Parasız müzik sonu, Dernek yeni bir dönemin başlangıcı olarak faaliyete geçiyor

Müzikli bir atmosfere sahip bir kafe veya restoranın yıllık cirosu 401 bin ila 450 bin avro arasındaysa, müzik için sabit 5 bin 260 avro ödeyecek. Ancak sanatçının bundan yararlanabilmesi için "Kosova Müzik Hakları Derneği" adlı derneğe üye olması gerekiyor. Bu yeni kuruluş, Salı günü Geçici Başbakan Albin Kurti'nin de katıldığı bir törenle resmen faaliyete geçti. Kurti ve diğerleri, derneği sanatçının korunduğu ve yaratıcılığından yararlandığı yeni bir dönemin başlangıcı olarak nitelendirdi.

Bu yılın son günü, halka açık etkinlik ve mekanlarda ücretsiz müzik yayını döneminin sonu olacak. Festivaller, kafeler, restoranlar, alışveriş merkezleri, spor etkinlikleri ve mağazalar, 1 Ocak 2026 tarihinden itibaren koruma altındaki müzik eserlerinin kullanımı için ücret ödemek zorunda kalacak. Ücretler, "Kosova Müzik Hakları Derneği" derneği tarafından toplanacak. Kültür Bakanlığı, geçen yıl başlayan bir süreçle APIK derneğinden lisans aldı, yeni dernek tescil edildi, ücretler onaylandı ve artık ödeme yükümlülüğü tamamlandı. 

Kültür, Gençlik ve Spor Bakanlığı, Salı günü "Kosova Müzik Hakları Derneği" ile iş birliği içinde "Toplu yönetim yoluyla müzik haklarının güçlendirilmesi" konulu bir bilgilendirme konferansı düzenledi. Etkinlikte ayrıca, müzik alanında telif hakları için toplu yönetim kuruluşunun resmi lansmanı da yapıldı.

“Telif haklarının kolektif yönetiminde yeni bir bölüm”

Kosova Başbakan Vekili Albin Kurti de bu konferansta hazır bulundu. Başlangıçta, her zamanki gibi, soru sorarak kelime oyunu yaptı. 

"Duyulan bir şey korunabilir mi? Duymayı ruhla ilişkilendiririz, sonuçta çifteliitler 90'lara kadar sadece bağışlanıyordu, asla satılmıyordu. Duyulanı neden korumuyoruz?" dedi. Ardından biraz tarihe dalarak, ülkemizde müziğin kurumsallaşma yolunun 20. yüzyılın başlarında besteci Lorenc Antoni tarafından açıldığını söyledi. Ona göre, folklor üzerine ilk bilimsel yazıları ve yaptığı araştırmalar ve daha sonra Prizren'deki Birinci Müzik Okulu, müziğin kurumsallaşmasının temellerini attı. 

"Bugünkü gibi her girişimimiz, Kosova'yı hiper-müzikal bir ülke haline getirmeye devam eden manevi dağların omuzlarında yükseliyor. Bu nedenle, bu yaratıcılığa ve bu yaratıcılara karşı bir sorumluluğumuz var," dedi Vekil Başbakan Albin Kurti. 

Salı günü, müziğin ötesine geçen bir adımın atıldığını söyledi. Ona göre, "Kosova Müzik Hakları Derneği"ni kurma girişiminin ve önümüzdeki çalışmaların temelinde daha büyük bir fikir yatıyor. 

"Eserlerimizin meyvesine sahip olma hakkı, aynı zamanda kamu yararına yazarın da faydalanması. Bu sadece hukuki bir mesele değil, aynı zamanda ahlaki, kültürel ve felsefi bir meseledir. Yaratıcılığı tanıyan ve koruyan bir toplum, kendine inanan bir toplumdur. Bugününe ve geleceğine inanan bir toplumdur. Aynı zamanda sanatçılarını sevmenin yanı sıra onlara saygı duyan bir toplumdur," dedi. Kurti'ye göre KMRS artık yaratıcılar ile devlet ve halk ile sanat arasında bir güven örgütünden daha fazlası. 

"Bu adımla Kosova, telif haklarının kolektif yönetiminde yeni bir sayfa açıyor, küresel kurumsal geleneklerin ve Fransa'nın SACEM (Yazarlar, Besteciler ve Müzisyenler Derneği) gibi örgütlerle Avrupa işbirliği ağının bir parçası haline geliyor ve potansiyel olarak dünyadaki diğer tüm örgütlerle işbirliğine gidiyor. Bu ortaklık, bu girişimin ciddiyetini ve uluslararası standartlara açıklığımızı kanıtlıyor." dedi. 

Kültür, Gençlik ve Spor Bakanlığı Genel Sekreteri Bislim Bislimi, bunun önemli bir an olduğunu söyledi. 

"Bu, Kosova'nın telif hakları ve ilgili haklar alanında AB standartlarıyla ilişkilendirilmesinin devlet hedefleri doğrultusunda, yaratıcılarımızın haklarını koruma, sosyal, kültürel ve ekonomik kalkınmamız için yasal ve kurumsal sistem altyapısının temellerini güçlendirme yolunda önemli bir anı ve belirleyici bir adımı temsil ediyor," dedi. Bislimi'ye göre, bu kuruluşun kurulması resmi bir kurumsal faaliyetten çok daha fazlasıdır. Bislimi, bunun her şeyden önce yaratıcıların ve sanatçıların çalışmalarının tanınması ve takdir edilmesinin bir göstergesi olduğunu belirtti. 
Bislimi, "Yeni kuruluş, müzik alanında yazarlar, besteciler, icracılar ve yapımcılar adına telif hakları ve ilgili hakların yönetimi konusunda yetkili bir kurum olarak hizmet verecek. Müzik eserlerinin resmi lisanslama işlemlerini yönetecek." dedi. 

Kosova Müzik Hakları Derneği Başkanı Kaltrina Mehmeti ise Kosova'da müzik yaratıcılarının yirmi yıldan fazla süredir yasal koruma olmadan çalıştığını söyledi.

"Kosova'da ve yurt dışında bu kadar güçlü olan bu müzik endüstrisi, paradoksal bir şekilde 25 yıldan fazla bir süredir hiçbir yasal koruma ve telif hakkı adına hiçbir tazminat olmaksızın faaliyet gösteriyor. Bu manevi borcun sanat camiasına adanmasının, tıpkı her Kosova vatandaşı gibi en temel ve temel haklara sahip olmasının zamanı geldi," dedi Mehmeti.

2012 yılında başlayan bir yolculuk ve yeni bir derneğe geçiş

Kosova, 2012'den beri toplu yönetim kuruluşları aracılığıyla Telif Hakları ve Bağlantılı Hakların Korunması Yasası'na uymaya çalışıyor. Ancak ücret anlaşmaları üzerindeki müzakerelere rağmen bu gerçekleşmedi. Besteci ve yapımcı Florent Boshnjaku tarafından yönetilen APIK kuruluşunun lisansını aldıktan sonra, yeni kuruluş hızla ücretleri almayı başardı. 

Kültür, Gençlik ve Spor Bakanlığı, bu yılın temmuz ayında, "Kosova Müzik Hakları Derneği"nin 2026 yılı için korunan müzik eserlerinin kullanımına ilişkin tarife taslağını yayınladığını taraflara ve kamuoyuna bildirdi. KMRS, bu yılın nisan ayında MCYS tarafından lisanslandı. 

"Bu tarifelerin yayımlanması, Telif Hakları ve Bağlantılı Haklar Kanunu'nun 102. maddesi uyarınca yapılır. Tarifelerin yayımlanmasından itibaren otuz (30) gün içinde, telif hakkıyla korunan materyalin kullanıcılarının herhangi bir temsilci kuruluşu veya yetkili diğer ortak temsilcisi, toplu yönetim kuruluşuna ve Ofise tarifeleri kabul etmediğini bildirmezse, tarifelerin takvim yılı için onaylandığı kabul edilir." 

O zamandan beri KOHA, KMRS ile iletişime geçti, ancak temsilcileri tarifeler onaylanmadan önce bu süreci görüşmeye istekli olmadı. Görüşmeleri birkaç kez ertelediler. KOHA'nın o dönemde iletişime geçtiği bazı müzik sahnesi sanatçıları bu süreçten haberdar değildi. Salı günkü törende ise müzik sahnesinden MC Kresha, Naim Abazi ve Afrim Muçiqi gibi birçok isim hazır bulundu.  

Üyelik 350 avroya kadar, ücretler ciroya göre değişiyor

Aidatlar onaylandı. Telif haklarının toplu korunmasından yararlanmak için sanatçıların derneğe kaydolması veya üye olması gerekiyor. Yıllık cirosu 30 bin avroya kadar olanlar için üyelik ücreti yıllık 20 avro, yıllık cirosu 30 bin ila 100 bin avro arasında olanlar için üyelik ücreti 200 avro, bu yıllık ciroyu aşanlar için ise üyelik ücreti 350 avro. 

Ancak bu sürecin özünde müzik yayını için yapılan ödemeler yer alıyor. 

Müzikli bir atmosfere sahip bir kafe veya restoranın yıllık cirosu 401 bin ile 450 bin avro arasındaysa, müzik için sabit 5 bin 260 avro ödeyecek. Konser ve müzik gösterileri için organizatörler etkinliğin gelirinin yüzde 4'ünü ödeyecek ve bu oran yıldan yıla artıyor. Müzik gösterileri, organizasyonun masrafları bin avro ise telif hakkı için 17 avro ödeyecek. Bu aynı zamanda giriş biletine de bağlı. Masraflar arttığında ücret de artıyor. Spor etkinliklerinde ilk örnek, giriş bileti 5 avro ise ve 250 kişi bir araya geliyorsa, 25 avro telif ücreti ödenecek. 300 metrekareye kadar olan perakende zincirleri yıllık sabit 80 avro ödeyecek, bunun üzerindeki alanlar metrekare başına yıllık 0.10 sentten başlayacak. 

Müzikli atmosfere sahip kafe ve restoranlar yıllık ciroya göre ödeme yapacak. 50 bin avroya kadar, yılda 150 avro ödeme yapılıyor. 

Geleneksel kafe ve restoranlar, belediye sınırları içindeki kişi sayısına göre ücret ödeyecek. Ücret, 10 bin kişi başına 15 avrodan başlıyor. Satış acenteleri ve halka hizmet veren diğer ofisler, çalışan sayısına göre ücretlendirilecek. 1 ila 6 çalışan için yıllık 60 avro ödenecek. Spor salonları metrekare başına 0.40 sent, fast food restoranları ise müşteriler için bulundurdukları sandalye sayısına bağlı olarak metrekare başına 0,40 sent ücret ödeyecek. 10 kişilik yer için ücret yıllık 50 avro olacak. 

Toplanan tüm tutarlar üzerinden sanatçılarla sözleşme yapılır. KMRS web sitesinde, "Toplanan ücretlerden elde edilen gelirin toplanması ve dağıtılması, sanatçıların paylarını şeffaf bir şekilde almalarının sağlanması" belirtiliyor. 

Mart 2018'de Kültür Bakanlığı, APIK ile televizyonlar ve radyolar arasında bir anlaşma olduğunu duyurdu. Kosova Radyo ve Televizyonunun dört kanalı, müzik yayın hakkı için yıllık 30 bin avro ücret ödeyecekti. Ulusal frekanslı televizyonlar yılda 6 bin avro, bölgesel televizyonlar yılda 1.200 avro, yerel televizyonlar 600 avro, müzik kablolu kanalları 2.400 avro, diğer kablolu kanallar 1.800 avro, ulusal radyolar 3.600 avro, bölgesel olanlar 720 avro, yerel radyolar 480 avro, düşük güçlü televizyonlar ve radyolar sırasıyla 240 ve 180 avro ödeyecekti. Kosova'da, 2012'den beri Kosova Yazarlar, Yapımcılar ve İcracılar Derneği - APIK gibi, görsel-işitsel alanda telif hakları ve ilgili hakların kolektif yönetimiyle ilgilenen VAPİK de bulunmaktadır.