OpEd

E kujt është kjo këngë (e vrasësve)?

Kënga e njësiteve speciale të Shërbimit të sigurimit shtetëror të Serbisë, një lloj kushtrimi për të vdekur në Kosovë, tashmë është shndërruar në gati gjysmëhimni zyrtar të Serbisë. Kjo është Serbia e cila, sipas BE-së, vazhdon t’u japë “përkrahje dhe hapësirë publike kriminelëve të dënuar të luftës”

1.

Është një dokumentar bullgar i autores Adela Peeva që ka bërë bujë gjithandej Ballkanit, e filluar me një ide të thjeshtë nga një ndejë në Stamboll me disa miq turq e grekë. Ndërsa dëgjohet nga sfondi i një restoranti një këngë folklori, që të gjithë pjesëmarrësit e darkës në tavolinë deklarojnë se kënga vjen nga vendi i tyre.

E inspiruar me këtë përvetësim të përgjithshëm në tavolinë, autorja niset për të filmuar ndjenjën e përkatësisë të së njëjtës këngë në kultura e gjuhë të ndryshme - turke e maqedonase, bullgare e greke, serbe e boshnjake e shqiptare - gjithandej një shprehje se ajo këngë i përket mu asaj kulture dhe fakti se ekzistuaka në kultura e gjuhë të tjera tregon vetëm se të tjerët e përvetësojnë (apo vjedhin, siç u shprehën disa në dokumentar) këngën “tonë”.

Dokumentari bullgar quhet “E kujt është kjo këngë” dhe epilogu i rrëfimit çon në përfundimin e thjeshtë se kjo këngë u përket të gjithë popujve që e këndojnë në mënyrën e vet dhe gjuhën e vet.

2.

Më ra në mend ky dokumentar me intencën fillestare të gjetjes së burimit të një kënge, kur dëgjova se si ia këndonte xhandarmëria serbe në Kralevë himnin e vet presidentit Vuçiq, ditën kur aksioni antikontrabandë në Mitrovicë të Veriut (dhe Pejë e gjetiu) u trajtua nga ana e Listës Serbe dhe Serbisë zyrtare si sulm kundër popullit duarthatë serb. Presidenti Vuçiq atë ditë në kazermën e Rashkës dëgjoi thirrjet e përfaqësuesve të Listës Serbe dhe simpatizantëve të tyre për ndërhyrje ushtarake të Serbisë në Kosovë apo së paku në armatosje të serbëve të Kosovës dhe u premtoi se do t’i përkrahte dhe se “do të fitojmë”.

Këtë fjali, “do të fitojmë” , presidenti Vuçiq e tha përsëri në Kralevë, pasi dëgjoi himnin “Hriste Bozhe” të kënduar nga pjesëtarët e xhandarmerisë. Kënga shkon kështu:

Krishti, Zoti ynë, i kryqëzuar dhe i shenjtë,

Toka serbe po fluturon nëpër re.

Ajo po fluturon mbi lartësitë qiellore,

Krahët e saj janë Morava dhe Drina

Lamtumirë djali im i parë i palindur,

Lamtumirë trëndafila, lamtumirë rozmarinë

Lamtumirë verë, vjeshtë dhe dimër,

Ne po largohemi për të mos u kthyer më.

Në tre të shenjtë dhe tre të bashkuar,

po shkojmë në fushën e Kosovës.

ne po shkojmë në vendin tonë të destinuar

lamtumirë nëna, motra dhe nusja ime.

3.

Njësiti që e këndonte këtë himn, me të cilin paralajmëronte gatishmërinë për të dhënë jetën në fushën e Kosovës, pra “vendin e destinuar”, quhet xhandarmëria serbe dhe u themelua pas zhbërjes së njësitit PJP (Njësiti i veçantë i policisë), pas luftës në Kosovë. Komandanti i atëhershëm i PJP-së, Goran “Guri” Radosavleviq, u bë themeluesi i Xhandarmërisë serbe. Ai ishte njëri prej eprorëve të spikatur në Kosovë, komandues i operacionit në Reçak që la pas masakrën e 45 shqiptarëve. Pas luftës në Kosovë ishte komandanti përgjegjës i kazermës në të cilën u vranë vëllezërit Bytyçi, tre ushtarë shqiptaro-amerikanë të UÇK-së, të cilët pasi u liruan nga burgu u ekzekutuan me plumba në kokë e me duar të lidhura me tel.

Njësitet e veçanta të policisë ishin pjesë e operacionit në Mejë, masakrës më të madhe në Kosovë. Në atë masakër qenë përfshirë mes të tjerëve edhe pjesëtarët e JSO-së (Njësiti për operacione speciale) të Sigurimit shtetëror serb. Ky njësit i formuar që në luftën e Kroacisë qe përgjegjës për masakra në atë luftë, në BeH dhe në fund në Kosovë. Që nga viti 1991 JSO-ja adoptoi si himn të vetin “Hriste Bozhe” dhe beretat e kuqe me të cilat do të bëhet famëkeqe gjithandej ish-Jugosllavisë. Komandanti i këtij njësiti, përgjegjës edhe për masakrat në Dubravë të Istogut e Qyshk të Pejës, ishte Mihajlo Ulemek Legija, i dënuari i parë për vrasjen e kryeministrit Gjingjiq.

Pas këtij atentati u zhbë JSO-ja dhe u formua xhandarmëria. Himni “Hriste Bozhe” kaloi prej njërit njësit në tjetrin dhe, siç u pa, më 13 tetor të këtij viti këndohet edhe për presidentin e Serbisë.

Por, kënga nuk ka mbetur vetëm në xhandarmëri.

Në vitin 2020, gardistët e ushtrisë së Serbisë, në parakalimin e tyre në Sheshin e Kuq në Moskë, e kënduan këtë këngë. Dhe, në po këtë vit, pas fitores në zgjedhje të SNS-së një grup muziktarësh zgjodhi këtë këngë për të kremtuar në zyrat e kësaj partie me kryetarin e saj Aleksandar Vuçiq dhe zyrtarët e tjerë, të cilët sot përbëjnë Qeveri e Kuvend të Serbisë.

4.

Kudo është kënduar kjo këngë në vitet nëntëdhjetë të shekullit të kaluar, kanë pasuar vajtimet e nënave për humbjen e të afërmve - burrave e baballarëve, fëmijëve e vëllezërve e motrave. Kanë vajtuar nënat kroate, boshnjake dhe shqiptare; por gjithsesi kanë vajtuar po aq edhe nënat serbe, ato të Kroacisë e BeH, ato të Kosovës e të Serbisë. E, përgjigjja për pyetjen se e kujt është kjo këngë është e thjeshtë: është e vrasësve, e njësiteve që vranë në Kroaci, BeH, Kosovë dhe që në fund vranë kryeministrin e Serbisë, Z.Gjingjiq.

Lindja e kësaj kënge është sinonim i rrugëtimit të fashizmit serb. Akademiku Lubomir Saviq, njëri prej autorëve të Memorandumit SANU (ASSHA), shkroi një dramë për 600-vjetorin e Betejës së F.Kosovës. Kjo dramë u bë film e kënga mori dimensionin popullor që ia ofron ekrani i madh. Ashtu siç inspiroi mitizimi i sforcuar dhe i përsëritur i Kosovës, fashizmin e prirë nga S.Milosheviqi, ashtu kjo këngë u bë himn i njësiteve më gjakatare të këtij fashizmi.

Vazhdimësia e këngës - kalimi prej JSO-së në xhandarmëri, ushtri e SNS - nuk duhet të jetë ndonjë befasi e madhe. Në mesin e një mali përshkrimesh burokratike që ia bën Komisioni Evropian Serbisë në Raportin e vitit 2021 gjenden edhe dy fjali të shkurtra që e përshkruajnë këtë shtet më shumë se çdo gjë tjetër:

- “Serbia vazhdon të kontestojë publikisht, madje në nivelet më të larta, aktgjykimet e Gjykatës Ndërkombëtare Kriminale për ish-Jugosllavinë”

dhe

- “Autoritetet serbe vazhdojnë t’u japin përkrahje dhe hapësirë publike kriminelëve të dënuar të luftës”.