

Për të qenë të sigurt, BQE-ja gjithashtu përballet me kufizime. Të gjithë pyesin nëse Italia, me borxhin publik që është rritur në 155% të PBB-së, do të jetë në gjendje të vendosë obligacione me investitorët sapo BQE-ja të fillojë të zbusë programin e saj të blerjes së bonove. Por, të paktën BQE-ja nuk ka shtuar një kufizim të vetin.

Një dekadë më parë, përgjigja e Evropës ndaj krizës financiare ishte një fatkeqësi. Por tani, me një model social më efektiv dhe mbështetje fiskale më të synuar, Evropa e ka menaxhuar këtë krizë më mirë se SHBA-ja. Dhe ndërsa ajo sigurisht duhet t’i adresojë problemet e veta, as sfidat e politikave dhe as zgjidhjet nuk janë identike me ato që diskutohen në Washington. Siç iu tha së fundmi ministrave të Financave të Eurozonës, Laurence Boone, kryeekonomistja e OECD-së, nuk ka asnjë arsye për të shtrënguar politikën fiskale në Eurozonë dhe në këtë fazë nuk ka asnjë arsye për të sulmuar inflacionin në rritje, por ende kryesisht të drejtuar nga çmimet e energjisë, duke rritur interesin.

Megjithëse inflacioni në shumë ekonomi perëndimore është në nivelin më të lartë në dekada, historia nuk është e njëjtë kudo. Teksa shqetësimet e inflacionit në SHBA përshkojnë gjithnjë e më shumë tregjet, politikëbërësit evropianë do të duhet të qëndrojnë të qetë dhe të përqendruar në detyrat në fjalë.

(Jean Pisani-Ferry, bashkëpunëtor i lartë në institutin Bruegel me bazë në Bruksel dhe bashkëpunëtor i lartë jorezident në Institutin Peterson për Ekonominë Ndërkombëtare, mban post në Tommaso Padoa-Schioppa në Institutin Universitar Evropian. Komenti është shkruar për rrjetin botëror të gazetarisë, “Project Syndicate”, pjesë e të cilit është edhe “Koha Ditore”).