Историчарите во Косово прават напори да создадат корпус од неколку тома за новата историја на Косово. Сметаат дека оваа публикација ќе помогне и за афирмација на косовското државјанство. Репортерот на Гласот на Америка беше во Конгресната библиотека во Вашингтон, каде што интервјуираше двајца од учесниците во проектот.
Истражувачот од Њујорк, Луми Хадри Дивајн, и професорот по историја на Универзитетот во Приштина, Ибрахим Гаши дојдоа во Конгресната библиотека за да се консултираат со потенцијални извори на литература за новиот тригодишен проект.
Ова е најголемиот проект на Институтот за историја во Приштина и доби финансиска поддршка од владата. Таа има за цел да ја сумира историјата на Косово во четири тома. Појдовна точка ќе биде антиката, но акцентот ќе биде ставен на периодот по 1913 година, до прогласувањето на независноста.
Др. Ибрахим Гаши: Впрочем, Министерството за образование и сите институции го сметаа овој проект важен, па му дадоа поддршка, со оглед на тоа што Косово, како независна држава, веројатно треба да има историја напишана како сите држави, во која се сумирани главните случувања кои се одржале. Ова издание ќе биде преведено и на англиски јазик.
Глас на Америка: Каква е состојбата со историските студии во Косово?
Др. Ибрахим Гаши: Генерално не се во добра состојба поради немањето средства за научно истражување. Тоа е веројатно еден од првите проекти што сериозно ги поддржува историските истражувачи и другите да соберат информации за ова издание и да направат нешто како што треба. Се надеваме дека ќе испишеме пообјективна историја, заснована на најнапредна методологија, односно со либерален дух и без никакво влијание, било од политиката и случувањата во минатото, или од сегашната политика. Значи, станува збор за студија, да биде вистинска научна, заснована само на извори од прва рака, кои можат да бидат архивски извори, истражување во библиотеки како што е случајот со Конгресната библиотека, да се сумираат сите оние извори примарни кои имаат досега малку или воопшто не се користени во списите што се направени за историјата на Косово и регионот.
За делот од албанско-американското лоби во новиот проект се обврза да се грижи Луми Хадри-Девајн, ќерката на познатиот професор по историја, Али Хадри. Запрашана зошто ова лобирање ќе биде дел од проектот, таа рече:
Луми Хадри-Девајн: Во Институтот за историја сум ангажиран како научен истражувач во 20 век, со посебен осврт на крајот на 20 век, и на улогата на албанско-американското лоби, но и на улогата на Атлантскиот баталјон во ослободителната војна за Косово. Ќе ги истражуваме и документите на Конгресот, Конгресната библиотека и Националниот архив во Мериленд. Придонесот и улогата на дијаспората и албанско-американското лоби е непобитен и е толку обемен што не се доволни овие четири тома, туку стотиците. Сепак, за ова лоби треба да се пишува, бидејќи нивниот ефект врз креирањето политики на американската администрација е многу голем уште од почетокот, кога со помош на сенаторот Боб Дол, стариот претседател Буш ги стави црвените линии, а потоа и на бомбардирање од страна на претседателот Бил Клинтон до координирано прогласување независност со САД.
Глас на Америка: Каква е состојбата на лобирањето во корист на Косово денес во САД?
Реката Хадри-Девајн: Се надевав дека нема да ми го поставиш тоа прашање. Затоа што денес остана само сенката на она што остана. Можеби затоа што сега немаме толку жешки теми и затоа што мислам дека не сме целосно консолидирана држава.
Глас на Америка: Можеби од мислењето дека Косово е веќе независна држава и нема потреба од лобирање?
Луми Хадри-Дивајн: Лобирањето е различен тип на влијание од она што можат да го направат нашите амбасадори и може да биде многу ефикасно. Но, Албанско-американскиот национален совет повеќе го нема. Тоа беше многу ефикасна група. Гледам дека поранешниот конгресмен ДиоГарди се обидува да остане затворен. Не знам некој друг да направи нешто. Да бидам искрен, барем така прочитав во нашите медиуми во заедницата.
Глас на Америка: Професоре Гаши, мора да биде тешко да се создадат студии кои се прифатливи во странските академски кругови, поради националистичките тонови што вообичаено ги користат научниците на Балканот. Дали го гледате ова како проблем?
Др. Ибрахим Гаши: Не е лесно, но мислевме дека ова издание ќе биде малку поинакво бидејќи ќе се даде големо значење на методологијата и на изворите што ќе се користат. Значи, не секој извор ќе послужи за пишување на оваа приказна. Второ, мислевме дека историчарите, кои ќе бидат голем број, над 50, од сите албански региони, ќе си ја работат својата работа додека не дојде фазата на научна рецензија. Овој преглед е наменет да го направат историчари кои не мора да потекнуваат од албанскиот свет. Бидејќи изданието ќе биде преведено на англиски јазик, се смета дека за секое поле научниот преглед ќе го прави некој од познатите европски или светски историчари кои се занимаваат со таа област на студии. За среќа, имаме многу публикации направени од странски научници кои се спротивставуваат на историографската критика и се поткрепени со извори. Затоа помисливме да ги искористиме овие познати историчари. Затоа што идејата е да се направи нешто веродостојно за меѓународна публика од читатели. Затоа што на крајот се смета дека оваа публикација ќе помогне и за афирмација на косовското државјанство.
