„Преродба“ на Јањева на третиот кат во „Гранд“

Нејзината работа е пример за тоа како архитект може да помогне во заживување на градот. Арѓире Красниќи ја избра Јањева, градот некогаш познат по културната различност, тешко погоден од последиците од војните во 90-тите. Нејзината изложба за „Манифест 14“ е насловена „Млада каранфилче Јањева во Косово“ и „реинкарнира“ на урнатините. Но, неговото претставување на третиот кат на хотелот „Гранд“ отвора други патеки

На третиот кат во хотелот „Гранд“, архитектот Арѓире Красниќи уметнички пресели дел од наследството на градот Јањева. Освен минатото, нејзината работа ја урива и визијата за иднината на оваа земја. Архитектот Красниќи од самиот почеток ја информира јавноста дека се работи за мултикултурен град на Косово. Според неа, наративот е суштински за поврзување на минатото со иднината. Пред нив таа го расплетува студискиот проект како да им даде нов живот на „воените архитектури“ на градот. Иако градот го изгубил статусот на град, тој се нарекува град во текот на неговиот проект. Фото атлас на слободни места ги документира стотиците напуштени згради во него. Во „Младите каранфилче Јањева на Косово“ таа се „реинкарнира“ на урнатините додека откри дел од својот проект и нејзината истражувачка работа од речиси една година. Кога го објаснува животот во Јањево, Красниќи започнува со тоа што не секој што ја напуштил земјата одлучува да се врати во неа. И ова е одлуката која ја избра половина од населението на Јањева. Напуштањето на градот познат по својата културна разновидност, каде што живееле шест националности, го достигна својот врв во 90-тите, кога на Балканот беснееше пламенот на војната. Јањева, иако не е директно вклучена во војната - не брои штети од неа, туку последиците кои индиректно ја погодија. Најмногу и тежи напуштањето на државата. Затоа, Красниќи зборува токму за оваа појава, претставувајќи го проектот за заживување на овој град стар 700 години.

Преку уметничките дела влијае на различни аспекти на градот, третирајќи ги во економска, социјална и архитектонска смисла. Со ова Красниќи нагласува дека се обидел да даде пример како архитектот може да помогне за заживување на повоен град и како може да создаде општа средина за различни култури.

„Проектот покажува како можеме да го заживееме градот Јањева, каде што се знае дека повеќе од 50 проценти од зградите се напуштени и градот, особено во минатиот век, доживеа многу трауми особено поради економскиот аспект поради на војните на а кои се случија на целиот Балкан“, рече таа.

Красниќи, кој е специјализиран за одржлива архитектура, објави и книга во која ги сумира истражувањата за Јањева.

За нејзиниот проект, таа тесно соработуваше со возрасни и деца кои живеат во Јањеве за да ги направи нивните сеќавања, желби и имагинации основа на нејзината стратегија за наследување.

Рачно нацртаните скици ги визуелизираат различните минимални интервенции дизајнирани да заздрават и обноват многу училишта, домови, кина и други работни места и места за собирање.

„Ми беше многу важно да ги вклучам граѓаните кои се поврзани со градот. Се обидов да направам што повеќе интервјуа со различни генерации кои сè уште живеат во Јањево и со посетители кои одат и ја покажаа целта на нивната посета“, објасни таа.

Главна инспирација за проектот Красниќи ја добил од децата од градот Јањева, со кои одржал три работилници во основното училиште од овој град. Според неа, нивните соништа треба да се остварат за да им се даде причина да останат.

„За мене беше од суштинско значење да ги разберам нивните соништа за да им стане возможно да останат во роднина малку подалеку“, рече архитектот Красниќи.

Таа вели дека Јањева ја привлекла поради нејзината географска положба и многу посебна архитектура и поради фактот што ова е гратче кое не доживеало директна војна, каде што ниту еден жител не е убиен и ниту една куќа не е изгорена. Но, неодамнешните војни директно влијаеја на земјата која некогаш била населена со шест националности.

Таа скицирала четири напуштени згради и како да интервенира во овие простори за да ги направи употребливи. Исто така, тој направи скица на која е претставен градот во целост. Таму ја презентира целата стратегија на заживување на градот.

„Првиот чекор што предлагам да се направи за да се врати Јањева во живот е општината да има право да ги користи напуштените простори за општо добро, да направи анализа на овие простори и потоа одредени поединци и организации граѓанското општество да го има право да аплицирам до општината да ги користи тие простори за нивна намена“, појасни таа. Во една од скиците, таа го искажала целиот нејзин план за заживување на градот, илустрирајќи ги сите чекори што треба да се преземат. Општината е илустрирана како адреса која помага во изнаоѓање различни форми на финансиска поддршка за овој простор. Во главниот преглед на Красниќи, се е детално дадено. Динамичен живот се развива во различни делови на градот. Според неа, поранешното училиште треба да стане главна адреса за младите.

„Главниот објект што нуди обука за оние кои сакаат да научат нов занает е поранешното основно училиште, кое воедно е и последниот објект што беше напуштен во Јањево во 2004 година“, рече таа за KOĖN.

Според неа, интервенциите во објектот треба да ги покажат сите слоеви во кои поминал објектот. Затоа, таа поставила различни видови глина кои ги поврзуваат минатото и сегашноста. Инсталирањето на глина, шиндра и пигмент покажува различни варијанти за тоа како може да биде финалниот производ доколку таков материјал се користи во зградите.

„Покрај тоа што глината влијаеше на изградбата на многу функционални предмети, таа исто така помогна и во развојот на идеи во однос на естетиката, и внатре и на отворено“, додаде таа.

Арѓире Красниќи, која студирала на Универзитетот KU Leuven (Белгија), Техничкиот универзитет во Виена (Австрија) и Универзитетот во Приштина, меѓу другите, е основач на непрофитната организација „Ecocietystudies“ која организираше и спроведе серија на проекти во соработка од 2014 година. Нејзината работа е изложена и објавена на локално и на меѓународно ниво, вклучувајќи го и Косовскиот павилјон на 17-тото издание на Меѓународното биенале за архитектура во Венеција кога земјата беше претставена со „C0ntainp0rary“ курирана од Максут Везгиш, година на помина.

Таа живее и работи меѓу Приштина и Брисел, а моментално е ангажирана во дизајнерско студио и истражувачки проекти меѓу овие две земји.