Историски насловни страници на албанските весници – единствен доказ за независноста

Изложбата „Независноста на Косово во албанскиот печат“ ги обедини насловните страници на весникот од 17 и 18 февруари 2008 година. „Косово“, „Независност“, „Држава“ се трите најкористени зборови на насловните страници во тоа време, додека фотографиите доловуваат толпи граѓани кои слават. Генерациите кои доаѓаат во Националната библиотека на Косово можат да најдат приказни за првиот ден на независно Косово заедно со историјата на патувањето до тој ден.

Избраните слики за насловните страници се речиси сите празнични моменти. Заедно создаваат мозаик на различни празнични начини. Тоа беше најголемиот фестивал на Косово и немаше шанси поинаку да се претстави. 

Новинарите мораа да бидат на терен и да го документираат историскиот ден, кога Косово стана најновата држава во светот на 17 февруари 2008. Тоа беше најважниот настан за народот на Косово и во исто време најважниот настан за кој известуваа оние кои имаа среќа тој ден да ја практикуваат својата професија. 

„Застрелавме среќна генерација“, ќе напише тој ден сега веќе починатиот новинар Ганимет Клаиќи, на историскиот ѕид од потписи на „Коха диторе“. 

Оваа реченица на различни начини се манифестира на секоја насловна страница од весниците што беа изложени во понеделникот во фоајето на амфитеатарот на Националната библиотека на Косово. 

Изложбата „Независноста на Косово во албанскиот печат“ ги обедини насловните страници на весниците од 17 и 18 февруари. Во тоа време Косово имаше доста весници и беше покриена документацијата за големиот празник, со документирање на читањето на Декларацијата за независност, откривањето на споменикот НОВОРОДЕН и многу други настани. Националната библиотека на Косово ги чува сите. И на 17-годишнината избра да ги изложи. 

„Косово“, „Независност“, „Држава“ се трите најкористени зборови на насловните страници во тоа време, додека фотографиите доловуваат толпи граѓани кои слават. Има и два броја на првиот независен весник во земјата „Коха диторе“. Недостасува уште една со насловна „Косовска држава“ која беше специјално издание на тој ден. Академик Бард Ругова, тогашен заменик-главен уредник на „Коха диторе“, а сега претседател на Управниот совет на Националната библиотека на Косово, се присети на времето кога се подготвуваа изданијата на весникот што известуваше за Независноста. Се сетил дека по две кафиња тоа утро отишол на работа. Се сетил и дека претходниот ден го поправил забот. Потоа додаде дека додека се читала Декларацијата за независност почнал да го боли забот. Симболично, тој покажа дека моментот го доживеал со болка, бидејќи болката била голема за да се стигне до денот кога Косово стана држава. 

„Завчера напишав статија за Уставот од 1974 година и друга за историјата на Косово. И двајцата ќе најдеа место во тој специјален број на весникот што ќе го дистрибуираме бесплатно. Утрото со главниот уредник Агрон Бајрами се одлучивме за насловот: „Косовска држава“ за специјалниот број и „Државата чека признание“ за редовниот број“, рече тој. Тој го опиша тогашното новинарство како поинакво од денешното. Тој рече дека тоа служи за опишување на реалноста, а не за конструирање наративи. Според него, ваквите изложби служат како чин на гордост за нешто што е жртвувано со генерации. 

Директорката на Националната библиотека на Косово, Блерина Рогова-Гаџа, се присети на времето кога таа и нејзините професори го напуштија училиштето за да излезат на улица во потрага по слобода, на протести на градскиот плоштад. Таа го опиша ова како едно од најмоќните искуства на нејзината генерација. 

„Во 2008 година, историјата на Косово сврте страница и пред нашите очи со вртоглава брзина се случи трансформацијата на политичката и историската реалност. Затоа, денеска, на денешен ден, со оваа изложба сакаме да потсетиме на блиското минато и на големиот напор на земјата во борбата за независност и на големиот сон за мир“, рече Рогова-Гаџа. Според неа, изложбата се фокусира на отсликување на овој историски настан преку слики од албанскиот печат од тоа време, како ефикасен и моќен начин да се изразат историските настани од тој период и да се збогати колективната меморија.

„Но, независноста не е само политички статус – тоа е одговорност“. „Одговорноста да се изгради праведно општество, каде владее правото, еднаквоста и благосостојбата за сите“, рече Рогова-Гаџа. Според неа, покрај празнувањето на овој радосен ден, потребна била и посветеност да се работи секој ден за подобро и посилно Косово. 
„Да бидеме обединети во нашата визија за да гарантираме посветла иднина за генерациите што доаѓаат“, рече таа. 

Генерациите кои доаѓаат во Националната библиотека на Косово можат да најдат приказни за првиот ден на независно Косово заедно со историјата на патувањето до тој ден. 

„Државата Косово најпрво ја признаа Франција, САД и Велика Британија на 18 февруари“, е најавениот наслов на насловната страница на весникот „Зери“ на 16 февруари, додека едиторијалот со наслов „Прави историја“ на публицистот Блерим Шала, кој беше главен уредник, а подоцна и издавач на овој весник. Во петок, на 22 февруари, ќе излезе уште еден број на првиот косовски весник „Рилинџа“. Во февруари 1945 година, нејзиниот прв број е објавен во Призрен, станувајќи една од институциите на земјата штотуку излегла од Втората светска војна. 

„Косово прогласи независност, светот ја признава најновата држава“, пишува на врвот на насловната страница. А на дното беше објавено дека: „17 февруари 2008 година е најголемиот албански ден по 28 ноември 1912 година, независноста на Албанија“. 

Изложбата содржи и дел од текстовите од првите денови по независноста. Тоа беше време кога државата ги направи првите чекори на консолидација како Република со меѓународен надзор. 

„Десет закони за еден час“, е насловот на текстот на Агрон Халитај во „Коха диторе“ во кој се гледа како Собранието набрзина ги одобри законите кои важеа за најважни за функционалноста на државата. 

„Предлог-законот за Министерството за надворешни работи, предлог-законот за дипломатски привилегии и имунитети, предлог-законот за државјанство, полиција, полициски инспекторат, патни исправи, употреба на државни симболи, посебни заштитени подрачја, локална самоуправа и предлог-законот за општински административни граници беа изгласани во вторник како „пакет“ и добија апсолутно мнозинство гласови од членот, меѓу другото. Беа опфатени и српските напади на двете гранични точки на новата држава. Друг текст раскажува за договорот за безвизно движење меѓу Албанија и Србија и раскажува за пријателскиот притисок што Албанија го вршела врз денешната Северна Македонија да го признае Косово. Нејзините текстови ја прикажуваат хроника на мисијата за владеење на правото - ЕУЛЕКС - што се зафати во Косово и растот на новите институции во независната држава. Весниците се полни со информации кои се корисни за сегашните и идните истражувачи. Но, по 17 години, Косово повеќе нема ниту еден печатен весник. Изложбата во Националната библиотека на Косово, меѓу другото, го привлече вниманието и на важноста на печатот. Покажа дека документирањето настани на хартија има различна тежина. Она за архивирање на историјата.