„НИКОГАШ КАЖУВАЈ НИКОГАШ“ ја универзализира изјавата на Демачи за слободата и еднаквоста

„Никогаш не кажувај никогаш“, познатата изјава на Адем Демач во телевизиско студио во Белград во 1998 година, од вторникот е претворена во уметничко дело на јужниот влез-излез на главниот град, токму на плоштадот што го носи и неговото име. . Се пее како универзален повик за слобода и еднаквост, се претвора во почит не само на Демач. „Мислевме дека тоа е дело посветено на сите политички затвореници. Демачи се бореше за независноста и слободата што ги уживаме денес“, рече Албан Муја, автор на делото

Адем Демачи често се наведува кога се споменува отпорот на косовските Албанци против поранешна Југославија и Србија. Младиот писател кој ќе стане симбол на противењето на југословенскиот режим, речиси три децении од својот живот ги помина во затвор. Тој беше еден од идеалистите кои слободата не ја гледаа како нешто што треба да го имаат не само Албанците, туку и Србите и сите други општества.

Во една од телевизиските дебати, тој ќе треба да се соочи со српскиот политичар Вук Драшковиќ, вицепремиер на поранешна Југославија и министер за надворешни работи на Сојузот на Србија и Црна Гора.

„Почитуван колега, никогаш не кажувај никогаш во политиката“, ќе му се обрати на Драшковиќ во 1998 година во Белград. Најзначајниот дел од неговата реченица „Никогаш не кажувај никогаш“ од вторникот се претвори во уметничко дело на јужниот влез-излез на главниот град, токму на плоштадот кој го носи и името на Адем Демач, кој почина во 2018 година. .

Замислена како уметничко дело за јавен простор, „НИКОГАШ КАЖИ НИКОГАШ“ на уметникот Албан Муја стои вертикално на плоштадот „Адем Демачи“.

На инаугурацијата на делото, неговиот автор, Албан Муја, рече дека изразот на Демач е инспирација која доаѓа од албански политичар и дисидент, чиј придонес на сите им е познат.

„Мислевме дека тоа е дело посветено на сите политички затвореници. Демачи се бореше за независноста и слободата што ги уживаме денес“, рече Муја. Според него, како уметничко дело „НИКОГАШ КАЖУВАЈ НИКОГАШ“ не е наменет само да се потсети на минатото на Косово, туку да ја нагласи борбата за правда.

„НИКОГАШ КАЖУВАЈ НИКОГАШ е и повик да не се откажуваме од правдата, слободата и независноста. Правдата за угнетениот народ и борбата за слобода и еднаквост мора да биде фундаментална и делото ќе биде споменик што го прокламира тоа и ќе биде вистински повик за такво нешто“, го објасни концептот на кој е работено да функционира. Во „НИКОГАШ КАЖИ НИКОГАШ“, според него, секој може да се најде во повици и апели за можни проблеми или дури и наредби никогаш да не се предаваат на законските барања, за еднакви права, за подобар живот.

„НИКОГАШ КАЖИ НИКОГАШ“ е ново дело на јавниот простор во Приштина, кое ќе се сеќава на минатото и пожртвуваноста на нашиот народ за слобода и глобалните повици за еднаквост“, појасни тој за проектот поддржан од Општина Приштина и како откритие. надвор КОХА, фати сума од околу 20 илјади евра. Делото е посветено на политичките затвореници во 80-тите и 90-тите години на Косово и на сите оние кои работеа и се жртвуваа за слободата.

Министерот за култура Хајрула Чеку рече дека инаугурацијата е поврзана со две прашања. Тој го спомена непобитниот придонес на Демач и другите политички затвореници.

„Денеска додаваме уште една точка во Приштина за да ја споменеме целата таа активност и национален отпор што го водеа Демачи и другите“, рече министерот Чеку. Тој додаде дека, исто така, во Приштина се додава уметничко дело на јавни простори. И, според него, ваквите проекти треба да продолжат.

Градоначалникот на Приштина, Перпарим Рама, изјави дека е овековечена познатата изјава на Адем Демачи дадена во Белград, кога многу малку луѓе би имале храброст слободно да зборуваат за Албанците во поранешна Југославија.

„Ова го кажа со срце и душа меѓу Белград и тоа треба да се земе како почетна точка, бидејќи мора да веруваме дека можеме да ги постигнеме целите на граѓаните. Тоа е збор што ја подигнува самодовербата, самодовербата кај нашата младина, нашиот народ, збор што ги споменува или потсетува сите оние политички затвореници кои веруваа дека да, можеме да бидеме слободни и еднакви“, рече претседателот Рама.

Изразот на Демач ќе биде трајно дело на еден од многу посетените јавни простори во Приштина. Надвор од пораката поврзана со контекстот на времето и околностите кога се зборуваше „НИКОГАШ КАЖУВАЈ НИКОГАШ“ - 12 метри висока и еден метар широк, од бетон - доаѓа и како универзална порака за слобода и правда.

Токму на тоа место имаше иницијатива да се постави статуа на Демач. Во јули 2019 година, три дена откако беше објавено дека ќе биде поставен камен-темелникот, Канцеларијата на тогашниот премиер во оставка, Рамуш Харадинај, ги откажа процедурите за статуата. Владата го одредила и моделот на статуата без да ги заврши процедурите. Најавено е дека септември ќе биде свечено отворен на 28 ноември. Но, „набавната активност“ е откажана на конкурсот на кој се пријавиле седум предлози или „економски оператори“. Жирито со 61.60 поени го оцени предлогот со матичен број 6669, чиј автор беше скулпторот Гезим Муриќи. На свеченоста ова лебдеше низ проекторот кој беше претставен како модел од кој ќе се изваја статуата на извонредната дејност, иако сè уште не беше направена финансиската проценка, што беше последниот чекор. Една недела подоцна, за време на церемонијата, синот на настанот, Албанецот Демачи, во име на семејството го изрази своето незадоволство од изборот на идеолошкиот модел за следниот септември.

„Пред да му се заблагодарам на премиерот и на сите политички структури и соработници, сакав како јавна загриженост да изразам дека ние како семејство не сме се договориле овој модел на статуата да биде идеолошки модел за статуата. Сметаме дека има многу подобри решенија во проектот за статуата на Баца Адем“, изјави Албанецот Демачи.

И ова незадоволство се чини беше пресудно Кабинетот на премиерот да го откаже конкурсот. Во вторникот, членовите на семејството на Демач не беа видени на инаугурацијата на делото на Албан Муја.

Адем Демачи, роден 1936 година, почина во јули минатата година. Писателот ќе доживее три затворски казни, престојувајќи во затворите на поранешна Југославија 28 години. Неговите ставови против југословенската политика и прообединувањето со Албанија го направија меѓународно познат како човек кој се бореше за слобода. За ова во 1991 година ќе ја добие наградата „Сахаров“ за слобода на мислата од Европскиот парламент.