„Котор и Албанците“ ја расветлуваат непознатата историја на Арбрите

Кога се зборува за историјата на Албанците, таа најчесто се поврзува со планината. Но, книгата на Илбер Хиса докажува друга страна. Тој носи факти дека морето имало големо значење во животот на Арбрите, а за да го елаборира ова, денес во Црна Гора ја отвора архивата поврзана со Котор. Едно не баш обично отворање, разговор со истакнатиот швајцарски историчар Оливер Шмит, донесе детали од книгата која, меѓу другото, „плови“ низ Венецијанска Албанија, носи податоци за албанските благородници во Котор и застанува во Улцињ пред да продолжи кон Венеција.

Постојат повеќе причини зошто поморската историја на Албанците не е доволно разјаснета. Меѓу нив се и тврдењата на Јужните Словени и историјата напишана под туторство на Енвер. Фокусирајќи се на Котор како исклучително важно средновековно пристаниште, историчарот Илбер Хиса ги проширува нишките на албанската поморска историја и на другите делови на Јадранот.

Преку книгата „Котор и Албанците“ со поднаслов „Заборавената јадранска врска“, Хиса ја расветлува Венецијанската Албанија, на која и припаѓал и Котор. Монографијата обединува податоци за арбарските семејства кои одиграле голема улога во животот на овој значаен центар. Не се работеше само за вешти морнари, туку и за луѓе чиј придонес се движеше од економијата до културата, верскиот живот, па дури и научниците.

Промоцијата на книгата во средата вечерта беше направена преку разговор со професорот на Универзитетот во Виена и член на Австриската академија на науките, Оливер Шмит. Тој е рецензент на книги.

Шмит го започна разговорот со прашање, како што рече, нетипично за историчарите: Зошто Котор, од кои причини?

Хиса, кој беше и амбасадор на Косово во Црна Гора, посочи дека Котор е дел од неговиот долгорочен проект за Албанците и другите, и е обид да се надмине клишето и стереотипот што главно го градат соседите за Албанците. 
Според Хиса, многу малку се знае за поврзаноста на Которскиот залив и Албанците.

„Географската врска меѓу Котор и Албанците е остварена во многу сегменти. Во воениот сегмент и денес во близина има остров наречен Страдиоти. Страдиотите биле добро позната формација на лесна коњаница што ја користела Венеција и речиси 80 отсто од нив се Албанци“, вели Хиса.

Зборувајќи за својата книга, Хиса рече дека има и други димензии кои влијаат на трговијата кога се во прашање Албанците и Котор. Според него, во тоа време Албанија била многу пожива и имала повеќе пристаништа отколку денес.

Тоа, исто така, покажа дека голем број албански свештеници имале голема улога.

„Кога зборуваме за свештенството, тоа е клучен момент. Во тој поглед, тоа е свеченото отворање на Которската катедрала во 1166 година, што и денес е неизбежен дел од ликот на Котор. Две од трите апсиди се осветени од двајца албански бискупи. Ова се случува во време кога Котор е дел од Византија“, рече.

Оливер Свмит го започнува својот осврт на книгата со реченицата: „Албанската историја е и поморска историја“. Во промоцијата рече дека станува збор за поморската или крајбрежната димензија на албанската историја.

„Како оваа книга може да се позиционира во традицијата на албанската историографија и пошироко. Мислиш во традицијата на јадранската историографија? Каде ја гледаш позицијата на вашата книга? – рече Шмит.

Хиса првично спомна две аристократски семејства кои оставиле многу траги во Которскиот залив и во Венеција – Бронза и Баловиќ – кои биле венецијански капетани на бродови неколку генерации.

"Баловиќ и Бронза се поморски династии. Друга многу интересна династија во Которскиот залив е Вуловиќ Арбанасовиќ кои до неодамна го задржаа името Арбанасовиќ. Тоа се најмалку четири генерации со 55 различни офицери кои отпловиле до Јапонија и оставиле свој белег", вели Хиса.

Котор и даде големо значење на комуникацијата. Тој рече дека Венеција ја одржувала својата пошта преку Котор сè до Истанбул. При објаснувањето за влијанието на факторот Арбер во Котор, тој даде и примери.

За Шмит, идејата дека Албанија е првенствено планинска земја е исто така производ на енверистичката историографија која ја опиша Албанија како планинска земја и, од поморска перспектива, е поограничена.

Во меѓувреме, Хиса рече дека смета дека е воспоставен стереотип за јужните Словени дека планината им припаѓа на Албанците.

Книгата на Хиса ја опфаќа историјата на Котор од инаугурацијата на катедралата во 1166 година до крајот на венецијанскиот Котор во 1797 година. Студијата на Хиса навлегува во длабочините на северна Албанија во Јадранот, а исто така и од другата страна, во планинскиот дел.