Шмит: Косово е една од најзагрозените земји во Европа

Додека ја набљудува геополитичката ситуација и одговара на идентитетот на Косово, она што го вели познатиот швајцарски историчар Оливер Јенс Шмит е алармантно. Се вели дека државата мора да се подготви „за можен воен конфликт“. „Поважно би било да се зборува за воена одбрана, цивилна одбрана, болници, планови за итни случаи и сериозно да се подготват отколку за јазик и литература“, вели Шмит во интервју за KOHĪN. Според него, покрај Република Молдавија, Косово е една од најзагрозените земји во Европа. „Во Косово за ризикот од војна не се разговара посериозно отколку во другите европски земји. „Она што е потребно сега не се дебати за идентитетот, туку сериозни подготовки за напад“, вели Шмит.

Швајцарскиот историчар Оливер Јенс Шмит го опишува Косово како стабилна демократија на 17-годишнината од нејзината независност. Членот на Австриската академија на науките вели дека во рамките на албанската култура Косово има своја култура, не во јазична, туку во политичка. Шмит, кој освен што го проучува минатото, е и внимателен набљудувач на Балканот, вели дека Косово значително се разликува од Албанија, каде што продолжува наследството на енверистичката култура. 

Во писменото интервју за КОХА, тој вели дека политичкиот ислам напредува на Косово и добива следбеници, особено кај помладата генерација. Според него, во овој случај прашање е како Косово е позиционирано меѓу Европа и исламскиот свет. 

„Но, на овие прашања мора да одговорат самите Косовари“, вели тој. Според Шмит, се чини дека администрацијата на американскиот претседател Доналд Трамп повеќе не е подготвена да ја гарантира безбедноста на Европа.

Во таков случај за познатиот научник, пристапот на Трамп има драматични последици за ЕУ. Смета дека земјите од ЕУ не се воено подготвени за конфликт со Русија. 

„Без американска заштита, ЕУ мора да очекува руски напад“, вели тој. 

Во овој случај тој го споменува и Косово како земја во ризик. Во него се вели дека, заедно со Република Молдавија, Косово е една од најзагрозените земји во Европа. Се советува Косово да направи сериозни подготовки за напад. 

Роден во 1973 година во Базел, Швајцарија, Оливер Јенс Шмит, професор по историја на Југоисточна Европа на Универзитетот во Виена, вели дека српската влада е под голем притисок и може да се обиде да организира конфликт со Косово. За одбележување е дека Србија во последните години масовно се преоружува. Во него се вели дека американското присуство на Косово ја спречи Србија да го користи ова оружје и дека ЕУ не може да ги замени Соединетите Држави како бранител на Косово. 
„Затоа, би било важно Косово брзо да има стабилна влада која го подготвува општеството, со сите важни страни, за можен конфликт“, вели Шмит, кој студирал Византија, грчка филологија, новогрчки и историја на Источна Европа во познати центри на германското говорно подрачје како Базел, Виена, Берлин и Минхен. Со оглед на геополитичката ситуација, Шмит вели дека сега е време да се зборува за подготовка на Косово како држава за можен воен конфликт. Според него, наместо дебати за идентитетот, поважно би било да се зборува за воена одбрана, цивилна одбрана, болници и планови за итни случаи. 
Истражувачот, кој живее во Виена, има долгогодишно искуство во истражување и предавање во различни европски земји. Тој држел предавања на универзитетите во Минхен и Берн, а извесен период бил и професор на Колеџ де Франс. Од 2017 година е раководител на Катедрата за хуманитарни и општествени науки при Австриската академија на науките, а во исто време раководи и со истражувачкиот оддел за балкански студии на Институтот за модерна и современа историја, највисокиот научен авторитет во Австрија. Неговите интереси за историјата се исклучително широки, со посебен фокус на средновековните години и јадранскиот регион на Балканот, како и Романија. Придонесите на Шмит се прошируваат и во средновековниот албански свет, со титули како „Венецијанска Арберија“, „Косово“, „Скендербеу“ и „Албанци“. Во март 2022 година, во Косовската академија на науките и уметностите, тој го промовираше своето дело „Балканот во 1870 век - пост-империјална историја“ и петте тома публикации со архивски материјал на Австриската академија на науките за Косово подготвени од Шмит и Ева Ана Французин.

„Косово има своја култура во политичка смисла“

КОХА: Како го гледате идентитетот на Косово во овие 17 години државност?

Шмит: Косово сега е стабилна демократија, со веќе воспоставен партиски систем. За разлика од Србија, владата може да функционира цел законодавен период, а промените на власта се можни преку демократски избори. Огромното мнозинство граѓани се идентификуваат со својата земја, за чија независност постарата генерација даде големи жртви. Иако меѓународната заедница го дефинира Косово како мултиетничка држава, Косово во голема мера е етнички хомогено, затоа Косово може да се смета за втора албанска држава на Балканот. Во рамките на албанската култура, Косово има своја култура, не во јазична, туку во политичка смисла. Овде Косово значително се разликува од Албанија, каде што наследството на енверистичката култура продолжува, додека политичката култура на Косово се обликува со заеднички отпор против српската репресија. Ова значи дека социјалната доверба е значително поразвиена во Косово отколку во Албанија; дека политичката култура се заснова на идејата за слобода и борбата за слобода. Значи, може да се каже дека постојат две различни политички култури во албанскиот свет на Балканот.

КОХА: Кои се вашите совети за идентитетското патување на Косово во иднина?

Шмит: Како надворешен набљудувач, не можам и не треба да давам совети за ова – можам само да ги анализирам дебатите што ги водат самите граѓани на Косово – а тие самите треба да ги водат. Сами треба да одлучите кој и како сакате да бидете. Кога станува збор за прашањето за идентитетот, се дебатира за литературниот јазик, поточно за гегиското културно наследство и како тоа може да се интегрира во литературниот јазик. Тогаш религијата игра важна улога, бидејќи политичкиот ислам напредува во Косово и добива следбеници, особено кај помладата генерација. Поврзано со ова е и прашањето како Косово е позиционирано меѓу Европа и исламскиот свет. Но, на овие прашања треба да одговорат самите Косовари.

„Без американска заштита, ЕУ мора да очекува руски напад“

КОХА: Во време кога национализмите се во пораст во Европа и пошироко, дали Косово е загрозено од овие ветришта на враќање на -измите?

Шмит: -измите се помалку проблем отколку радикалните промени во геополитиката. Всушност, Косово им ја должи својата независност на САД. Владата на Доналд Трамп очигледно повеќе не е подготвена да ја гарантира безбедноста на Европа. Ова има драматични последици за ЕУ, чии држави не се воено подготвени за конфликт со Русија. Без американска заштита, ЕУ мора да очекува руски напад. Заедно со Република Молдавија, Косово е една од најранливите земји во Европа. Во Косово за ризикот од војна не се зборува посериозно отколку во другите европски земји. Она што сега е потребно не се дебати за идентитетот, туку сериозни подготовки за напад. Српската влада е под голем притисок и може да се обиде да организира конфликт со Косово. Србија во последните години масовно беше превооружувана. Меѓутоа, американското присуство на Косово ја спречи Србија да го користи ова оружје. ЕУ не може да ги замени САД како бранителна сила на Косово. Затоа, би било важно Косово брзо да има стабилна влада која со сите релевантни страни ќе го подготви општеството за можен конфликт.

КОХА: Ако Косово цели кон својот културен идентитет – во однос на „косовска уметност“, „косовска литература“ – дали можноста за можно обединување со Албанија станува се подалечна, ако се земе предвид дека тоа е стара цел што одвреме-навреме се оживува? Каква улога игра јазикот во овој контекст?

Шмит: Ако ја погледнете геополитичката ситуација, треба да се работи за подготовка на Косово како држава за можен воен конфликт. Би било поважно да се зборува за воена одбрана, цивилна одбрана, болници, планови за итни случаи и сериозно да се подготват, отколку за јазик и литература.

„Општеството треба да се фокусира на она што му е заедничко“

КОХА: Со каква слика Косово треба да влезе во европското семејство и како го гледате ова патување во овие 17 години државност?

Шмит: Косовците одамна се дел од ова семејство, бидејќи половина од нив сега живеат во европските земји. Косово е транстериторијално општество кое не е поврзано само со територијата на Република Косово. Изборната кампања го покажа тоа – важни настани се случија во малите швајцарски градови. Во однос на статусот на Косово како држава, одговорот ми изгледа јасен: Косово е основано по интервенција на НАТО, чија цел беше да се спречи најголемиот политички криминал во Европа по 1945 година (и пред рускиот напад на Украина). Косово како држава е резултат на хуманитарна интервенција и волја за отпор на својот народ. Различни слоеви на општеството придонесоа за овој отпор, вклучително и претставници на сите денешни големи партии. Ова често се заборава – социјалното самоорганизирање и мирниот отпор, вооружениот отпор и самоорганизирањето на студентите од младата генерација, го направија Косово стабилна демократија во регионално-балканска споредба. Со други зборови: ЛДК, ПДК и Ветевендосје дадоа свој придонес, секој на свој начин. Ова често се заборава во споровите меѓу страните. Додека Косово се соочува со тешки времиња, општеството мора да се фокусира на она што му е заедничко.