Откритието во Лин - „Албанија, клучен јазол на праисториска Европа“

Албанското подземје е многу блиску до давање целосни одговори на прашањата што ја мачат праисториската археологија во Европа повеќе од еден век. Швајцарско-албанското заедничко вложување, проектот ЕКСПЛО на Универзитетот во Берн деновиве излезе со прелиминарни заклучоци за наодите во селото Лин, на работ на Поградското Езеро. Првите анализи укажуваат на земјоделството и езерската цивилизација со антика од повеќе од 8 илјади години, што ја прави оваа област најстара од ваков вид во Европа. Иако траги од палафитски населби на албанската територија се пронајдени и во Дунавец и Малиќ, неодамнешните откритија во Лин укажуваат дека овој тип на палафитска цивилизација е постар од оној во Швајцарија и алпската област. „Многу сум среќен што Албанија стана клучен јазол на оваа приказна и имав среќа да работам таму“, изјави Леке Шала, археолог од Косово, која заедно со нејзината колешка Калтрина Игришта беа дел од заедничкиот проект.

Југоисточниот раб на Албанија лесно може да го преврти сегашното знаење за неолитските населби во Европа. Во панорамската заднина на езерото, селото Лини е корито на подножје центар кој датира цели 8500 години. Така барем со денови се труба во медиумите.

Албанскиот премиер Еди Рама преку куса објава на својата официјална Фејсбук страница објави дека на виделина излегло ретко откритие во Буќеза во Поградец, кај Лин.

Археолозите од Универзитетот во Берн, во соработка со албанските археолози, потврдуваат дека во оваа населба се развиле земјоделството, занаетчиството и рибарството пред 8 години“, напиша во вторникот вечерта шефот на албанската влада. „Ова ново откритие, освен што има неоспорна историска и археолошка вредност, ќе биде и нова референтна точка за туризмот.

Хафнер: „Најстарата населба од овој тип во Европа“

Плод на четиригодишно систематско истражување - претпријатие предводено од експерти од Универзитетот во Берн во Швајцарија заедно со албански колеги - новите наоди на албанска почва би можеле да го револуционизираат археолошкото знаење за праисториска Европа и почетоците на земјоделството.

Водачот на овие ископувања, археологот Алберт Хафнер, во понеделникот во обраќање до локалните медиуми во Албанија, потврди дека наодите на површина излегуваат населба која го развила земјоделството најмалку две илјади години порано од аналогните населби во Швајцарија.

Знаењето што го стекнавме во Швајцарија ќе го пренесеме овде за да продолжиме со ископувањата за да имаме повеќе информации за најстарата населба од овој тип во Европа“, рече тој. Според него, целта на истражувањето е подобро да се прецизираат датумите кога почнало земјоделството во овие краишта. „Тука беше развиено земјоделството, кое се прошири во Италија и цела Европа“, додаде Хафнер, кој е професор по праисториска археологија на Универзитетот во Берн и член на „Центарот за истражување на климатските промени Ошгер“.

„Прашања за иднината“

Археологот Адријан Анастаси, кој бил дел од овие истражувања, вели дека населбата во Лин се покажува како најстара во Европа. Според него, откритијата направени од година во година продолжуваат да изненадуваат.

„Овој тип на населби, кој се испостави дека е најстар во Европа, отвора и нови прашања кои ѝ припаѓаат на иднината зошто овие луѓе решиле да се преселат од внатрешните населби во потокот или езерото“, вели Анастаси.

Уште во март оваа година, заедничкиот тим на истражувачи открил сад и фрагменти од неолитската материјална култура. Сепак, Универзитетот во Берн допрва треба да даде официјално соопштение за најновите наоди во Лин.

На официјалната веб-страница на овој универзитет, последната вест од овие ископувања е направена во 2021 година со наслов „Првите фармери на Европа“.

Од овој опис се знае дека тим на истражувачи од Универзитетот во Берн ги концентрирал своите напори околу Охридското Езеро, најстарото во Европа, кое одиграло клучна улога во ширењето на земјоделството. Како дел од проектот ЕКСПЛО, швајцарските археолози најпрвин истражија од другата страна на езерото, поточно во заливот Плоча Мичов Гради на територијата на Северна Македонија.

„Богатство достојно за УНЕСКО“

Токму овие сознанија го зголемија интересот на швајцарскиот тим да продолжи со истражувањето на албанската страна од езерото. „Населбите на врвовите околу Алпите од 2011 година се прогласени за заштитено наследство од УНЕСКО, а не помалку важни се езерските населби во југозападниот Балкан“, се вели во соопштението на Универзитетот во Берн објавено пред две години. „Регионот нуди ситуација споредлива со местата околу Алпите: остатоци од праисториски населби се зачувани во голем број езера во денешна Албанија, северна Грција и Северна Македонија. Меѓутоа, со неколку исклучоци, локациите на Балканот се воопшто малку проучени“. Така, од 2019 година, истражувањето на тимот EXPLO продолжи во слојот познат од археолозите како „Лин 3“.

Шала: „Сон на секој археолог“

Леке Шала и Калтрина Игришта, двајца млади археолози од Косово кои моментално студираат на праисториска археологија во Женева, Швајцарија, беа дел од ископувањата во Лин. Во изјава за TIME, археологот Леке Шала го сподели своето искуство од истражувањето во Лин. Според него, археолошките ископувања секогаш нудат ново искуство во однос на прашањата што произлегуваат од наодите.

„Да се ​​ископа подножје во соработка со универзитети од Швајцарија, во случајов со Универзитетот во Берн, е сон на секој праисториски археолог“, рече Шала, прецизирајќи дека швајцарските истражувачи биле иницијатори на оваа област и нивните методи на ажурирани обезбедуваат научен кредибилитет.

„Возбудата беше уште поголема кога ќе се земе предвид важноста на населба како оваа во Лин и Поградец, која е најстара од ваков вид во Европа“, рече тој.

За археологот од Косово, искуството на терен со колегите од Универзитетот во Берн и Оксфорд беше многу плодно во однос на соработката. Тој го спомена и колегијалниот дух создаден од археолозите Адријан Анастаси и Илир Ѓипали, кои, според него, не се двоумеле да го споделат своето драгоцено искуство.

Зборувајќи за важноста на откритието во Лин, Шала рече дека во 19 век швајцарските истражувачи Келер, Шваб и други го иницирале она што е познато како „археологија на мочуриштата“.

Светот никогаш не би помислил дека тоа ќе биде целосно препишано, не само човечката историја, туку и самото разбирање на една праисториска населба“, рече Шала. „Не е случајно што овие типови населби во Европа, особено оние во Швајцарија, се фанатично зачувани и се дел од светското наследство на УНЕСКО.

„Наоди во Лин, информации за животот во неолитот“

Понатаму, Шала напомена дека на овие места, каде што кислородот е оскуден, е зачувана најголемата количина на органска материја, што дава „неспоредливи информации“ за животот во тоа време. „Затоа, локалитетот пронајден во Лин, неговото апсолутно датирање, неизбежно ќе го промени начинот на кој досега ги разбиравме овие типови населби и нивната генеза и во секој случај ќе ја збогати приказната за нив“, додаде археологот. Седло

Во меѓувреме, не недостигаа коментари од заедницата албански истражувачи.

Археологот кој живее во Италија, Етнор Канај, процени дека не е невозможно да постои населба Палафит стара 8500 години. Според него, сега главен проблем е зачувувањето на наодите во овој археолошки локалитет. Не е проблем да се ископа и да се извади населбата на виделина, проблемот е да се зачува, бидејќи имаме работа со многу деликатни материјали“, напиша Чанај на својот „Фејсбук“ профил.

Сепак, тој изрази сомнеж во дадените датуми за почетокот на земјоделството во Лин, бидејќи, според него, леденото доба сè уште не е завршено, „и во овие краишта земјата претходно не била засадена“.

„Ова се откритија кои секој истражувач ги чека со соодветна свежина и рационалност“, напиша понатаму Чанај.

Но, всушност, стажот не го споменува швајцарската институција која го спонзорира проектот, кој не е ограничен само на Албанија. Староста ја споменуваат премиерот Рама, министерката за култура Елва Маргарити и медиумите во Албанија.

„Phahlbauproblem“ или прашањето за езерските населби

Од друга страна, праисториската археологија која се занимава со езерските населби, конвенционално наречени „стапови“, започнала во 1854 година кога водата во езерото Цирих се повлекла, со што на виделина се излегле старите остатоци од поранешните населби. Во овие скромни почетоци, археолошките истражувања беа далеку од научни. Потрагата по езерски населби, или како што стана вообичаено да се нарекува „pfahlbauproblem“ (проблемот на езерските населби), ќе продолжи да се продлабочува во квантитет и квалитет. Иако спорадични епизоди на населување на езерото се среќаваат уште во мезолитскиот период, како што е случајот со Стар Кар во Англија и некои локации кај езерото Федер во јужна Германија, трендот за такви населби ќе стане почест само во неолитскиот период.

„Отсекогаш сме се чуделе на водата“

Според Франческо Меноти, тешко е точно да се одреди кога човештвото решило да се насели покрај езерските средини.

„Отсекогаш сме биле љубители на вода, без разлика каква беше таа; море, река, езеро или едноставно мочурливо езерце и се чини дека на овој или оној начин сме поврзани со нив од почетокот на човештвото“, пишува Меноти во книгата „Живеење на езерото во праисториска Европа“, објавена во 2004 г. , со придонеси и придонес од експерти за археологија на Палафит.

Сеќавајќи се дека постојат секакви теории за потеклото и ширењето на феноменот на езерските населби во алпскиот регион, тој ја нарекува поверојатна теоријата која учи за потекло од југ.

„Оваа хипотеза се заснова на палеоботанички анализи на посебен вид пченица наречена и „езерска пченица“ (Triticium durum/turgidum), која вообичаено се наоѓа во повеќето крајезерски населби на Алпите. „Неочекувано, потеклото на оваа пченица мора да се бара во медитеранскиот регион“, пишува меѓу другото Меноти.

Така, траги од оваа пченица се пронајдени во Шпанија и централна Италија, почнувајќи од шестиот милениум п.н.е., додека ширењето на север се случило еден милениум подоцна.

„Помеѓу езерото“

Меѓутоа, албанската археологија веќе во минатиот век успеа да ги извади на виделина населбите покрај реки и езера изградени на дрвени платформи и овие вградени на дрвени штипки. Во тоа време, средниот неолит (5500-5000 п.н.е.) палафит во Дунавец се сметал за најстар на Балканот и меѓу најстарите во Европа. Друг палафит од доцниот неолит е забележан и во Малиќ и Совјан во областа Корчаре. Овој начин на живот очигледно продолжил и во класичните времиња. На крајот на шестиот век од нашата ера, Херодот забележал дека племињата на Пајоните, Доберијците, Агријаните и Одмантијците покрај езерото Прасијада (денешното езеро Керкини во Грција, на границата со Бугарија vj) имале посебен начин на живеење. „Таму во средината на езерото е подигната платформа од врзани борови греди, каде што мостот служи како излез за слетување“ (5, 16, 1: ἴκρια ἐπὶ σταυρῶν ὑψηλῶν ἐζευγμένα ἐν μέσῃ ἕστηκε τῆς ἔρουμὴν ἐν, ἔχοντα μιῇ γεφύρῃ). Во очекување на понатамошни истражувања, албанскиот туризам и археологија очигледно ќе имаат единствен додаток: цивилизацијата Палафит и првите траги од земјоделството на европскиот континент.