Што се „ретките земји“ и зошто Трамп ги сака од Украина?

Минералите од ретките земји, кои американскиот претседател Доналд Трамп се надева дека ќе ги обезбеди од Украина како дел од договорот за американска помош, се стратешки метали неопходни за индустриите кои развиваат компјутери, батерии и модерни енергетски технологии.

Што се „ретките земји“ и дали навистина се ретки?

Со имиња како „диспрозиум“, „неодимиум“ и „цериум“, „ретките земји“ се група од 17 тешки метали кои всушност „изобилно“ се наоѓаат во Земјината кора низ целиот свет.

Во проценката за 2024 година, Геолошкиот институт на Соединетите држави процени дека има 110 милиони тони наоѓалишта ширум светот, вклучувајќи 44 милиони во Кина, која е убедливо најголемиот светски производител. Се проценува дека уште 22 милиони тони се во Бразил, 21 милион во Виетнам, додека Русија има 10 милиони, а Индија седум милиони тони.

Но, извлекувањето на металите бара тешка хемиска употреба што резултира со големи количини токсичен отпад и предизвика неколку еколошки катастрофи.

И тие често се наоѓаат во мали концентрации на руда, што значи дека големи количини карпи мора да се обработат за да се добие рафиниран производ, често во форма на прав.

Зошто Трамп ги сака?

Секоја од 17-те „ретки земји“ се користи во индустријата и може да се најде во широк спектар на секојдневни и високотехнолошки уреди, почнувајќи од сијалици до ракети.

Европиумот е неопходен за телевизиските екрани, цериумот се користи за полирање на стакло и рафинирање на масло, лантанот прави катализаторите на автомобилот да работат, така што листата во модерната економија е практично бесконечна.

И сите тие имаат уникатни својства кои се речиси незаменливи.

Неодимиумот и диспрозиумот, на пример, овозможуваат производство на речиси постојани, суперсилни магнети кои бараат малку одржување, што го прави возможно распоредувањето на океанските ветерни турбини за производство на електрична енергија далеку од крајбрежјето.

Трамп во понеделникот рече дека сака да постигне договор во кој Киев гарантира снабдување со „ретки земји“ во замена за американска помош, идеја што ја спомна украинскиот претседател Володимир Зеленски минатата година.

Од каде доаѓа најголемиот дел од сегашната светска понуда на „ретки земји“?

Со децении, Кина ги максимизираше своите резерви на „ретки земји“ со масовно инвестирање во операциите за рафинирање, честопати без строг еколошки надзор што се бара во западните земји.

Кина, исто така, поднесе голем број патенти за производство на „ретки земји“, што е пречка за компаниите во другите земји кои се надеваат дека ќе започнат преработка од големи размери.

Како резултат на тоа, бидејќи резервите на ретки земји се обилни, за многу фирми е поевтино да ја испратат својата сурова руда во Кина на рафинирање.

САД и ЕУ го добиваат најголемиот дел од снабдувањето од Кина, но и двете се обидуваат да го зголемат своето производство и подобро да го рециклираат она што го користат, за да ја намалат зависноста од Пекинг.

Во екот на трговскиот спор меѓу САД и Кина во 2019 година, кинеските државни медиуми сугерираа дека извозот на „ретки земји“ во Соединетите држави може да биде прекинат како одмазда за американските мерки. Јапонија се соочи со прекин во 2010 година кога Кина го забрани извозот на ретки земји поради територијален спор.

Оттогаш, Токио напорно се обидува да ги диверзифицира набавките, потпишувајќи договори со австралиската групација Lynas за производство од Малезија.

Како тие се разликуваат од „критичните минерали“?

„Ретките земји“ се меѓу елементите означени како критични минерали во САД, но не и целата листа. Меѓу мерките што ги објави Пекинг како одговор на американските царини за кинески стоки се и извозните контроли на неколку критични минерали, иако ниту еден од нив не е „ретка земја“.

Кинеското Министерство за трговија и Царинската управа соопштија дека земјата воведува контрола на извозот на металите волфрам, телуриум, бизмут, молибден и индиум за „да ги заштити националните безбедносни интереси“.

Волфрам, телуриум, бизмут и индиум се означени како „критични минерали“ од страна на Геолошкиот институт на САД. Овие материјали се неопходни за напредни технологии, чиста енергија и национална безбедност.