"Beyazlar", aksine, ırk ve cinsiyet meseleleriyle ilgili bir uyarıdır

2008 yılında Moliere'in "Tartufe" adlı oyunu Kosova Ulusal Tiyatrosu'nda sahnelenecekken, "Beyazlar" oyunu bu oyunu yerel sahnede de bir tema olarak güncelleştiriyor. Etkinlik Oklahoma'daki bir tiyatro salonuna taşındı, ancak Kosova'daki topluma hitap ederek, onları karşılaşacağı kaçınılmaz bir konu konusunda uyardı. "Bu gösteri toplumumuzu nelerin beklediğine dair bir tür uyarıdır. Priştine'deki galada yer alan Steven Leigh Morris'in dramını sahneleyen yönetmen Besim Ugzmajli, uğursuz bir uyarı değil, sadece ilginç bir şeyin kamusal söylemin bir parçası olacağına dair bir uyarı" dedi.

"Beyazlar" oyundaki iki ana konuya değiniyor: ırk ve cinsiyet. Toplumun bu yönde ilerleyen dinamiklerine yansıyor. Oyunun yazarı Steven Leigh Morris'in geldiği Oklahoma, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki mevcut bağlamdan başlıyor ve küresel bağlamda genişliyor. Tiyatro kurumunda da bu sorunlar kaçınılmazdır. Besim Ugzmajli'nin dramaturjik ve yönetmenlik unsurları, Roman bir yönetmenin Moliere'nin oyununu Kosova Ulusal Tiyatrosu'na getirdiği zamana kadar uzanıyor. 

2008 yılında Kuzey Makedonyalı yönetmen Rahim Burhan'ın "Tartufi" adlı dizide rol alacağı yıl oldu. Gösteriden sonra, o yılın Şubat ayında, akademisyen Mehmet Kraja, bir makalesinde, bunu "Priştine seyircisinin şimdiye kadar gördüğü en aptalca gösterilerden biri, son derece tartışmalı mesajlarla, hatta izleyiciyi aşağılayan," olarak nitelendirdi. Ulusal Tiyatro, sanat camiası için, Kosova'nın kültürel ortamı için, herkes için". 

Oklahoma'da bir tiyatro salonunda geçen "Beyazlar" adlı oyunun sahneleri ülkedeki ırkçılığın bir örneği olarak bu kısma değiniyor. Olayla ilgili bir nevi ironi olsun diye "Oda" tiyatrosuna geldiler. 

Tiyatro sahnesi sadece bir örnektir. Metnin Amerikalı yazar Steven Leigh Morris'in başkentteki gösterisine uyarlanması makul görüldü. 

Oklahoma'daki tiyatro yarı profesyoneldir. Tiyatronun uzun süredir sanat yönetmenliğini yapan Luisi, Shakespeare'in "Kral Lear" adlı eseriyle aynı zamanda hem oyunculuk hem de yönetmenlik yapıyor. Rolü, sahnede metni okuyarak seyirciyi bekleyen aktör Shpëtim Selmani canlandırıyor. Bir hayalet tarafından kovalanmak giriş kısmıdır. Tam orada Luis'in ciddi sağlık durumu hakkında kamuoyuna bilgi veriliyor. Hatta asıl amacı: Son bir gösteriyle dünyaya mesaj bırakmak. 

Provalar başladığında dramatik olaylar ortaya çıkar. Yönetmen, Cordelia'nın iki kurnaz kız kardeşinin rolleri için siyahi aktrisleri seçiyor; olumlu bir rol olarak ise Cordelia'nın kendisi beyaz. Oyun, liderlik pozisyonlarında bile ırk ve cinsiyet yönünü ele alıyor. Oyun sahnelenene kadar çatışmalar sürekli gelişir. Priscilla, diziden rahatsız olduğunu, dizinin kadınları küçümsediğini söylüyor.

Luis kendisi oynarken yönetmenlik direktifleri veriyor. Orada yönetmen olarak deneyimlerini ortaya koyuyor. Gösterinin bu zamana geri dönmesinin nedeninin merhamet olduğunu söylüyor. 

Aktör Shpëtim Selmani, Kosova toplumunun gösterinin temasında özgürce kendisini bulabileceğini söyledi. 

"Louis yarı amatör bir tiyatro yönetmenidir. Toplumumuzun özgürce kendini bulabileceği, bulunduğu bir konudur. Irkçılık sorunu tüm toplumlarda sorunludur. Louis ölmek üzereyken bir Shakespeare oyunu - 'Kral Lear' - oynamaya ve dünyanın kendisine göre nasıl olduğuna dair bir mesaj bırakmaya çalışıyor. Aynı zamanda Amerika'daki iki temel aşırı kanat tarafından rol seçmekle suçlanıyor, ırkçılıkla suçlanıyor" dedi Selmani. 

Oyuncu Bujar Ahmeti, rolünün yönetmenin vasiyetinden vazgeçmeye çalışan destekçisi rolünde olduğunu söyledi.

"Dagu bir aktör, saf. Bir aktör olarak çalışmalarında bazen hakarete uğrayıp şartlandırılsa da, yine de ölümün eşiğinde olan Shptetim'in bir hayali olan yönetmen Luis'i desteklemeye ve yardım etmeye çalışıyor: 'Kral Lir' oyununu yapmak." dedi Ahmeti. 

"Beyazlar" programı, dijital çağda her şeyin prömiyer olarak adlandırılmadığını takdir ediyor. Oyunun dördüncü perdesinin provaları bitene kadar sosyal ağlarda oyunculardan bilgi akışı sağlanıyor: Verona Koxha'nın canlandırdığı Priscilia ve oyuncu Bujar Ahmeti'nin canlandırdığı Daugh. 

Oyunun yazarı Steven Leigh Morris, oyunun küresel bağlamdan gelen yerel bağlama uyarlandığını söyledi. 

"Bu, özellikle Oklahoma'da Amerikan aksanıyla yazılmış, dönüşümün orada nasıl başladığını ve evrensel temaların nasıl geliştiğini anlatan bir Amerikan oyunu. Uyarladık çünkü oyun Amerika Birleşik Devletleri'ndeki oyun için yazdığım gibi yapılsaydı aynı yeri tutacağını düşünmüyorum. Yönetmen Besimi koreografisi ve muhteşem sahneleriyle harika bir iş çıkarmış. Gösteriden sonra Amerikalı oyun yazarı, yazar ve gazeteci Morris, küresel temayı kendi hissettikleri şekilde ortaya koydular ve bu gerçekten bir tür özgürlüktü" dedi. 
Oyunları New York'ta, Güneydoğu Avrupa'da, Makedonya'da yayımlandı, New York'ta, Los Angeles'ta sahnelendi ve başka tiyatrolarda sahnelendi. Son çalışması "Beyazlar", "Multimedya" merkezi tarafından sipariş edildi. 

İlk romanı "Fowl Play", "Bağımsız Kitap Ödülleri"nde altın ödülü kazandı. Bu arada gazeteci olarak Morris, New York Times, LA Times ve American Theatre Magazine için yazılar yazdı ve on yıldan fazla bir süre LA Weekly'de editörlük yaptı. "Pulitzer" drama ödülünde yargıç ve jüri başkanı olarak görev yaptı. 

"Beyazlar" adlı gösterinin yönetmeni Besim Ugzmajli, gösterinin Kosova'da topluma doğru ilerleyen toplumsal söylemlerin bir nevi başlangıcı olduğunu söyledi. 

"Bunlar Batı'nın birçok ülkesinde ırk ve cinsiyet dinamikleriyle ilgili tartışmalar ama burada hâlâ tüketilmiyor, tedavi edilmiyor. Tamamen değil ama çok az. Kısa sürede toplumumuzdaki tartışmaların bir parçası olacaklarını düşünüyorum. Gösteri, toplumumuzu nelerin beklediğine dair bir tür uyarı niteliğinde. Uğursuz bir uyarı değil, sadece ilginç bir şeyin kamuya açık söylemlerin bir parçası olacağına dair bir uyarı" dedi yönetmen Ugzmajli. 

Oyunun Oda tiyatrosunun repertuarında yer alacağını duyurdu. Prömiyerin ertesi günü, Cumartesi günü gösterinin ilk tekrarı yapıldı. 

Gösteri, başkentteki halkın yıllardır deneyimlemediği klasik bir gösteriden kesitler sunuyor. Modası geçmiş önyargılar için bir tür ironi gibi geliyor. 

Ugzmajli, "Kral Lir"in gösterideki bölümleri üzerinde çok dikkatli çalışılması gerektiğini söyledi. 

"Klasik tiyatro ve pek çok ülkede, hatta normalde Kosova'da bile yorumlanma şekli, trajediyi komediden ayıran ince bir çizgidir. Çok zor bir tiyatro ve daha çok dikkat edilmesi gerekiyor. Ve bunu yaptığında bizi ağlatmak yerine güldürüyor. Bu, 'Kral Lir'in bu haliyle yeniden yorumlanmasıdır" dedi. 

Yönetmen Rahim Burhan'ın yönettiği "Tartufi"nin anlatıldığı dizideki sahneyi anlatırken, ülke toplumundaki ırksal konular arasındaki bağlantıya da değindi. 

"Bu bizim müdahalemiz. Gösterinin içeriği nedeniyle bazı korelasyonlar yapmaya karar verdik. Yapılan müdahale gerçektir, yayınlanmıştır, mevcuttur. 2008'de tamamen ırksal nedenlerden ötürü, dizinin kalitesinden değil, yönetmeninin uyruğundan dolayı uzun bir tartışma yaşandı. "Adriana'nın" yönetmenliğini yapan Ugzmajli, "Gördüklerini bir nevi özetlemek, zihinlerinde daha net bir şekilde yer etmek ve çevremizi ırksal dinamiklerle ilişkilendirmek için bunu daha net bir şekilde yerleştirmeyi bizce daha uygun gördük" dedi. " Ferizaj'daki tiyatro. 

Yapımın sanat yönetmeni Mentor Berisha, kostüm tasarımcısı: Njomza Luci, besteci: Memli Kelmendi, dramayı çeviren: Qerim Ondozi.