„Масакрот се случи во Корча“ и „Капутот на исчезнатиот“ како воен вик

Литературата што се занимава со насилство во време на војна честопати служи како живо сеќавање и средство за да не се заборави. Во случајот со романите „Masakra odnosti në Korça“ од Ибрахим Кадриу и „Palltoja e të munguarit“ од Албина Идризи, насилството не е само историски факт или лично искуство - тоа станува симбол на отпор. И двете дела што ви ги донесува KOHA Publications, инаугурирани во четврток на вториот ден од Саемот на книгата - се воени извици. Настаните се одвоени речиси еден век. Кадриу и Идризи, секој на свој начин, ја осветлија човечката димензија на колективните трагедии, давајќи им глас на оние што биле замолчени од историјата или се физички отсутни.

Тие се сосема различни приказни, и по време и по стил, но ги поврзува војната, нејзиното насилство. Романот „Масакрот се случи во Корча“ од писателот Ибрахим Кадриу е литературна приказна за насилните верски преобраќања на Албанците во Корча и насилството на Грците врз Албанците. А „Палтото на отсутните“ од авторката Албина Идризи ја има косовската војна како централна тема.

Овие два нови наслови од издавачката куќа КОХА беа промовирани во четврток, вториот ден од 25-от Саем на книгата во Приштина. Во Палатата на млади и спорт, авторите Кадриу и Идризи, заедно со рецензенти и истражувачи, ги открија темите и мотивите на романите.

И двата романа, иако се занимаваат со различни историски периоди и контексти, споделуваат заеднички пристап кон траумата од војната и нејзините последици врз поединецот и општеството.

Кадриу, еден од најплодните писатели на Косово, се фокусира на еден мрачен сегмент од албанската историја на почетокот на 20 век, додека Албина Идризи потсетува на едно поново и сè уште емоционално нерешено искуство - косовската војна. На овој начин, промоцијата на овие дела создава врска помеѓу болните искуства низ кои поминале Албанците во различни периоди, докажувајќи дека насилството, во која било форма и во кое било време кога се случува, остава длабоки траги во литературата и колективната меморија.

Трагичната 1914 година за Албанците од Корча

Ибрахим Кадриу, кој има обемен литературен опус од над 40 дела, во романот „Масакрот се случи во Корча“ се темели на историски и архивски податоци за одредени настани што се случиле во албанските средини. Поточно, станува збор за сериозни настани во Корча во 1914 година, лоша година за жителите на таа област, кои се соочиле со суровото насилство на грчките андарти врз албанското население од Корча и околината.

Двете промоции ги водеше новинарот Шабан Маџарај, а на првата, покрај авторот, присутни беа и рецензентот на книгата, Џеват Сила, и писателот и преведувач, Елви Сидери. Писателот Кадриу покажа дека, како и во неговите претходни романи, сега доаѓа со историска тема.

„Во овој роман, како и во другите романи, позајмив историски теми, кои многу ме импресионираат и им посветувам време, што значи дека и овој роман е базиран на историска фотографија, иако е далеку од Косово, но темата е иста, исто како што се случило на Косово во 1912, '13, '14 и така натаму“, рече авторот Кадриу за време на промоцијата.

Како да прави споредба помеѓу злосторствата на Грците во Корча и оние на Србите на Косово, тој откри детали за тоа како Грците влегле на териториите на јужна Албанија.

„Во Корча, прогонот се случил во поголеми размери отколку во Косово, големо угнетување и агресивност на грчките андарти, кои дошле под маски, организирано од грчката држава. Бев импресиониран од госпоѓицата Дарам што вели дека ќе поминат стотици години, нема да се случи Грците да се извинат за нивното насилство врз Албанците“, додаде тој понатаму.

Рецензентот на книгата на Кадри, писателот Џеват Сила, рече дека во неговата книга има инциденти на угнетување и насилство, не само врз обичните луѓе, туку и врз властите.

„Во неговиот најнов роман „Масакрот се случи во Корча“, со динамика на настани што се одвиваат во мрачната атмосфера на Корча, парадираат обични имиња, но и имиња на авторитети, за кои нема никаква милост“, рече Сила.

Според него, меѓу најистакнатите барања на андартите било присилното религиозно преобраќање, како и исчезнувањето или отстранувањето на непослушните.

„Најварварските убиства беа извршени во тоа време врз Албанците кои не ги почитуваа нивните барања. Главното барање беше православните Албанци да се нарекуваат Грци, додека муслиманските Албанци да бидат убиени или насилно преселени во Турција“, рече рецензентот Сила.

Преведувачот Елви Сидери, кој е од Корча, токму местото за кое се зборува во романот, рече дека за него е посебно чувство што во рацете има дело посветено на неговото родно место.

„Денес читањето роман посветен на Корча, нејзините жители, а особено на еден клучен историски период за Корча, за Албанија и за Албанците воопшто е повеќе од посебно чувство. На страниците на оваа драгоцена книга, плод на секогаш, несомнено плодниот ум на добро познатиот писател од Косово, Ибрахим Кадриу, со кого имам чест да бидеме пријатели, и покрај нашата значителна разлика во годините“, рече Сидхери.

Големата војна низ судбината на малите луѓе

Албина Идризи е писателка која во својот творечки опус има 11 дела во поезија и проза, а нејзиниот петти роман „Палтото на исчезнатите“ е за темата на војната, реалистична проза, но со оригинален пристап. Преку лик кој никогаш не се појавува, авторката гради еден вид мит ​​преку своето палто. Палтото како објект е субјективизирано и овој лик станува протагонист кој создава социјални односи со членовите на семејството, а во исто време и со читателите. Авантурата на палтото е онаа на исчезнатиот човек.

Како што е наведено во воведот, композицијата на романот е реализирана околу ликови кои комуницираат и разменуваат свои приказни за време на косовската војна. Освен виталните елементи, постојат и епски елементи каде што, според рецензентот и првиот читател на романот во ракопис, Дије Демири-Франгу, ликовите се заљубуваат и ги живеат своите животи. И, преку ова, авторот сакал да покаже дека дури и во војната има живот, дека војната без живот нема смисла, бидејќи некој мора да ужива во слободата.

За промоцијата на романот „Палтото на отсутните“, покрај писателката Дије Демири-Франгу и авторката, на панелот учествуваше и професорот Арсим Халили. Самата авторка Албина Идризи изјави дека од моментот на објавување, романот ѝ припаѓа на јавноста.

„Очигледно, ова е моментот кога авторот сфаќа дека неговото дело повеќе не е само негово, или барем негово, што сега го гледав низ призмата на професорот Дије и професорот Арсим. Професорката Дије е првиот читател на ракописот на овој роман и од срце ѝ се заблагодарувам, додека јас сакав Арсим да биде тука, бидејќи тој сериозно пристапува кон делото, а неговите студии се обратно пропорционални на скромноста што ја има, речиси неверојатно за времето во кое живееме“, рече авторот Идризи.

Во врска со нејзиниот роман, Дије Демири-Франгу рече дека авторката, преку мало семејство, се осврнува на темата за војната во Косово.

„Албина, едноставно, има многу специфичен начин на пристап кон војната, тука војната е темата, таа е мотивот, таа е причината, но интересно е што Албина ја развива оваа голема војна преку едно мало семејство, преку судбината на малите луѓе, оние кои биле авангарда на татковината“, рече Демири-Франгу.

Со целото свое искуство во прозата, авторката, според рецензентот, направила чудо во испреплетувањето на овој роман, „што го држи читателот постојано активен“.

„Тој ја припишува целата своја кауза или литературен споменик на еден капут, кој има облик на воин. Покрај овие, има и многу поетски делови, го остава читателот активен, за да може да ги активира сопствените емоции, а дури и не зборува во име на патриотизмот“, додаде професорот.

Арсим Халили, во врска со употребата на облека во книгата, рече дека тоа не е случајно. Напротив, според него, во литературата таа е многу честа како симболика за прикажување на физичката и духовната состојба на ликовите.

„Она што мора да се каже е дека употребата на симболика на облеката не била случајност, во овој случај, мислам дека ова е добро осмислено од писателот Идризи, знаејќи дека симболиката на облеката во литературата е литературен начин широко користен за изразување на идентитетот, општествениот статус, состојбата на умот или промените во карактерот на ликовите“, рече Арсим Халили.

Објавувањето на делото на двајцата писатели го организираше „Коха публикации“, кои оваа година на Саемот на книгата доаѓаат со четири нови изданија и над 150 наслови со попуст.

Литературата што се занимава со насилство во време на војна честопати служи како живо сеќавање и средство за да не се заборави. Во случајот со овие два романа, насилството не е само историски факт или лично искуство - тоа станува симбол на отпор, на загуба, туку и на надеж за правда и сеќавање. Кадриу и Идризи, секој на свој начин, ја осветлија човечката димензија на колективните трагедии, давајќи им глас на оние кои биле замолчени од историјата или се физички отсутни. Преку нивните наративи, читателот е поканет да се врати во времето, да ја почувствува тежината на болката, но и да ја разбере важноста на раскажувањето приказни како форма на културен и духовен опстанок.

25-тиот Саем на книгата во Приштина ќе продолжи до недела, нудејќи уште повеќе нови публикации, дискусии, промоции и средби со познати и нови автори. За посетителите, ова е ретка можност поблиску да се поврзат со пишаниот збор и одблизу да ја видат живоста на албанскиот литературен свет. Настани како овој се доказ дека, и покрај предизвиците што читањето може да ги доживее во дигиталното доба, книгата продолжува да остане моќен мост помеѓу минатото и сегашноста, помеѓу сеќавањето и иднината.