Monsinjor Isa Boletini është i zemëruar. Ka konflikt të gjatë me osmanlinjtë dhe është i mërzitur për këtë. I ka pikë të dobët plaçkitjen, kalërimin dhe humorin. Për këtë quhet Monsinjor. Turqit për këtë shkak as nuk guxojnë t’i dalin përpara, të bëjnë shaka me të, apo ta thërrasin “Monsieur” (Monsinjor). Por Isa është optimist. Po e ndërton kullën e tij, po i mbreh shpatën dhe lapsin për betejën e fundit me turqit.
Monsinjor Isa është heroi më i madh shqiptar që prej Skënderbeut në shekullin XV. Ai është luftëtari më i guximshëm, bujar, famëkeq i Ballkanit. E di këtë. Kur u lind në një mëngjes të ftohtë marsi në vitin 1870, nëna e tij parashikoi se ai do të jetonte me gjak, por do të vdiste në paqe. Dhe në moshën trevjeçare Isa i shëndetshëm u gjet duke luajtur në gjakun e një shqiptari të vrarë dhe të lënë në rrugë nga disa hajdutë. Këtu filloi “Monsieur” Isa.
Akti i parë heroik i Isës ishte hakmarrja ndaj konsullit të Rusisë, Stcherbina. Kjo ndodhi nëntë vjet më parë. Isa po krijonte probleme në zemrat e burrave të Mitrovicës. Shqiptari me flokë bojëkafe ishte fort i zemëruar me Lihmen që shërbente në shtëpinë e Stcherbinas. Qamil Pasha kishte batalionin me 7 mijë ushtarë, Isa kishte 1 mijë e 500. Me këta ushtarë ai e kërcënonte me sulme qytetin. Kur Stcherbina dëgjoi se Isa kishte plane të mëdha dhe kërcënonte me vdekje shërbëtorin e tij, ai kërkoi nga Qamili që artilerinë e tij ta drejtonte në fushat ku po qëndronte Isa. Plumbi i parë e kapi kokën e shokut të ngushtë të Isës, Buranit. Isa, për fat, shpëtoi.
Pas kësaj shoku i Buranit i harroi plagët. Ai u lëshua poshtë në Mitrovicë. Bëri një kurth të jashtëzakonshëm për Stcherginan dhe e vrau me një plumb në kokë.
Heroi shqiptar madhështinë e arriti më vonë. Sulltan Abdul Hamidi la anash forcën dhe përdori metodën e tij të zakonshme, korrupsionin. Ai e ftoi Isën në Yildez dhe e quajti “Monsieur”. I ofroi 14 mijë dollarë në vit dhe një harem për të jetuar si mysliman i mirë në Stamboll. Isa i refuzoi 14 mijë dollarët. Madje edhe haremin. “Më zihet fryma në qytete”, i kishte thënë Isa Sulltanit. Abduli ia dha një pension dhe e ktheu në shtëpi Isën.
Duke u kthyer për në Mitrovicë me 12 mijë dollarë në xhep – shuma më e madhe e arritur ndonjëherë në Shqipërinë Veriore – Isa u sulmua nga shtatë grekë. Ata e ndoqën. Isa arriti të fshihej në disa shkëmbinj. Ai vrau gjysmën e grekëve. Disa arritën të iknin. Isa vrau edhe grekun e dytë. Të tretin e qëlloi në sy. Heroi shqiptar u kthye me 12 mijë dollarë dhe me trofetë e çmueshëm – revolverët, thikat dhe veshin e një greku. Paratë dhe revolverët ai i ndau me bashkëluftëtarët e tij. Isa e kishte dhënë besën në Stamboll se do ta donte Hamidin dhe e mbajti fjalën. Ai e mbajti fjalën duke sulmuar vetëm xhonturqit. Kjo shpuri te revoltat e vitit 1910 dhe 1912. Kur në prill të vitit 1910, Shefqet Pasha me 30 mijë ushtarë u nis nga Shkupi për në Ferizaj për t’u përballur me Isën, ai këputi hekurudhën dhe mbajti peng vagonët. Për një javë rresht Isa e mbrojti Kaçanikun. U tërhoq vetëm kur Shefqeti e kërcënoi pas shpine. Me 11 mijë burra ai u shpëtoi 30 mijë ushtarëve të pashës. Në Kaçanik, Isa u bë i njohur për guxim dhe vrazhdësi. Kur burrat e tij dukej se po dorëzoheshin, ai u dha shpirt duke u prirë. Një plumb ia shqeu këmishën e tij. Kur nipi i tij, 13-vjeçar, tentoi të ikte, Isa Boletini ia dha një breshëri shuplakash dhe e ktheu.
Rikthimi në Mal të Zi
Pas Kaçanikut, Isa shkoi në Mal të Zi për të sulmuar xhonturqit. Kjo ishte vizita e tij e katërt. Dimrin e kaloi në Podgoricë. Ai ishte i shqetësuar fort për revoltën e përgjakshme në Malësi. Isa u kthye në Kosovë për të marrë njerëz që të luftonin përkrah malësorëve. Ai ishte i zhgënjyer. “Inteligjenca”, partia e re, ishte në krye të kësaj revolte. Isa u betua se do ta mbronte kauzën kombëtare kundër turqve të rinj dhe atyre të vjetër.
Kur Mahmudi V bëri pelegrinazhin në varrin e Sulltan Muratit, ai lëshoi një amnisti. Isa Boletini ishte falur nga Perandoria Osmane. Isës iu ofrua një pension, por e refuzoi atë dhe faljen. “Çfarë do?” e pyetën turqit. “Armë” - iu përgjigj Isa. Ai u armatos, por nga negociatorët. Tri ditë më vonë e sulmoi trenin turk që po bartte armatim. Tridhjetë turq luftuan. Të rrethuar nga Isa Boletini ata i dorëzuan armët. Disa prej tyre tentuan të iknin, por shqiptarët i vranë, kështu ndodhi derisa u vranë të gjitha pengjet turke. Boletini më vonë u akuzua për tradhti. “Armët u shkrepën aksidentalisht”, tha Isa.
Kjo ishte mënyra e tij. Ai ishte humorist i kulturuar. Derisa ishte në luftë me Shemsi Pashën, ai ia shkroi një letër me aromë luleje komandantit turk në Kupril, ku ata kishin bazën e tyre të zakonshme. Ai e dinte se Shemsia ishte i dhënë pas femrave dhe kishte disa dashnore në Kupril dhe në Krushevë. Letrat ishin të shkruara në gjuhën shqipe dhe kur Shemsiu i përktheu ato, zbuloi se kishin përmbajtje lufte, jo dashurie.
Tmerri nga emri Isë
Disa herë gjatë dekadës së fundit turqit ia shembën Kullën Isës. Ai ose e rindërtonte, ose e ndërronte vendin e saj. Kur kulla e tretë e tij ishte zbuluar nga Shefqet Pasha, turqit në muret e dhomës së Isës gjetën tregime ironike. Ato ishin shkruar nga serbi i kthyer në shqiptar, Kovitiq, pasi Isa nuk ishte i shkolluar.
Tregime për Isën ka shumë. Disa janë të vërteta e disa trillime, siç ishin fjalët e Isës. Kur flisje me ushtarët e tij, që ishin të shumtë në numër, ata gjithmonë tregonin ndonjë rast se ata ia kanë borxh jetën Isës për shkak të heroizmave që ai kishte bërë për ta.
Ai ishte njeriu i vetëm emri i të cilit ua fuste tmerrin turqve trima. Në mendjen e tyre Isa ishte luftëtar i madh, dhe ata i kishin çuar dëm kohën dhe armatimin ndaj tij. Kjo ishte arsyeja që turqit nuk luftonin me të.
Funte të panumëruara turqit kanë shpenzuar për të organizuar vrasjen e Isa Boletinit, por ishte e kotë. Xhonturqit ofruan 20 mijë dollarë për kokën e tij, por paratë mbetën të paprekura në Selanik sot e asaj dite.
Duhet përmendur faktin se janë organizuar disa atentate ndaj tij, por ato i merrnin përsipër amatorët. Isa çmendej kur thirrej me emrin “Monsieur”. Ky ishte fragment i mendjemadhësisë së tij. Ai për herë të parë këtë fjalë e dëgjoi në Cetinën e kulturuar. Atje i veshur me rroba evropiane vizitoi disa diplomatë të huaj me synimin që edhe ai të ishte evropian. Ai u ofroi diplomatëve letra me përshkrimin “Monsieur Issa de Boletini”.
Ai zgjodhi 50 fjalë franceze, me të cilat kërcënonte diplomatët turq nga Parisi. Në fakt, Isa është një qen i pikëlluar. Por i falet mendjemadhësia. Ai është i pashëm dhe “vrasës” i femrave. I veshur me tirq, dy pistoletat që i mbante i jepnin më shumë respekt sesa letrat “Monsieur Issa”. Ai nuk shikon vitet që la pas, por para vetes ka tradhti, luftëra dhe edukatë. Një njeriu të tillë nuk i duhet karriera e qetë.
Përktheu: Gent Mehmeti
© KOHA. Të gjitha të drejtat janë të rezervuara.
