Косовското „љубовно писмо“ одбиено во Србија зборува бугарски

Околу пет години се водеа преговори „Книгата на љубовта“ на Шпетим Селмани да се преведе на бугарски јазик, а нејзиното објавување само што започна. Објавувањето на српски беше речиси готово, но има две причини за неговото одбивање. „На српски јазик пропадна затоа што една од издавачките куќи на која и ги дадов авторските права, во последен момент рече дека не можат да најдат средства, дека никој не го финансира. „Дури и фактот дека сум од Косово беше многу проблематично“, рече Селмани, сметајќи дека објавувањето во Бугарија е успешно во време „кое не е со книги и литература“.

Расказите на Шпетим Селмани за неговиот живот како писател на Балканот, за неговата голема љубов и друго, дополнително ги проширија видиците на читателот. 

„Книгата на љубовта“ е преведена на бугарски јазик во издавачката куќа „Персеј“ од Софија. Во превод на бугарската лингвистка Екатерина Тарпоманова, прозната книга доаѓа речиси пет години по договорот на писателот Селмани со издавачката куќа. Беше планирано „Либерти...“ да се преведе и на српски, но тоа не успеа бидејќи „никој не го финансира“ неговото објавување. Има уште една причина: писателот е од Косово.  

Книгата носи слики од животот на современиот човек во повоено Косово, кое доживува општествени, политички и технолошки револуции. Делото со поетски елементи и 33 раскази со кое Шпетим Селмани ја доби наградата за литература на Европската унија во мај 2020 година е напишано фрагментарно, во форма на мозаик. Авторски средби има во Приштина, Тирана, Белград, Лајпциг и Берлин. 

„Либерти...“ е прва на Селмани на бугарски.

„Секој превод е важен, без разлика на кој јазик. Секогаш кога една книга е преведена на друг јазик, секогаш е добро таа да комуницира со читателите на други јазици. Тоа е важно за секој автор. „Тоа е прва книга на бугарски јазик“, рече тој. 

Тој најави дека договорот за превод на книгата е направен веднаш по добивањето на наградата на Европската Унија. 

„Поминаа години откако се откажав, не знаев што се случува откако ги доби правата за издавање. Но, секако тоа беше нивната издавачка политика. „Не е како да ме консултираа, особено со преведувачката, таа никогаш не ме контактирала“, рече тој. 

Селмани најави дека е во контакт со истата издавачка куќа за објавување на „Белешките на тепачката“. Но, според него, ова не е време на книгата. 

„Мислам дека не е време за книги, не е време за литература. Воодушевен сум кога книгата се чита на италијански и на други јазици и ме контактираат. Јас сум многу среќен. „Ова е многу важно за секој автор“, вели тој во интервју за КОХНА. 

Тој рече дека литературата минува низ длабока криза што ја продуцира политиката. 

„Секаде, не само во Косово, има криза со читањето. Луѓето веќе не се заинтересирани и генерално се фокусирани на литературата и уметноста. „Светот оди во многу длабока криза која ја продуцираат политичарите, политиките“, рече Селмани. 

Селмани студирал социологија и глума на Универзитетот во Приштина. Покрај пишувањето поезија и проза, тој редовно глуми и во театарски претстави. Во последно време, освен на театарската сцена, тој е и еден од најангажираните актери во филмовите.

Ги објавил книгите „Белешки на тепачката“ (2016) и „Поезија во време на крв и очај“ (2010-2017). 

Во мај 2020 година, токму со делото „Книгата на љубовта“ е прогласен за лауреат на Наградата за литература на Европската Унија, заедно со уште 12 писатели. Тој рече дека оваа селекција отвори нова врата, каде што може да се види културната сцена на земјава, која не недостасува во европските вредности.

Кон крајот на 2021 година, „Либерти...“ излезе на германски јазик од издавачката куќа „Паразитенпрес“, во превод на Зузана Фингер, како и на француски јазик каде делото го преведе Феста Чамај-Молиќај. Истата книга е преведена и на македонски јазик. Додека другите негови книги, како „Баладата за лебарката“ се преведени на италијански, а „Манифестот за опстанок“ на германски. 

Албанското издание на „Либерт...“ се опишува како наратив кој започнува со размислување на нараторот за неговата секојдневна рутина и продолжува со негово размислување за голем број теми од световното до световното и духовното, допирајќи фрагменти од минатото и сегашноста и прашања од локално и глобално значење. 

„Подоцна, нараторот ги меша своите внатрешни монолози со фокус на неговата девојка и нејзината бременост и ја демонстрира својата трансформација подготвувајќи се да стане родител. Тој размислува за неговиот однос со својот татко, за неговата поврзаност со литературата и национализмот, консумеризмот и другите -изми. Чувството да се роди ново суштество го тера нараторот да размислува за своите преокупации од нов и поинаков агол. „Наративот завршува со чинот на именување на новородениот син, алудирајќи на моќта на референцирање на тој јазик“, се вели во описот. 

Шпетим Селмани изјави дека преведувањето на книга е исто како да се пишува, во смисла на одговорност. 
„Не сум запознаен со преведувачката, но имам слушнато од некои автори во Албанија дека е многу добра преведувачка. Колку што знам, таа претходно има преведувано книги од албански на бугарски и од бугарски на албански. Кога книгата е преведена на друг јазик, добар дел од книгата му припаѓа на преведувачот. Во овој случај, многу голем товар и одговорност паѓа врз нас. „Тоа е речиси како да го пишувам бидејќи контекстот се менува со еден збор“, рече Селмани. 

Преведувачката на „Книгата на љубовта“, Екатерина Тарпоманова, е родена во Пловдив, Бугарија, а дипломирала балкански студии на Софискиот универзитет каде покрај мајчиниот јазик ги научила и јазиците на Балканскиот јазичен сојуз – албански, грчки и романски. Таа е вонреден професор по лингвистика на истиот универзитет. 

Според биографијата на Тарпоманова, таа во своето истражување се фокусира на конвергенцијата на балканските јазици, сметајќи дека јазичните сличности се одраз на длабоката социјална и културна блискост на балканските народи. 

Таму пишува дека нејзините научни интереси и помагаат во нејзината страст да преведува современи балкански автори и да ја популаризира нивната работа во Бугарија.

Издавачката куќа „Персеј“ делото на Селман го смета за лична книга за авторот, за размислување и медитација за поезијата, идентитетот и неговата улога во општеството. 

„За 30-годишен уметник и поет од повоено Косово, вака е раѓањето на првото дете. Нараторот ја опишува сопствената трансформација додека се подготвува да стане родител. Тој размислува за неговиот однос со неговиот татко, неговата поврзаност со литературата и со национализмот, консумеризмот и други работи. Чувството на раѓање на ново суштество го поттикнува да гледа на своето постоење од нов и поинаков агол“, се вели во соопштението на издавачката куќа. 

Но, пред сè, „Персеј“ се нарекува книга за љубовта. 

„Има некои одлични моменти во животот на една личност кога сè е превртено наопаку, кога вашата свест ве поттикнува да се преиспитате не само себе си, туку и светот во кој живеете“, пишува во него. 

Истата оваа издавачка куќа ги објави и „Белешките на Смолинскиот црв“ од Азем Делиу, во превод на Тарпоманова. 

Селмани во разговори за КОХА најави дека „Либерти...“ ќе биде преведен и на српски.

Но, тој најави дека тоа не успеало. 

„Србија пропадна пред три или четири години и никој повеќе не се занимаваше со тоа прашање“, рече тој, наведувајќи го влијанието на политиката. 

„На српски пропадна затоа што една од издавачките куќи на која и ги дадов авторските права, во последен момент рече дека не можат да најдат средства, дека никој не го финансира. Дури и фактот дека сум од Косово беше многу проблематичен. Издавачот на таа издавачка куќа дури ми го спомна, велејќи дека „тоа што си од Косово не значи дека има волја да го направиш тоа““, рече авторот Шпетим Селмани. 

Тој најави дека е поканет да ја претстави својата поезија во јуни во градскиот театар во Оснабрик во Германија. 

„Обично моите песни се преведуваат во литературни списанија. Неодамна, добра стихозбирка беше преведена во алтернативно списание за литература во Грција – „Тефлон“ – и обично сум поканет да зборувам на културни настани со мои песни. Во јуни треба да одам во театарот Оснабрик во Германија. Добив покана да читам мои песни заедно со театарски актери“, рече Селмани.