Поранешниот „Рилинџа“ - Музеј на современа уметност започна пред две децении

За него имаше проект уште во 2007 година, некогаш имаше и локација и оттогаш Музејот на современа уметност е пример за последователни промашувања. Сега решението е направено во анексот на некогашниот објект „Преродба“, министерката за култура го претставува како почеток на сонот, а целите се оваа институција да биде свечено отворена во 2028 година, кога ќе започне иницијативата за проектирање на институција вака влегува во третата деценија. „Музејот на современа уметност, кој беше законски основан во декември 2023 година, сега има посебна локација“, рече министерот Хајрула Чеку. Според Ил Ругова од Иницијативниот совет, „полека, но со сигурни чекори, сите сегменти што го оживуваат си паѓаат на свое место“. „Очигледно сето ова е важна вест за нашата култура, бидејќи идејата за Музејот на современа уметност, кој потекнува од седумдесеттите, конечно станува реалност“, рече тој. За истакнатиот уметник Шишлеј Џафа, поранешна „Рилинџа“ како место за Музејот на современа уметност „е монументален развој за нашата културна сцена“

Речиси една година откако Иницијативниот совет за основачкиот концепт на Музејот на современа уметност јавно предложи просторите на поранешната печатница „Рилинџа“ да се користат за оваа институција, Министерството за култура објави договор. Договорено е со МВР и јавната администрација таму да се наоѓа Музејот што постои во член од Законот за уметност и култура. Се додека проектот е објавен, за ова нема да има јавен конкурс. Ќе го врши фирма со која МКРС веќе има договор. Музејот на современа уметност како иницијатива поминува две децении. 

Додека концептот за овој музеј беше претставен на крајот на октомври минатата година, министерот за култура Хајрула Чеку сега најави дека поранешна „Рилинџа“ ќе биде дом на оваа институција. Според министерот Чеку тоа е сон.

„Почнува сон...“ и целите за инаугурација во 2028 година

„Почнува сон. Музејот на современа уметност, кој беше законски основан во декември 2023 година, сега има посебна локација. Во договор и соработка со Министерството за внатрешни работи, овој музеј ќе биде сместен во анексот на поранешната зграда „Рилинџа“. Во првата фаза ќе се изработи проектот, додека без губење време ќе ги објавиме процедурите за реализација на работите“, објави тој на социјалните мрежи.

Тој додаде дека Косово ќе има музеј кој ќе ги зајакне „нашите државни врски и позиција на светската уметничка сцена, институција од особено значење која ќе понуди нови можности за развој и промоција на уметноста и нашите современи уметници“. 

Тој беше благодарен на Иницијативниот совет кој го сочинуваа Ил Ругова, Петрит Халилај, Шишлеј Џафа, Флака Халити, Еремир Красниќи, Заке Прелвукај, Нита Салиху-Хоџа, Валдете Пацоли и Фисник Абази. МКРС однапред распиша конкурс за дизајн на логото на Музејот и избраниот дизајн ќе биде награден со 7 илјади евра. Поранешна „Рилинџа“, споменик предложен од Иницијативниот совет. 

Министерството за култура преку неколку одговори за ТАЈМ во вторникот потврди дека со МВР и Јавната администрација договориле користење на 7 илјади метри квадратни на просторот кој се наоѓа веднаш до поранешната прес-палата. 

„По дизајнирањето на проектот, се утврдува точната големина на објектот на Музејот на современа уметност. Наскоро се очекува да започне проектирањето на проектот, а ќе го изведе рамковната компанија која МКРС ја има ангажирано за проектирање во областа на културата“, се вели во одговорите на МКРС.

„Бавно, но сигурно“, пресвртница и „монументален развој“

Дизајнерот и истражувач Ил Ругова од Иницијативниот совет за KOŠNA изјави дека обезбедувањето на анексот „ренесанса“ за Музејот на современа уметност е фантастична вест на патот кон конкретизирање на оваа институција. 

„Полека, но со сигурни чекори, сите сегменти што го оживуваат паѓаат на свое место. По основачкиот план од Иницијативниот совет, на почетокот на оваа година го имавме и новиот Закон за култура, со кој законски е основан овој музеј како субјект, а готов е и статутот како подзаконски акт. Пред неколку дена беше распишан конкурсот за лого и визуелен идентитет, а сега објектот е обезбеден“, вели Ругова во писмениот одговор. Според него, како што информира министерот во својата јавна комуникација, сега е во постапка иницијален проект за функционализација на просторот. „Така наскоро просторот може да биде отворен за јавноста. Секако, сето тоа се важни вести за нашата култура, бидејќи идејата за Музејот на современа уметност, кој потекнува од седумдесеттите, конечно станува реалност“, рече тој. 

За истакнатиот уметник Шишлеј Џафа, поранешна „Рилинџа“ како место за Музејот на современа уметност „е монументален развој за нашата културна сцена, достигнување кое не само што означува пресвртница, туку и ја препознава историската важност на ова место. како огниште на нашиот национален отпор“. „Сега овој свет простор ќе добие нова димензија - онаа на естетски и визуелен егзистенцијален отпор, преобразувајќи се во храм на современата уметност. „Иницирањето на дизајнот на овој простор не е само чекор напред, туку стратешки потег кон создавање на моќна институција, која ќе го збогати нашето културно наследство и ќе ги зајакне сегашните и идните уметници“, рече Џафа за KOKHE. Според него, оваа иницијатива, која опфаќа широка визија за иднината, „е јасен доказ дека уметноста и културата се во центарот на нашиот идентитет и единствена можност да оставиме траен белег во нашата историја“. 

Покрај поранешната локација „Рилинџа“, Иницијативниот совет работеше и на Статутот и организационата шема. Документот презентиран на крајот на октомври минатата година детално ја објаснува целната институција. Се чекаат временските периоди што ќе поседува Националната галерија на Косово и каков се очекува да биде Музејот на современа уметност.

Таму „Преродба“ се опишува како централен столб на културната дејност во земјава веќе неколку децении. Музејот на современа уметност, според него, е од посебно значење за Косово и покрај ГКК ќе создаде нови институционални рамки со фокус на истражување, толкување на наследството и купување и зачувување на дела од локални и меѓународни современи уметници. Според изготвениот Статут предвидени се овластувањата на директорот, административниот директор, организацијата на главните сектори, прашањето за наплата и други. Според изготвувачите и тој документ, МАБ ќе лансира нова колекција на современа уметност. Ќе има посебен годишен буџет и комисија која го одредува откупот на делата. Колекцијата ќе се заснова на два столба: собирање како обликување на наративи и собирање како унапредување на различноста и инклузијата. Според презентираниот концепт, Музејот ќе биде трансформативна културна платформа за уметниците, јавноста и различните заедници, нудејќи простор за експериментирање, уметничко изразување, размислување и дијалог. А сржта на програмата на Музејот е непоколебливото верување во трансформативната моќ на уметноста. Преку разговор со присутните, членовите на Иницијативниот совет објаснија дека идејата е да се зачува аманетот од поранешната печатница „Рилинџа“, Музејот да биде што е можно поинклузивен за сите заедници во државата и дека ќе има презентирани дела од 1990 година и следната. Делата од претходните години ќе останат во Националната галерија на уметност. Според концептот, во јуни или јули 2024 година би бил отворен меѓународниот конкурс за архитектура на Музејот, во февруари 2025 година повикот за адаптација или изградба, а во август истата година би започнале работите. Но, во јануари 2028 година институцијата ќе има колекција, совет и директор. Од Министерството за култура во вторникот потврдија дека целта за инаугурација во 2028 година останува иста. 

МКРС веќе 17 години го дизајнира буџетот за Музејот на современа уметност. За оваа година од лани понесе над 500 евра. 

Со текот на годините, беа споменати најмалку три простори за изградба на Музејот на современа уметност, но никогаш не беа преземени конкретни чекори.

Министерството за култура во 2007 година платило 20 илјади евра за проектирање на објектот, што го направил архитектот Бујар Демјаха. Неговата конкретизација беше проценета дека ќе чини над 5 милиони евра. Но, откако беше дизајниран, работите околу овој проект не одеа добро. Што се однесува до локацијата, Министерството на Општина Приштина од 2011 до 2020 година меѓусебно се обвинуваа.

Првично, УП ја подели локацијата за изградба на музејот во триаголникот помеѓу Националната галерија на уметност, Православната црква и Националната библиотека, но истиот простор се покажа како поповолен за изградба на Факултетот за образование. , кој е подигнат на шест ката.

Во 2011 година поранешниот министер за култура Мемли Красниќи изјави дека сериозно ја сфатил идејата зградата на социјалното претпријатие „Гермија“ да се трансформира во музеј на современа уметност. Испитувањето на можноста поранешниот објект на „Гермија“ да стане музеј на современи уметности започна уште во 2006 година. Токму филозофот и уметнички критичар Шкелзен Малиќи ја даде оваа идеја во времето кога уметничката заедница протестираше во одбрана на некогашниот хотел „Унион“, кој државата го приватизираше, иако некогаш и беше ветено на Уметничката галерија на Косово. Но, поранешна „Гермија“ во плановите на Општината ќе биде галерија на нова зграда до концертната сала.