Земја со „спонзор“, но без амбасадор: Стратешката иронија на Косово

(Во политичката социологија, постои непишана изјава што „секогаш циркулира онлајн“ во дипломатските коридори, во која се вели дека; во дипломатските акции, не е секогаш важно што се зборува на куртоазните состаноци, туку, многу повеќе, што не се зборува - особено кога не се споменува во глобалните центри за донесување одлуки, како што е случајот со Стејт департментот, кој сè уште не назначил свој амбасадор во Приштина)

Фадил Малоку

1. Гледано со подлабок диоптер, причините за ова доцнење можат да се пронајдат на многу нивоа. Може да се претпостави дека се работи за „дипломатска несреќа“, „тивок чин на недоверба“ (како што опозицијата еднаш ја обвини владата на Курти), „стратешки тајм-аут“ што Вашингтон ѝ го даде на Приштина да размисли, да го поправи курсот и да го врати вниманието што некогаш беше безусловно. Или можеби се работи за „дипломатска инфантилност“ на новата косовска дипломатија, која се смета за пречка во односите на длабокото трансатлантско партнерство. Или едноставно со дипломатски сигнал за тивко стратешко ладење? Ова отсуство на американскиот амбасадор во Косово може да се чита и преку „кисинџеровска“ логика, која тврди дека Америка нема трајни пријатели или непријатели, туку само трајни интереси. А интересите во моментов се фокусирани на други, многу покритични геополитички области: Украина, Русија, Газа, Израел и, неодамна, Иран - без разлика дали се на Блискиот Исток или Индо-Пацификот. Ова го прави недостатокот на директно внимание кон Приштина уште поразбирлив. 

2. Сепак, ова не е сè. Меѓу сите овие фактори, треба да се истакнат и голем број други елементи. Не се работи само за протоколарен вакуум или бирократски товар на американската администрација. Ова одложување се чини дека е резултат на длабока рефлексија, можеби веќе трансформирана во стратешка убеденост, за тактичката дилема што Вашингтон ја има во однос на сегашната Влада на Косово. Ако е така, тогаш ситуацијата станува навистина загрижувачка. Од перспектива на политичката социологија, одложувањето на назначувањето нов амбасадор не може да се толкува само преку „призмата“ на меко дистанцирање, кое САД обично го практикуваат кон политичките актери кои не резонираат со нивните стратешки и безбедносни очекувања. Сегашната влада на Косово, со особеноста на пренагласената реторика на суверенитет, често се перцепира и звучи како неблагодарна и некоординирана во однос на геополитичките интереси на САД во регионот на Западен Балкан. Иако САД ја поддржуваат територијалната целовитост и државноста на Косово - како главен „кум“ на независноста - тие не ја криеја ниту својата иритација ниту рамнодушност кон некои одлуки на владата на Курти: без разлика дали станува збор за српскиот динар, или за случувањата на север, или за одбивањето да се спроведат препораките на сојузниците во време на криза. Оваа иритација, ако внимателно ги прочитаме дипломатските изјави, никогаш не била артикулирана со остар јазик, туку напротив, се манифестирала преку институционален молк и замрзнување на некои канали на високо ниво - како што е избегнување директни посети на канцеларијата на претседателот или високи претставници на Владата. 

3. Отсуството на амбасадор како премолчена порака. Отсуството на назначување на нов амбасадор не е без значење. Тоа е „дипломатски поздрав“ на незадоволство, намерна порака што не може да се сведе само на процедурално прашање. Бидејќи од американската дипломатска пракса е познато дека амбасадорите не се испраќаат случајно, туку со јасни политички пораки, со мисија да ги унапредат интересите, да одржуваат рамнотежи и да влијаат врз политичкиот тек на земјите домаќини. Ако оваа хипотеза важи, тогаш отсуството на назначување амбасадор во Косово јасно покажува дека сè уште нема јасна стратешка дефиниција на ставот на САД кон сегашната влада во Приштина. Затоа, секое одложување во преземањето на државните одговорности - особено во периоди како овој низ кој минуваме - треба да се гледа и како неуспех да ја препознаеме нашата политичка зрелост (а да не зборуваме; дури и „политичка шизофренија“!) за да ги разбереме опасностите од меката изолација што ни се случува… Оваа тема, како егзистенцијално прашање, мислам дека треба да биде приоритет на секоја идна влада - без разлика дали е во нова или стара форма или состав. Бидејќи, во овие времиња на брза ескалација, секое недејствување на време, секое неразбирање на „стратешкото молчење“ може да нè чини многу – не само на државно ниво, туку и на национално ниво! На Косово му е потребна офанзивна, прагматична и скромна дипломатија, која внимателно слуша и зборува мудро, која ги разбира новите реалности на меѓународниот поредок и која ја враќа изгубената доверба, особено таму каде што некогаш уживаше безусловна поддршка…